Munting pagtalakay sa Bayanihan to Heal as One Act of 2020

Munting pagtalakay sa Bayanihan to Heal as One Act of 2020

Sinaliksik ni Greg Bituin Jr.

Ang Batas Republika Blg. 11469 o ang Bayanihan to Heal as One Act of 2020, ay naisabatas noong Marso 24, 2020, at naging epektibo noong Marso 25, 2020. Ito na yata ang pinakamabilis na panukalang naisabatas sa kasaysayan. Pang-Guinness Book of World Records, ika nga.

Sa Senado, ipinakilala nina Senador Tito Sotto, Pia Cayetano, Win Gatchalian, et.al., ang Senate Bill No. 1418, at naipasa ang 1st, 2nd, at 3rd Reading ng isang araw lang, Marso 23, 2020. Sa Kongreso, inihain ang House Bill No. 6616 nina Speaker Alan Peter Cayetano, et.al., at naipasa rin ang 1st, 2nd, at 3rd reading sa parehong araw, Marso 23, 2020. Kinabukasan, Marso 24, 2020, ay agad itong pinirmahan ni Pangulong Duterte.

Ang nasabing batas ay nagbibigay ng "additional authority" o dagdag na kapangyarihan sa pangulo "to combat" o upang malabanan ang "2020 coronavirus pandemic in the Phililpines". Nasa 14 na pahina ang buong Bayanihan Act at mada-download ang pdf file nito sa internet.

Ayon sa batas, dapat mag-sumite ng lingguhang ulat ang Pangulo sa Kongreso tuwing Lunes hinggil sa lahat ng mga gawang batay sa batas na ito pati ang halaga  at  kaukulang  paggamit  ng pondo. Bubuo naman ang Kongreso ng Joint Congressional Oversight Committee na binubuo ng apat na miyembro sa Senado at sa Kapulungan ng Kinatawan (ayaw ng ilang kasamang nasa House of Representatives na tawagin itong Mababang Kapulungan dahil kapantay daw ito ng Senado).

Ang batas ay nagbibigay ng Pangulo ng Pilipinas ng kapangyarihan upang maipatupad ang pansamantalang mga hakbang para sa emerhensiyang pagtugon sa krisis na naganap ng COVID-19. Para sa mga lalabag, may parusang dalawang buwang pagkabilanggo o multang hindi bababa sa sampung libong piso (P10,000.00) ngunit hindi hihigit sa isang milyong piso (₱P1,000,000.00) o maaaring pare-hong ipataw sa nagkasala.

Gayunman, hindi kasama sa batas ang paglabag sa karapatang pantao, kahit sinabi ng pangulong “Shoot them dead” ang mga lalabag sa community quarantine. Binanggit ang Bill of Rights sa Seksyon 4. Authorized Powers, Titik z, sub-titik (ee): "Undertake such other measures as may be reasonable and necessary to enable the President to carry out the declared national policy subject to the Bill of Rights and other constitutional guarantees."

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Abril 16-30, 2020, pahina 2.

Bukrebyu: Ang aklat na "Lenin's Last Struggle"

BUKREBYU: 

Ang aklat na “Lenin’s Last Struggle”

ni Greg Bituin Jr.

Nang makita ko ang aklat na "Lenin's Last Struggle" sa Book Ends Book Shop sa Lungsod ng Baguio noong Hulyo 2019, agad akong nanghiram ng pera kay misis upang mabili ang aklat sa halagang P120.00. Sabi ko agad sa aking sarili, hindi maaaring mawala sa koleksyon ko ang aklat na iyon. Orihinal palang nasulat iyon ng awtor na si Moshe Lewin sa wikang Pranses, at isinalin naman iyon sa Ingles ni A. M. Sheridan-Smith.

Bilang aktibista't Leninista, nais kong mabasa agad ang 193-pahinang aklat na iyon. May sampung kabanata mula pahina 3 hanggang 141, at may sampung appendixes mula pahina 143-176. Ang biographical note ay mula pahina 177 hanggang 182, at index mula pahina 183 hanggang 193.

Inilarawan ni Lewin sa aklat ang mga pangyayaring kinaharap noon ni Lenin sa huling panahon ng kanyang buhay, at pagkakamali tungkol kay Joseph Stalin. 

Tinalakay din ni Lewin ng mahaba-haba ang pagsusuri sa tinatawag na "Testamento" ni Lenin, na isang dokumentong nagtatasa o isang pagsusuri sa mga taong maliwanag na nakikita ni Lenin na sa hinaharap ay magiging magagaling na mga pinuno ng bansa.

Tinapos ni Lewin ang aklat na sa pagninilay, na may mga ilang dokumentaryong batayan, kung ano kaya ang maaaring nangyari sa Unyong Sobyet kung hindi agad namatay si Lenin.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na pahayagan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Abril 16-30, 2020, pahina 18.

Unang pantigan bilang bagong eksperimentasyon ko sa pagtula

UNANG PANTIGAN BILANG BAGONG EKSPERIMENTASYON KO SA PAGTULA

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa panahon ng kawarantina, ayokong maging tambay lang sa bahay. Kaya nagsagawa ako ng eksperimentasyon sa pagtula. Nakagawian ko nang gawin ang estilong akrostika, o yaong mga tulang may ibig sabihin ang unang titik ng bawat taludtod, o pag binasa mo pababa ang unang letra ng bawat taludtod ay may lalabas na salita, parirala o pangungusap. Tulad ng tula ko sa Earth Day 2020, na ang unang titik ng bawat taludtod pag binasa mo ay Earth Day, at sa Soneto sa Pamamaslang na ang nakatagong mensahe'y sa anyong akrostika. 

Tula sa Earth Day 2020

Earth Day, ating ipagbunyi ang Araw ng Daigdig

Alagaan ang kalikasan at magkapitbisig

Ritmo ng kalupaan ay iyo bang naririnig?

Tao raw ang sumira't tao rin ang nayayanig

Halina't dinggin ang kalikasang bahaw ang tinig.

Dumi sa paligid, basura sa laot at tuktok

Ang upos, plastik at polusyong nakasusulasok

Yinari ng taong siya ring lulutas, lalahok.

- gregbituinjr.

04.22.2020

SONETO SA MAMAMASLANG

May araw din kayong pumapaslang ng inosente
Ang tulad nyo'y berdugong sayang-saya sa punebre
Yumurak sa buhay ng kapwa't nangamoy asupre

Ang ginawa ninyong sindak ay higit pa sa aswang
Rimarim ang idinulot sa laksang mamamayan
Astang sumisingasing na halimaw at tikbalang
Walang budhi't ang ginawa'y walang kapatawaran

Diyata't kayo'y uhaw sa dugo, uhaw sa dugo!
Iyang pinaggagawa'y kawalan ng budhi't puso
Na wala nang katarungan ay basag pa ang bungo

Karapatan at buhay ay sinabuyan ng putik
Ah, balang araw, babagsak din kayong mga lintik
Yayanigin din kayo ng budhing di matahimik
O dapat lang kaming sa poon ninyo'y maghimagsik!

- gregbituinjr.
02.26.2020

Higit isang dekada na ang nakalipas nang mag-eksperimento ako sa pagtula, at nilikha ko ang siyampituhan. May siyam na pantig bawat taludtod sa kalahating soneto, o pitong taludtod. Siyam-pito, siyam na pantig sa pitong taludtod, na hinati ko pa sa dalawang bahagi. Ang unang apat na taludtod ang problema o tesis, at ang huling tatlong taludtod ang solusyon o kongklusyon. May pag-uulit ng salita bagamat nag-iiba ang gamit sa una't huling taludtod. Inilathala ko ang una kong aklat ng siyampituhan sa aklat na pinamagatang Mga Sugat sa Kalamnan, Katipunan ng 150 Tulang Siyampituhan. Tingnan natin ang halimbawa ng tulang siyampituhan.

HABILIN

Nawa'y itanim itong labi

Kaypait man buhay kong iwi

Upang diwa ko'y manatili

Sa mga kapatid sa uri.

Mamamatay akong may puri

Pagbigyan ang hiling kong iwi

Na itanim ang aking labi.

- gregbituinjr.

11.18.2008

USAPANG ISDA

Usapan ng isda sa dagat

Dapat daw sila na'y mamulat

Magpapahuli ba sa lambat?

O sa mga pain kakagat?

Pating ba ang dapat mabundat?

O taong sa buhay ay salat?

Ito ang usapan sa dagat.

- gregbituinjr.

11.18.2008

Kahit ang pagsusulat ng soneto'y may eksperimentasyon, tulad ng ginawa kong taludturang 2-3-4-3-2 sa limang saknong o dalawang taludtod sa una at ikalimang saknong, tatlong taludtod sa ikalawa at ikaapat na saknong, at apat na taludtod sa ikatlong saknong. Halimbawa:

Nais kong magtanim ng puno upang may mapitas

(taludturang 2-3-4-3-2)

nais kong magtanim ng puno upang may mapitas

nang sa gayon ang pamilya'y may makakaing prutas

simulan nating bungkalin ang lupang pagtatamnan

ng iwing pag-ibig sa ating lupang tinubuan

nang magbunga ito ng mabubuting mamamayan

ang lupang tinubuang dinilig ng luha't dugo

kaya dapat ibunga'y namumunong matitino

at itanim ang binhing may ginhawang mabubuo

na ibubunga'y kapayapaa't pagkakasundo

itanim ang punong may prinsipyong makatutulong

na di kayang tibagin ng sinumang tuso't buhong

nang asam na makataong lipunan ay yumabong

itanim ang magbubunga ng masarap na prutas

upang mga kakain ay lumusog at lumakas

- gregbituinjr.

02.11.2020

Soneto sa dukha

(taludturang 2-3-4-3-2)

tinuturing kayong iskwater sa sariling bayan

sapagkat dukhang walang sariling lupa't tahanan

kaya tinataboy kayong animo'y mga daga

ng naghahari-harian at masisibang pusa

wala kasi kayong pribadong pag-aari, wala

dangal ng burgesya'y nasa pribadong pag-aari

yaman ng uring elitista'y pinagmamapuri

tuklasin mo, maralita, bakit may naghahari

pribadong pag-aari ang sanhi bakit may uri

suriin mo't pag-aralan ang takbo ng sistema

ng lipunang animo'y may totoong demokrasya

na paraan ng kapital upang magsamantala

maralita, di ka iskwater sa sariling bayan

lumaban ka't itayo ang makataong lipunan

- gregbituinjr.

02.11.2020

Nitong Abril 17, 2020, habang tangan ko ang Diksyunaryong Filipino-Filipino, na inedit ni Ofelia E. Concepcion,  naisipan kong magkaroon din ng inobasyon sa aking mga ginagawa. Dito na nagsimula ang estilong unang pantigan sa pagtula. Ito yaong mga salitang magkakapareho ang unang pantig sa bawat taludtod. Tatlong tula ang nagawa ko sa araw na iyon batay sa estilong unang pantigan.

Hinalaw ko ang mga salita sa pagtitig ko sa mga pahina ng nasabing diksyunaryo. Inilista ko ang mga nakita kong salitang may magkakapareho ng unang pantig.

Panibagong eksperimentasyon sa pagtula. Tinawag ko ang estilo ng tula na unang pantigan, dahil pare-pareho ang unang pantig ng bawat taludtod. Sumunod ay nakagawa rin ako ng dalawang pantigan naman sa bawat taludtod.

Sinusunod ko pa rin ang tugma't sukat na tradisyon sa pagtula. Dahil naniniwala akong mas paniniwalaan ng tao o mambabasa na pinagtiyagaan mo, pinagsikapan at pinaghirapan mo ang tula pagkat may tugma't sukat. Subalit hindi ko naman pinupuna yaong mga nagmamalayang taludturan, dahil doon din naman ako nagsimula.

Nang sumapit ang World Creativity and Innovation Day nitong Abril 21, 2020, nasundan pa ang tatlong tulang unang pantigan na nalikha ko noong Abril 17, 2020. Araw ng Pagkamalikhain at Inobasyon ang araw na iyon, kaya dapat ipagpatuloy ko ang paggawa ng mga tulang unang pantigan.

Naririto ang mga unang halimbawa ko ng unang pantigan.

GARAPALAN NA ANG NANGYAYARING KATIWALIAN

I

Garapalan na ang nangyayaring katiwalian

Gahaman at tuso'y napaupo sa katungkulan

Ganid na pawang pahirap sa laksang mamamayan

Garapata silang nasa likod ni Kalakian

Garote'y dapat sa tulad nilang taksil sa bayan

II

Gawa ng magulang upang anak ay di bumagsak

Gagapang upang mapagtapos lang ang mga anak

Garantiyang pag napagtapos ay labis ang galak

Ganansyang may kinabukasan, di naging bulagsak

Gantimpala na itong nagbunga rin ang pinitak

III

Gaygayin ang laot tungo sa pulo ng mabuti

Gaod sa balsa'y gamitin mong wasto't magpursigi

Gampanan ang misyon habang bawat mali'y iwaksi

Gagayak tungo sa islang walang mga salbahe

Galak ang madarama sapagkat wala ring peste

IV

Garalgal na ang pananalita't di makangawa

Garil ang tinig sa isyu't problemang di humupa

Gamol man siyang laging sakbibi ng dusa't luha

Gatla sa noo'y tandang marami pang magagawa

Gawin lagi sa kapwa kung anong mabuti't tama

- gregbituinjr.

04.17.2020

GILIW, IKAW ANG MUTYA NIRING PUSONG SUMISINTA

Giliw, ikaw ang mutya niring pusong sumisinta

Gitling man ay di namagitan sa ating dalawa

Giikin natin ang palay nang may buong pag-asa

Gilik sa palay ay iwasang mangati sa paa

Gipit man ngayon ay patuloy kitang nagsisikap

Giti man ang pawis sa noo'y laging nangangarap

Gitata sa sipag nang kaalwanan ay malasap

Ginhawang anong ilap ay atin ding mahahanap

Giray-giray man sa daan, tutupdin ang pangako

Giyagis man ng hirap ay di rin tayo susuko

Giwang sa adhika'y suriin nang di masiphayo

Ginisang anong sarap ay atin ding maluluto

Gising ang diwang di payag mapagsamantalahan

Giting ng bawat bayani'y kailangan ng bayan

Giit natin lagi'y wastong proseso't karapatan

Gibik na kamtin ng masa'y hustisyang panlipunan

- gregbituinjr.

04.17.2020

GUNAM-GUNAMIN MO ANG SAKIT NA KASUMPA-SUMPA

Gunam-gunamin mo ang sakit na kasumpa-sumpa

Gustong madalumat pagkat di iyon matingkala

Guniguni'y tila baga may asam na adhika

Gugulin ay di na mawari pagkat walang-wala

Gutom at di makapagtrabaho ang nangyayari

Gugupuin ang kalusugan nating di mawari

Gulo ito kung namumuno'y tila walang silbi

Gutay-gutay na pamumuhay sa dusa'y sakbibi

Guhong mga pangarap sa dibdib na'y halukipkip

Gubat na ang lungsod na animo'y di na malirip

Gunggong ang tusong trapong sarili lang ang inisip

Guwang sa polisiya nila'y ating nahahagip

Gulat man ang masa sa sakit na nananalasa

Gulantang man ang bayan sa biglaang kwarantina

Gulilat man tayo sa aksyon ng trapong paasa

Gusot ay maaayos pag nalutas ang pandemya

- gregbituinjr.

04.17.2020

TALUKTOK AY NAAABOT DIN NG PAKIKIBAKA

talahulugan ay magandang gawin nating gabay

talasalitaan ay gamitin sa tagulaylay

talata o saknong man ay may akibat na lumbay

talastas mo dapat ang paksang iyong naninilay

talindaw ang katha habang bumabaybay sa ilog

talinghaga sa bawat saknong ay damhin mo, irog

talino'y linangin sa mga tulang maalindog

taliwas man sa burgesya'y panindigan ang handog

talos mo naman bakit tinalakay mo ang isyu

talop na talop mo ang buong paksa hanggang dulo

talo man sa debate, isyu'y nalaman ng tao

talon man sila sa tuwa, tumindig kang totoo

talumpati'y atake man sa bulok na sistema

taludtod mo'y patama man sa sukab na burgesya

talukod ka sa sambayanang laging may pag-asa

taluktok ay naaabot din ng nakikibaka

- gregbituinjr.

04.21.2020

ANG TAGPO'Y TAGPOS MAN SA TAKDANG PANAHON

tagaktak ang pawis sa bawat niyang pagpunyagi

tagal man ng kwarantina'y di nagpapaduhagi

tagas sa gripo'y papasakang may pagmamadali

tagasaan man ay laging nagbabakasakali

tagistis ang pawis sa pagsisipag nilang todo

tagilid kasi ang kabuhayang walang trabaho

tagibang habang iniisip ang kasunod nito

tagisan muna tayo sa paglaro ng sudoku

tagunton ang nililikha ng makata ng buhay

tagulaylay ang kinakatha habang nagninilay

taguyod ang panitikang may mga akdang lantay

taguri sa makata'y isang libo't isang panday

tagpong kung di matingkala'y baka di makaahon

tagpos man o sadyang lampas na sa takdang panahon

- gregbituinjr.

04.21.2020

KULIMLIM NA ANG LANGIT SA KATANGHALIANG TAPAT

kulimlim na ang langit sa katanghaliang tapat

kuliglig ba'y dinig ko o tulog pa silang lahat?

kulisap na iba't iba'y naroroong nagkalat

kulit ni bunsong di mapakali'y saan nagbuhat?

kulog at kidlat animo'y naglampungan sa langit

kulob sa munting dampang munting kibot lalangitngit

kulong pa sa dampa pagkat kwarantina'y naulit

kulo pa ang tiyan, sana'y di naman magkasakit

kulang pa ba sa pamilya ang rasyong ibinigay?

kulata pa'y aabutin pag lumabas ng bahay

kulaba sa mata'y tila lumaki't nangangalay

kulag at gutom pa'y dama, buti't di nangingisa

kulti ang tawag sa pabrika ng balat ng hayop

kultibasyon ba'y tinitiyak upang magkasalop?

kulto sana'y tigilan ang pagsipsip at pagsupsop

kultura'y ating linangin nang di basta masakop

- gregbituinjr.

04.22.2020 (Earth Day)

PAGSIPAT SA APAT NA KWENTO NGAYONG UMAGA

kumakain na lang dalawang beses isang araw

kumakayod pa rin sa kabila ng pamamanglaw

kumakanta't tutugtog sa youtube kahit mababaw

kumakasa na't sana'y tanggapin, hataw ng hataw

kumindat ang mutyang diwatang kaysarap ng ngiti

kumisig ba ang binatang nagbabakasakali

kumisap ang ningning sa mata't ngiti'y namutawi

kumilos siya't masagot na, agad magmadali

kumulo na ang tiyan, walang laman ang sikmura

kumurot sa puso ang anak na nagugutom na

kumulimlim na naman ang langit ngayong umaga

kumusta na kaya ang nasa malayong pamilya

kumpunihin ko man ang mga sira't magbutingting

kumpulan ay bawal din, dapat may social distancing

kumpas ng kamay nawa'y suriin ng magagaling

kumpay para sa alaga ko sana'y makarating

- gregbituinjr.

04.23.2020

Narito naman ang mga unang halimbawa ko ng dalawang pantigang magkakapareho.

KASABIHAN, KASAYSAYAN, KASARINLAN

kasalukuyan ngang mayroon pa ring COVID-19

kasador o mangangaso'y hanap din ay pagkain

kasado rin tayong kumilos upang di gutumin

kasaba man, kamote o talbos lang ang kainin

kasama, patuloy tayong makibaka't kumilos

kasapi tayo nitong lipunang binubusabos

kasali man o hindi'y kayraming naghihikahos

kasangkot tayo sa bayan nating dapat matubos

kasalanan sa bayan ang ganid na paghahari

kasakiman nila sa tubo'y pinananatili

kasagwaang pagyakap sa pribadong pag-aari

kasayahan sa tuso't mapagsamantalang uri

kasabihan nga'y tuloy pa rin ang pakikibaka

kasabayan man o hindi, tayo'y may ninanasa

kasarinlan sa pang-aapi't pagsasamantala

kasaysayang ang nagbuo'y ang pagkilos ng masa

- gregbituinjr.

04.22.2020 (Earth Day)

Kung sakali mang makalikha ako ng isangdaang tulang unang pantigan, sa palagay ko'y dapat ko na itong isaaklat, lalo na kung magagawa ko ngayong taon, sa Disyembre 2020 ang paglulunsad ng unang aklat ng koleksyon ng mga tulang pantigan.

Maraming salamat. Mabuhay kayo!

Ang unang taludtod bilang pamagat ng tula

ANG UNANG TALUDTOD BILANG PAMAGAT NG TULA

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Maraming tula ng maraming makata ang walang pamagat, at nang mamatay na sila, ang ginawa ng mga nag-aral ng kanilang mga tula, ang unang taludtod ang ginawang pamagat.

Ganoon din ang ginawa ko sa ilan kong tulang di ko maapuhap ang mas angkop na pamagat, kaya ang unang taludtod ng tula ang ginawa kong pamagat. Sila marahil ay di talaga nila nilagyan ng pamagat. Ako naman ay walang maisip na mas magandang pamagat.

Isa sa kilala kong gumagawa nito ay si William Shakespeare (26 Abril 1564 (bininyagan) - 23 Abril 1616), na ang mga soneto niya umano'y walang pamagat sa orihinal. Marahil ay ganoon talaga ang ginagawa nila noong kanilang panahon. Ang mga nagtipon naman ng kanyang mga soneto'y nilagyan na lang ito ng bilang. Soneto 1, Soneto 18, Soneto 150. Kahit ang Italyanong si Petrarch  (Hulyo 20, 1304 - Hulyo 19, 1374) ay napansin kong wala ring pamagat ang kanyang mga tula, at ginawa ring pamagat ng mga nagrebyu sa kanya ang unang taludtod ng kanyang tula.

Hindi ganito ang mga tula ng idolo kong si Edgar Allan Poe, na may tiyak siyang pamagat, tulad ng The Raven at Annabelle Lee.

Dahil kung bilang lang ang pamagat, hindi agad malalaman ng tao kung alin ba ang kanyang nabasang tulang hinangaan niya. Kailangan pa niyang saliksikin at basahin ang mga soneto hanggang sa matagpuan niya ang kanyang hinahanap.

Marahil ang ginawa ng mga tagapaglathala o tagalimbag ng aklat ng mga tula, upang mas madaling mahanap sa Talaan ng Nilalaman o Table of Contents ang mga tula, ay ginamit ang unang taludtod ng tula bilang pamagat. At pati na ang mga nagrerebyu o nagsusuri o kritiko ng tula ay ginamit ang unang taludtod ng tula upang mas madali ang paghahanap ng nasabing tula.

Tingnan natin ang sikat na Soneto 18 ni Shakespeare, na ang unang taludtod ay "Shall I compare thee to a summer's day?", at ang aking malayang salin.

Sonnet 18: Shall I compare thee to a summer’s day?

by William Shakepeare

Shall I compare thee to a summer’s day?

Thou art more lovely and more temperate:

Rough winds do shake the darling buds of May,

And summer’s lease hath all too short a date;

Sometime too hot the eye of heaven shines,

And often is his gold complexion dimm'd;

And every fair from fair sometime declines,

By chance or nature’s changing course untrimm'd;

But thy eternal summer shall not fade,

Nor lose possession of that fair thou ow’st;

Nor shall death brag thou wander’st in his shade,

When in eternal lines to time thou grow’st:

So long as men can breathe or eyes can see,

So long lives this, and this gives life to thee.

MAITUTULAD BA KITA SA ISANG TAG-ARAW? (Soneto 18)

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Maitutulad ba kita sa isang tag-araw?

Ikaw na kaibig-ibig at katamtaman

Niyayanig ng habagat ang sintang usbong ng Mayo

At napakaikli ng tipanan natin sa hiram na tag-araw:

Minsa’y napakainit ng pagkinang ng mata ng langit

Kadalasa’y lumalamlam ang kanyang gintong silahis:

At paminsa’y bumababa ang bawat kapusyawan

Pagkakataon man o di-maayos na pagbabago sa kalikasan

Ngunit di magmamaliw ang iyong walang hanggang tag-araw

Mawala man ang tangan mo sa kaaya-ayang sarili

O maghambog man ang kamatayang nakalambong sa kanila

Umusbong ka sa walang hanggang panahon.

Hanggat ang mga tao’y humihinga, o mga mata’y nakakakita

Hanggat nabubuhay ito, at ito’y nagbibigay-buhay sa iyo.

Ito naman ang soneto 17 ni Shakespeare na isinalin ko rin sa wikang Filipino, sa pamamagitan ng tugma't sukat na may labingwalong taludtod, at may sesura sa ikaanim.

Sonnet 17: Who will believe my verse in time to come

By William Shakespeare

Who will believe my verse in time to come,

If it were fill'd with your most high deserts?

Though yet, heaven knows, it is but as a tomb

Which hides your life and shows not half your parts.

If I could write the beauty of your eyes

And in fresh numbers number all your graces,

The age to come would say 'This poet lies:

Such heavenly touches ne'er touch'd earthly faces.'

So should my papers yellow'd with their age

Be scorn'd like old men of less truth than tongue,

And your true rights be term'd a poet's rage

And stretched metre of an antique song:

But were some child of yours alive that time,

You should live twice; in it and in my rhyme.

SA TULA KO'Y SINO ANG MANINIWALA PAGDATING NG ARAW (Soneto 17)

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

18 pantig bawat taludtod

Sa tula ko’y sino / ang maniniwala / pagdating ng araw

Kung ito’y naglaman / ng sukdulang tayog / mong mga disyerto?

Gayunman ay alam / ng langit na iyon / ay isang libingan

Buhay mo’y kinubli’t / anumang bahagi / mo’y di pinakita.

Kung ganda ng iyong / mga mata’y akin / lang maisusulat

Sa sariwang bilang / ay bibilangin ko / ang lahat mong grasya,

Panahong daratal / ay magturing: ‘Yaring / makata’y humilig:

Haplos na panlangit / ay di hihipo ng / makamundong mukha.’

Tulad din ng papel / kong nanilaw na sa / kanilang pagtanda

Hahamaking tulad / ng gurang na walang / saysay kundi dila

Ang karapatan mong / sadya’y naturingang / poot ng makata

At pinag-unat na / sukatan ng isang / awitin nang luma:

Subalit ikaw ba’y / may anak nang buháy / nang panahong yaon,

Dapat kang mabúhay / ng dalawang ulit / doo’t sa’king tugma.

Ang iba naman ay isinalin ng walang pamagat. Inilalagay na lang ay Soneto at Bilang. Isang halimbawa nito ay ang Soneto 13 ni Petrarch, na malaya ko ring isinalin sa wikang Filipino. Si Shakespeare at si Petrarch ang dalawa sa pangunahing lumilikha ng soneto sa kani-kanilang panahon at sikat sa buong daigdig. Kaya may Shakespearean sonnet o English sonnet, at ang Petrarchan sonnet o Italian sonnet. 

Sonnet XIII. From Petrarch

OH! place me where the burning moon

Forbids the wither'd flower to blow;

Or place me in the frigid zone,

On mountains of eternal snow:

Let me pursue the steps of Fame,

Or Poverty's more tranquil road;

Let youth's warm tide my veins inflame,

Or sixty winters chill my blood:

Though my fond soul to Heaven were flown,

Or though on earth 'tis doom'd to pine,

Prisoner or free--obscure or known,

My heart, oh Laura! still is thine.

Whate'er my destiny may be,

That faithful heart still burns for thee!

Soneto XIII. Mula kay Petrarch

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

16 pantig bawat taludtod

O, ilagay mo ako sa naglalagablab na buwan

Na pinagbawal humihip ang nalalantang bulaklak;

O ilagay mo ako sa napakalamig na lunan

Sa mga kabundukan ng nyebeng walang katapusan:

Hayaan mong hanapin ko'y hakbang tungong katanyagan,

O ang mas mahirap tahaking landas ng Kahirapan;

Paagusin ang pagkabatang kay-init sa'king ugat,

O animnapung taglamig sa dugo ko'y kumaligkig:

Kahit ang diwang ginigiliw sa Langit ay lumipad,

O kahit mawalan na ng saysay dito sa daigdig,

Bilangguan o kalayaan - di kilala o sikat,

Ang iwi kong puso, O, Laura! ay nasa iyo pa rin.

Kung saanman ang patutunguhan niring kapalaran

Patuloy pang mag-aalab ang pusong tapat sa iyo!

Ito naman ang tatlo kong tula nitong Abril 17, 2020, na ang pamagat at umpisa ng bawat taludtod ay nagsisimula sa titik G. Ang bawat pamagat ay batay sa unang taludtod ng bawat tula.

Tula 1

GARAPALAN NA ANG NANGYAYARING KATIWALIAN
ni Gregorio V. Bituin Jr.

I

Garapalan na ang nangyayaring katiwalian

Gahaman at tuso'y napaupo sa katungkulan

Ganid na pawang pahirap sa laksang mamamayan

Garapata silang nasa likod ni Kalakian

Garote'y dapat sa tulad nilang taksil sa bayan

II

Gawa ng magulang upang anak ay di bumagsak

Gagapang upang mapagtapos lang ang mga anak

Garantiyang pag napagtapos ay labis ang galak

Ganansyang may kinabukasan, di naging bulagsak

Gantimpala na itong nagbunga rin ang pinitak

III

Gaygayin ang laot tungo sa pulo ng mabuti

Gaod sa balsa'y gamitin mong wasto't magpursigi

Gampanan ang misyon habang bawat mali'y iwaksi

Gagayak tungo sa islang walang mga salbahe

Galak ang madarama sapagkat wala ring peste

IV

Garalgal na ang pananalita't di makangawa

Garil ang tinig sa isyu't problemang di humupa

Gamol man siyang laging sakbibi ng dusa't luha

Gatla sa noo'y tandang marami pang magagawa

Gawin lagi sa kapwa kung anong mabuti't tama

Tula 2

GILIW, IKAW ANG MUTYA NIRING PUSONG SUMISINTA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Giliw, ikaw ang mutya niring pusong sumisinta

Gitling man ay di namagitan sa ating dalawa

Giikin natin ang palay nang may buong pag-asa

Gilik sa palay ay iwasang mangati sa paa

Gipit man ngayon ay patuloy kitang nagsisikap

Giti man ang pawis sa noo'y laging nangangarap

Gitata sa sipag nang kaalwanan ay malasap

Ginhawang anong ilap ay atin ding mahahanap

Giray-giray man sa daan, tutupdin ang pangako

Giyagis man ng hirap ay di rin tayo susuko

Giwang sa adhika'y suriin nang di masiphayo

Ginisang anong sarap ay atin ding maluluto

Gising ang diwang di payag mapagsamantalahan

Giting ng bawat bayani'y kailangan ng bayan

Giit natin lagi'y wastong proseso't karapatan

Gibik na kamtin ng masa'y hustisyang panlipunan

Tula 3

GUNAM-GUNAMIN MO ANG SAKIT NA KASUMPA-SUMPA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Gunam-gunamin mo ang sakit na kasumpa-sumpa

Gustong madalumat pagkat di iyon matingkala

Guniguni'y tila baga may asam na adhika

Gugulin ay di na mawari pagkat walang-wala

Gutom at di makapagtrabaho ang nangyayari

Gugupuin ang kalusugan nating di mawari

Gulo ito kung namumuno'y tila walang silbi

Gutay-gutay na pamumuhay sa dusa'y sakbibi

Guhong mga pangarap sa dibdib na'y halukipkip

Gubat na ang lungsod na animo'y di na malirip

Gunggong ang tusong trapong sarili lang ang inisip

Guwang sa polisiya nila'y ating nahahagip

Gulat man ang masa sa sakit na nananalasa

Gulantang man ang bayan sa biglaang kwarantina

Gulilat man tayo sa aksyon ng trapong paasa

Gusot ay maaayos pag nalutas ang pandemya

Mayroon talagang mga tulang walang pamagat noong unang panahon, tulad ng mga soneto nina Shakespeare at Petrarch. At marahil ay magpapatuloy pa ito sa mga darating na panahon kung hindi lalagyan ng pamagat ng mga makata ang kanilang mga tula. Sa akin naman, nilalagyan ko ng pamagat upang mailagay sa blog, at madali para sa akin at sa iba kung ito'y hahanapin o sasaliksikin.

Subalit kung wala akong maisip na mas maayos o angkop na pamagat, na minsan ay nais kong iwanang walang pamagat, ay hindi maaari, pagkat sa blog ay dapat mayroon kang pamagat. Kaya ang unang taludtod ang ginagawa ko nang pamagat. Maraming salamat kina Shakespeare at Petrarch at marami akong natutunan sa kanila.

Pinaghalawan:

https://www.poetryfoundation.org/poems/45087/sonnet-18-shall-i-compare-thee-to-a-summers-day

http://mgatulanishakespeare.blogspot.com/

https://www.gutenberg.org/files/50307/50307-h/50307-h.htm

Ang Manggahan Low Rise Building Project sa Pasig

Ang Manggahan Low Rise Building Project sa Pasig

Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Sa isang blog ay tinalakay ng dalawang babaeng awtor ang tungkol sa Manggahan Low Rise Building Project na umano'y isang climate-resilient na gusali. Ibig sabihin, matatag na itinayo ang gusali anumang klima pa ang magdaan, tulad ng matinding bagyo at pagtaas ng tubig. Halina't hanguan natin ng aral ang kwentong ito.

Ipinaliwanag ito nina Talia Chorover and Jessica Arriens sa kanilang artikulong pinamagatang "Faced with Forced Relocation, the People of One Philippine City Designed Their Own Climate-resilient Neighborhood" na nalathala sa kanilang blog noong Enero 6, 2020.

Nang tumama ang Bagyong Ondoy sa Pilipinas noong 2009, 40,000 katao ang nakatira sa mga iskwater, tulad ng Manggahan Floodway, isang artipisyal na daanan ng tubig na itinayo upang mabawasan ang peligro ng baha. Nagtapon ng isang buwang dami ng tubig ang bagyong Ondoy sa ilang oras lamang. Biglaan. Maraming nawalang buhay at ari-arian.

Matapos nito, nagpasya ang pamahalaan na alisin agad ang mga nakatira sa danger zones, at nagbanta ang mga awtoridad na wasakin ang mga bahay ng mga taong ayaw umalis. 

Kaya nabuo bilang tugon ang Alliance of Peoples’ Organizations Along Manggahan Floodway (APOAMF). Ipinaglaban nila ang karapatan ng mga pamilya sa pabahay at lupain, at manatili sa kanilang lungsod.

Noong 2010, inilunsad ng APOAMF ang People’s Plan, isang prosesong nakabatay sa partisipasyon ng maralita na bumuo ng alternatibong pabahay. Pinayagan ng plano ang mga residente ng Manggahan na magplano ng isang bagong anyo ng pabahay na hindi malayo sa kanilang komunidad.

Nakipagtulungan ang mga residente sa isang arkitekto at sa lokal at pambansang mga opisyal ng gobyerno para sa lokasyon at disenyo, na nakapwesto sa lugar na mababawasan ang peligro sa pagbaha. Nagtatampok ito ng mga matitibay na materyales, makapal na dingding at kisame, nakataas na tangke ng tubig, at estratehikong paglagay ng mga istraktura upang matatag na nakatayo pa rin kahit sa matinding pagbaha o bagyo.

Nakipag-usap ang APOAMF sa gobyerno at itinaguyod nila ang kanilang plano sa lokal, pambansa at internasyonal na antas bago nila opiyal na lagdaan ang kasunduan. Nagsimula ang konstruksyon noong 2017. Kapag nakumpleto, dapat ang proyekto’y magkaroon ng kabuuang 15 mga gusali na may 900 mga yunit, o 60 yunit bawat gusali. Sa ngayon, 480 na pamilya na ang nakalipat sa mga rent-to-own na mga apartment.

Habang binibigyan nito ng pagkakataon ang maraming pamilya na manatili sa Lungsod ng Pasig, di nito kayang mapagbigyan ang lahat. Lalo na't maraming tao na ang nailipat sa mga lugar na higit isang oras ang layo. Gayunpaman marami pa rin ang maaaring matutunan ng ibang mga komunidad mula sa proyekto. Nabanggit ng dalawang awtor sa kanilang artikulo ang  Global Commission on Adaptation’s Action Tracks on Cities and Locally Led Action, na maganda rin na ating alamin kung ano ito. Sa People’s Plan, nakipagtulungan sa proyekto ang mga miyembro ng komunidad at tiniyak ang pagiging matatag o resiliency ng komunidad, nang may nagkakaisang pananaw at malinaw na mga layunin.

Noong panahong buhay pa si Ka Roger Borromeo ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), napuntahan namin itong Manggahan Floodway matapos ang Ondoy. Kaya nakita ko kung paano nasalanta ng Ondoy ang maraming lugar, tulad ng Santolan at Manggahan Floodway. Kaya naging interesado agad ako sa balitang ito.

Suriin natin at aralin ang mga ito at kung kinakailangan ay magawa rin natin sa ating mga komunidad.

Pinaghalawan: https://www.wri.org/blog/2020/01/faced-forced-relocation-people-one-philippine-city-designed-their-own-climate-resilient

Tingnan din ang kawing na:

http://countrysafeguardsystems.net/sites/default/files/Manggahan%20Floodway%20In-City%20Resettlement%20for%20Informal%20Settler%20Families.pdf

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na pahayagan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Abril 1-15, 2020, pp. 10-11.

Bakit sinasabing ang relihiyon ay opyo sa mamamayan?

Bakit sinasabing ang relihiyon ay opyo sa mamamayan?

Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Ang isa sa madalas sipiing pahayag ni Karl Marx ang “Religion is the opium of the people”. Salin umano ito mula sa Aleman ng "Die Religion ... ist das Opium des Volkes". Makikita ang pahayag na ito sa sulatin ni Karl Marx na "A Contribution to the Critique of Hegel's Philosophy of Right" na nalimbag sa Deutsch-Französische Jahrbücher, na nalathala  sa Paris noong Pebrero 7 & 10, 1844. Ngunit parirala lang ito sa buong pangungusap na  "Religion is the sigh of the oppressed creature, the heart of a heartless world, and the soul of soulless conditions. It is the opium of the people". Salin ko ay "Ang relihiyon ay buntong-hininga ng inaapi, puso ng isang walang pusong mundo, at ang kaluluwa ng walang kaluluwang kalagayan. Ito ang opyo sa mamamayan".

Marahil ay may paniwala si Marx na ang relihiyon ay may ilang mga praktikal na gamit sa lipunan tulad ng opyo para sa maysakit upang mabawasan ang agarang pagdurusa ng mga tao at binigyan sila ng mga kasiya-siyang ilusyon (ang relihiyon) na nagbigay sa kanila ng lakas na magpatuloy. Nakita rin ni Marx na mapanganib ang relihiyon, dahil pinipigilan nito ang mga tao na makita ang pagkakaiba sa uri, at pang-aapi sa kanilang paligid. Kaya pinipigilan ng relihiyon ang kinakailangang rebolusyon.

Dugtong pa ni Marx, "The abolition of religion as the illusory happiness of the people is the  demand  for their real happiness. To call on them to give up their illusions about their condition is to call on them to give up a condition that requires illusions. The criticism of religion is, therefore, in embryo, the criticism of that vale of tears of which religion is the halo." Isinalin ko na "Ang pagpawi ng relihiyon bilang ilusyon ng kasiyahan ng tao ang hinihingi upang matamo nila ang tunay na kasiyahan. Ang panawagan sa kanilang tigilan na ang ilusyon tungkol sa kanilang kalagayan ay panawagan sa kanilang mapigil na ang kalagayang nangangailangan ng ilusyon. Kaya, ang kritisismo sa relihiyon, sa buod, ay kritisismo sa mga bula ng luha kung saan ang relihiyon ang sinag sa ulo."

Ang relihiyon ay nagsisilbing opyo upang matiis ng tao ang kanilang abang kalagayan, at umasa na lang sa diyos upang lumaya sa kahirapan. Mapalad nga raw ang mahihirap, ayon sa Sermon at the Mount. 

Kaya sa awiting Imagine nga ni John Lennon ay may linyang  "Imagine there's no heaven, its easy if you try" at "Nothing to kill or die for, And no religion, too. Imagine all the people livin' life in peace." Nakita na rin ni John Lennon na pag nawala ang organisadong relihiyon ay maniniwala ang tao sa sama-sama nilang lakas upang baguhin ang bulok na sistema. Iyon din ang kailangan natin ngayon, dahil ayon nga sa awiting Internasyunal, "Wala tayong maaasahang Bathala o Manunubos, kundi ang ating kaligtasan ay nasa ating pagkilos."

* Unang nalathala sa kalahating pahina ng pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Abril 1-15, 2020, pahina 18.

Bukrebyu: Ang Kartilyang Makabayan na sinulat ni Hermenegildo Cruz

BUKREBYU

ANG KARTILYANG MAKABAYAN NA SINULAT NI HERMENEGILDO CRUZ

Sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nabili ko noong Disyembre 9, 2019, sa halagang P50.00 lang ang 72-pahinang aklat na "Kartilyang Makabayan: Mga Tanong at Sagot Ukol Kay Andres Bonifacio at sa Kataastaasan, Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan, na nagturo at nag-akay sa Bayang Pilipino sa Paghihimagsik laban sa Kapangyarihang Dayo". 

Isinulat ito ni Hermenegildo Cruz, na siya ring nagsulat ng talambuhay ni Gat Francisco Balagtas, at dating kalihim ng Kawanihan ng Paggawa. Inilimbag ito sa Maynila noong ika-16 ng Nobyembre, 1922, na may 5,000 kopya. Ang unang pagpapalimbag na ito ay ipinagawa ng Lupong Tagaganap ng Araw ni Bonifaio, 1922.

Naglalaman ang aklat ng 78 tanong, na bawat isa ay may kasagutan. Naroon din ang salin ni Bonifacio ng tulang Mi Ultimo Adios ni Jose Rizal, ang Dekalogong sinulat ni Bonifacio, at talaan ng mga petsa't pangyayari sa hulihan na ng aklat.

Tila nakahukay ako ng ginto nang mabili ko ang aklat dahil bibihira na lang ang may kopya nito, lalo na't 98 taon na ang nakalilipas nang ilimbag ito. Natsamba-han ko, ika nga, nang mabili ko ang aklat na ito sa Popular Bookstore sa Timog Avenue, sa Lungsod Quezon. 

Maraming detalye tungkol sa buhay ni Bonifacio at ng Katipunan ang sinikap sagutin sa aklat na ito. Bagamat may isang detalye akong nakitang mali subalit itinama ng ibang historyador. Ayon kay  Jose  P.  Santos,  anim   silang magkakapatid, di lima, at Espiridiona, hindi Petrona ang pangalan ng kapatid ni Andres Bonifacio.

Subalit sa kabuuan, magandang magkaroon ng aklat na ito, hindi lamang upang mabasa ninyo, kundi upang mabasa rin ng mga susunod pang henerasyon, mga anak, mga apo. Maraming salamat.

* Ang maikling artikulong ito'y inihanda at unang nilathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Abril 1-15, 2020, pahina 16.

Talaan ng mga sikat na boksingerong namatay sa aksidente sa kotse

TALAAN NG MGA SIKAT NA BOKSINGERONG NAMATAY SA AKSIDENTE SA KOTSE

Sanaysay at saliksik ni Gregorio V. Bituin Jr.

Marami na palang boksingerong namatay dahil sa aksidente sa kotse. Namatay habang nakasakay sa kotse, at namatay dahil nabangga ng kotse. Hindi sila namatay sa pakikipagbakbakan sa boxing ring, kundi sa aksidente sa kotse. Nalaman ko ito nang magsaliksik na ako sa internet. 

Nagkainteres akong isaliksik ito nang mapanood ko sa You Tube ang 25 Asian Boxers of All Time, na nasa kawing na https://www.youtube.com/watch?v=Cy8k604Hk1k. Sa nasabing youtube. number 1 si Manny Pacquiao bilang greatest Asian Boxers of All Time.

Nasa ika-15 ranggo naman si Masao Oba, na ang nakasulat na detalye ay ito:

35-2-16 KO, WBA Flyweight Champion (5 defenses of Title). If wasn't for unexpected death he was highly regarded to become greatest Boxer from Japan. Died in a Car accident at the age of 23, 22 days after making his last fight. (Fun Fact: Salvador Sanchez as well shares these details. 2015 Oba was inducted into the International Boxing Hall Of Fame.

Si Masao Oba, o Masao Ohba, ayon sa wikipedia ay ito:

Masao Ohba (大場 政夫, Ōba Masao, October 21, 1949 – January 25, 1973) was a professional boxer from Tokyo]], [[Japan. He became the WBA flyweight champion on October 22, 1970, defeating the reigning champion Berkrerk Chartvanchai in Tokyo and retained the championship for an impressive five title defenses. He died in a car accident at 23, still holding his world title. He was trained by Isamu Kuwata.

Nababasa ko na noon si Salvador Sánchez, at batid kong isa siya sa pinakasikat na boksingero ng kanyang panahon. At nabasa ko sa pahayagan noon ang kanyang pagkamatay dahil sa aksidente sa kotse. Ito ang deskripsyon ng wikipedia tungkol kay Salvador Sánchez:

Salvador Sánchez Narváez (January 26, 1959 – August 12, 1982) was a Mexican boxer born in the town of Santiago Tianguistenco, Estado de México. Sanchez was the WBC and lineal featherweight champion from 1980 to 1982. Many of his contemporaries as well as boxing writers believe that, had it not been for his premature death, Sánchez could have gone on to become the greatest Featherweight boxer of all time. Sánchez died on August 12, 1982 in a car accident from Querétaro to San Luis Potosí He is also the uncle of Salvador Sánchez II.

Kapwa edad 23 anyos sina Masao Ohba at Salvador Sánchez. kapwa namatay sa aksidente sa kotse, at parehong sinasabing kung hindi sila namatay ay magiging greatest boxer sila ng kanilang panahon.

Marami pang ibang boksingerong namatay sa aksidente sa kotse. Iba't iba ang dahilan. Si Pernell Whitaker ay tumatawid ng kalsada ng mabangga ng kotse. Nasagi naman ng kotse ang nagbibilikletang si Andrew "Six Head" Lewis.  Na-hit-and-run naman ang Irish champion boxer na si Kevin Sheehy. Mas marami ang nakasakay nang maaksidente ang kanilang kotse, nabangga sa poste, atbp. At may isang boksingero naman ang buhay nga ngunit nakapatay ng buntis habang nagmamaneho, na siyang nasa ika-20 at huli sa talaan.

Sa talaang ito, nauna ko nang natalakay batay sa unang nasaliksik sina #1 Masao Ohba, at #2 Salvador Sánchez. Muli, ang bilang # ay batay sa unang nasaliksik.

3. Pernell Whitaker (January 2, 1964 – July 14, 2019)

W L D record - 40 4 1 17 KOs

Pernell Whitaker, widely considered to be one of the greatest defensive boxers of all time, has died after being hit by a car. He was 55.

Whitaker was elected to the International Boxing Hall of Fame in 2006, and was a champion in four weight classes: lightweight, junior welterweight, welterweight and junior middleweight. The American was known as a brilliant defensive boxer with many opponents struggling to lay a hand on him. He retired in 2001 after three defeats in his final four fights with but he was in his prime in the 80s and 90s. He also won a gold medal as a lightweight at the 1984 Olympics.

https://www.theguardian.com/sport/2019/jul/15/pernell-whitaker-killed-car-accident-boxer

4. David 'Tornado' Sanchez (February 2, 1992 – May 19, 2017)

W L D record - 31 4 2 23 KOs

Mexican boxer David 'Tornado' Sanchez killed in car crash

MEXICO CITY -- Authorities said former junior bantamweight interim titleholder David "Tornado" Sanchez and his brother were killed in a car crash in northern Mexico.

The World Boxing Association said Sanchez was 25 years old when he died on Friday. In an online statement, it called him a "great gladiator who still had a long way ahead."

https://tv5.espn.com/boxing/story/_/id/19421066/mexican-boxer-david-tornado-sanchez-killed-car-crash

5. Juan Carlos Batista (“Pacheco”)

W L D record - 25 2 0 18 KOs

Former Dominican boxer Batista dies in car crash

By Robert Coster

Former Dominican lightweight boxer Juan Carlos Batista (“Pacheco”) died in a car accident on Sunday. Batista ‘s career ranged from 2004 to 2013 with a record of 25-2, 18 KOs. Batista won his first 18 bouts and was WBA Caribbean Federation Champion in 2007, beating Mexican Arturo Gomez. Batista cut short his promising career due to a heart ailment. RIP.

https://fightnews.com/former-dominican-boxer-batista-dies-in-car-crash/57474

6. Dmytro Lisovyi (August 14, 1995 - March 17, 2020)

W L D record - 20 13 0 1 KOs

Ukrainian boxer Lisovyi dies in car accident

On March 17, Ukrainian boxer Dmytro Lisovyi got into a fatal road accident in the Kyiv region. This was reported by the Ukrainian Boxing Federation.

Daewoo Lanos and Audi clashed on Kyiv-Znamenka highway near Kyiv. Lisovyi was behind the wheel and it was him who caused the accident.

"According to preliminary reports, a 22-year-old Daewoo driver went out during a forbidden red traffic signal and collided with an Audi car. As a result of the crash, a 22-year-old driver and a 24-year-old Daewoo passenger were killed at the scene. The driver of the second car is now in hospital," the police stated.

Dmytro Lisovyi was 22 years old. He is a three-time Ukrainian national championship silver medalist - in 2015, 2016, 2017.

https://112.international/sport/ukrainian-boxer-lisovyi-dies-in-car-accident-49624.html

7. Graciano 'Rocky' Rocchigiani (December 29, 1963 - October 3, 2018)

W L D record - 41 6 1 19 KOs

Former world champion boxer dies aged 54 after car accident in Italy

By Mirror: Wednesday, October 3rd 2018 at 12:50 GMT +3 | Boxing

Former world champion Graciano 'Rocky' Rocchigiani has passed away aged 54 after a fatal car accident.

The German boxer, who shared the ring with Chris Eubank and held world titles at super-middleweight and light heavyweight, is reported by Bild as passing away in Italy.

Rocky' was said to be a passenger in the car. He leaves behind a girlfriend and two children.

His Italian girlfriend meant he travelled regularly between Berlin and Italy.

https://www.standardmedia.co.ke/sports/article/2001297720/former-world-boxing-champion-passes-away-after-fatal-road-accident-photos

8. Luis Rosa (April 27, 1991 - January 14, 2018)

W L D record - 23 1 0 11 KOs 

Featherweight Luis Rosa, 26, Died in Car Crash Sunday Morning

By Keith Idec  Published On Sun Jan 14, 2018, 12:59 PM EST

Featherweight contender Luis Rosa died in a car accident early Sunday morning.

Lou DiBella, Rosa’s promoter, confirmed Rosa’s death through Twitter on Sunday morning. Rosa was 26.

Born in Puerto Rico, Rosa lived in New Haven, Connecticut, and fought mostly in his home state, New York and New Jersey during his seven-year pro career. Rosa went 23-1, including 11 knockouts and two no-contests, during his career.

The rugged veteran lost for the first time as a pro in his most recent fight, a highly entertaining battle with Yuandale Evans that Showtime televised November 10 from Evans’ native Cleveland. Rosa lost that closely contested, 10-round bout by split decision to Evans (20-1, 14 KOs).

https://www.boxingscene.com/featherweight-luis-rosa-26-died-car-crash-sunday-morning--124289

9. Jack Johnson (March 31, 1878 - June 10, 1946)

W L D record - 56 11 8 35 KOs

JUNE 10, 1946: JACK JOHNSON DIED IN CAR CRASH ON U.S. HIGHWAY 1 NEAR FRANKLINTON, NC

4 POSTED BY BLACKTHEN - FEBRUARY 6, 2019 - LATEST POSTS

June 10, 1946: Jack Johnson died in a car crash on U.S. Highway 1 near Franklinton, North Carolina, a small town near Raleigh, after racing angrily from a diner that refused to serve him. He was taken to the closest black hospital, Saint Agnes Hospital in Raleigh. He was 68 years old at the time of his death.

He was buried next to Etta Duryea Johnson at Graceland Cemetery in Chicago. His grave was initially unmarked, but a stone that bears only the name “Johnson” now stands above the plots of Jack, Etta, and Irene Pineau.

John Arthur (“Jack”) Johnson , nicknamed the Galveston Giant, was a boxer. At the height of the Jim Crow era, Johnson became the 1st African American world heavyweight boxing champion (1908–1915).

In a documentary about his life, Ken Burns notes that “for more than thirteen years, Jack Johnson was the most famous and the most notorious African-American on Earth.”

While incarcerated, Johnson found need for a tool that would help tighten loosened fastening devices, and modified a wrench for the task. He patented his improvements on April 18, 1922, as US Patent 1,413,121.

https://blackthen.com/june-10-1946-jack-johnson-died-car-crash-u-s-highway-1-near-franklinton-nc/

TRIVIA: Sa talaan ng boxrec.com, may 25 Jack Johnson na boksingero, at sa baba ay may nakasulat na 464 fighters, na ibig sabihin, kayraming Jack Johnson na boksingero, na galing sa US, Britain, Canada, at iba pang bansa. May bantamwight, welterweight, superlightweight, atbp. Upang makita, pakipindot ang kawing na https://boxrec.com/en/quick_search, at isulat ang pangalang Jack Johnson.

10. Greg Torres (November 11, 1974 - August 18, 2003)

W L D record - 15 2 0 7 KOs

Trenton boxer who died in car crash receives N.J. hall of fame honors

By Sulaiman Abdur-Rahman sulaiman@Trentonian.com @Sabdurr on Twitter Nov 8, 2019 

TRENTON — The promising city boxer who died in a tragic multi-vehicle crash 16 years ago will be inducted into the New Jersey Boxing Hall of Fame next week.

The late Gregorio “Greg” Torres, 28, who lived on North Stockton Street in Trenton’s North Ward, is one of 14 fighters to be honored at the Nov. 14 induction ceremony at Venetian catering hall in Garfield, Bergen County.

The 132-pound lightweight dominated the ring and compiled a 15-2 professional boxing record before his life was cut short Aug. 18, 2003, in a six-vehicle crash on Interstate 195 in Hamilton.

Torres’ biggest wins were against legendary boxer Derrick Gainer in a 1994 non-title bout and against former super bantamweight champion Kennedy McKinney in April 2003.

https://www.trentonian.com/news/trenton-boxer-who-died-in-car-crash-receives-n-j/article_19c6252e-0289-11ea-af55-5b263d6a1ce3.html

11. Andrew ‘Six Head’ Lewis (December 14, 1973 - May 4, 2015)

W L D record - 23 4 2 20

Former boxing champ, ‘Six Head’, killed in accident

May 05, 2015

The local boxing world was thrown into grief yesterday after news that former Guyanese and World Boxing Association (WBA) Welterweight champion, Andrew ‘Six Head’ Lewis, was killed in a car accident along the East Bank Demerara Public Road. Lewis, 44, whose career peaked in February 2001 after defeating James Page and becoming world champion at the MGM Grand, Las Vegas, was declared dead twice by doctors yesterday.

https://www.kaieteurnewsonline.com/2015/05/05/former-boxing-champ-six-head-killed-in-accident/

12. Kevin Sheehy

W L D record - 3 3 0 0 KOs

Limerick man killed in fatal hit-and-run named locally as Irish champion boxer Kevin Sheehy

https://www.limerickleader.ie/news/breaking-news/427937/limerick-man-killed-in-fatal-hit-and-run-named-locally-as-irish-champion-boxer-kevin-sheehy.html

A man has appeared in court charged with murdering Irish boxing champion Kevin Sheehy in a hit-and-run incident in Limerick last Monday.

Man charged with murder of Limerick boxer Kevin Sheehy

Mr Sheehy, a five times Irish boxing champion, died after being struck by a vehicle at Hyde Road on the south side of the city. His body was discovered lying in the road at about 4.40am on Monday.

https://www.irishtimes.com/news/crime-and-law/courts/district-court/man-charged-with-murder-of-limerick-boxer-kevin-sheehy-1.3945292

13. Bekzat Sattarkhanov

Boxing champion killed in crash

Kazakhstan's Olympic featherweight boxing champion Bekzat Sattarkhanov died in a car crash in the Kazakh capital Astana on New Year's Eve.

Russia's Itar-Tass news agency reported that the 20-year-old was killed on the highway between the towns of Shymkent and Turkestan. They said two passengers in his car were unhurt.

Sattarkhanov won his gold medal on 1 October in the most controversial final of the Sydney Games when he beat world champion Ricardo Juarez of the United States on points 22-14.

The United States team officials demanded that the result should be overturned because of excessive holding by Sattarkhanov.

The result stood, but the Russian referee in charge was suspended from international competition for four years.

Sattarkhanov also won a silver at the 1998 World Championships.

http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/1096360.stm

14. Leonardo Javier Gonzalez (December 1, 1974 - November 2, 2019)

W L D record - 15 5 0 5

Boxing Champion Dead After Shocking Car Accident

November 7, 2019  Juan Fernandez Mayes

This is the moment a former boxing champion suffers a shocking car accident when the car he is travelling in flips onto its side and crashes into a lamppost.

Former Argentine World Boxing Organisation (WBO) Latino Champion Leonardo Javier Gonzalez, 44, died in the early hours of Sunday 3rd November in Tigre, a town in the Buenos Aires province in Argentina.

In the video, the car the former champions was travelling in can be seen out of control instants before violently crashing into a barrier.

https://viraltab.news/boxing-champion-dead-after-shocking-car-accident/

15. Cashmere Jackson

‘One of the greatest amateur boxers’ killed in bizarre car accident

by: Kevin Freeman

Posted: Jul 17, 2014 / 10:26 PM EDT / Updated: Jul 17, 2014 / 10:26 PM EDT

CLEVELAND -- A nationally renowned female boxer is killed in a bizarre car accident.  One woman was arrested after an incident that police say began as an argument and fender bender.

"She won three national titles. She won USA National three years in a row, then she went to the world, and got a bronze metal in Russia," said Renard Safo, who coached and trained 26-year-old Cashmere Jackson.

Safo says boxing was her passion.

"She started when she was 14 years old," Safo said.

https://fox8.com/news/one-of-the-greatest-amateur-boxers-killed-in-bizarre-car-accident/

16. Carlos Monzon (August 7, 1942 - January 8, 1995)

W L D record - 87 3 9 59 KOs

CARLOS MONZON, THE IRON ARGENTINIAN (ARGENTINA)

Monzon joins the list of great Latin American legends that had a tragic end. This Argentinian was a middleweight world champion between 1970 and 1977. He defended his crown in 14 fights and prevailed over the best boxers at the time (from Emile Griffith, to Benny Briscoe and Cuban Jose “Butter” Napoles). He totaled 87 wins and 3 defeats. In 1990, he was included in the International Boxing Hall of Fame and, according to “The Ring”, he occupies the eleventh position among the best boxers of all time, pound by pound.

Away from the ring, Monzon left a sad image because he murdered his couple and was sentenced to spend 11 years in jail. In 1995, during a work session, he died in a car accident.

https://panamericanworld.com/en/magazine/sports/top-10-latin-american-boxing-legends/

17. Carlos Daniel Perez

Boxing champ, 14, dies from injuries suffered in van crash on I-5

by KVAL News, Saturday, January 18th 2014

SPRINGFIELD, Ore. - A teenage boxer who won state and regional titles and hoped to compete in a national championship later this month has died.

Carlos Daniel Perez was 14.

The boxer died Friday, January 24, from injuries sustained when his boxing gym's van collided with a tanker truck on Interstate 5 on Saturday, January 18.

Perez had been in critical condition in the ICU at a Portland hospital since the crash.

"I loved Carlos like he was my own son. I was very very proud of him," Heron Mendez said Friday.

Mendez coached the young boxer and was driving when the van collided with the tanker truck.

"He was one of the most humble kids I've ever come across," he said. "Very hard worker. Everything he did, he put out to the max. He was just one of the greatest kids and fighter I have ever come across.

"I pray that God takes care of him, because I know that he'll be sitting next to God."

"My focus is on nationals but after that, hopefully I get to go to the Olympics and win that. And then, maybe one day I'll be a world champion," Perez said in an interview just days before the crash.

Perez spends hours practicing his skills at Mendez Boxing Club, which is housed in space donat

https://kval.com/news/local/boxing-champ-14-dies-from-injuries-suffered-in-van-crash-on-i-5-11-12-2015

18. Kamel Kalenovic 

NY champion boxer killed in hit-and-run accident in the Bronx

Posted: Jan 01, 2007 11:32 AM CST

The life of a New York State champion boxer came to a tragic end in a hit-and-run accident Sunday.Family members of 27-year-old Kamel Kalenovic say he was a fighter with a bright future. That is until he was struck by a car outside of the Moonlight Restaurant and Bar on Cresent and Belmont avenues. Kalenovic?s uncle says his nephew had broken up a fight inside the bar and was standing on the sidewalk around 5 a.m. His uncle says one of the men that had been fighting then got into his SUV and drove up onto the sidewalk, heading right towards Kalenovic. He says his nephew was hit and dragged by the SUV to a tree where he hit his head. The car then sped off. Kalenovic was taken to Saint Barnabas Hospital where he died.Kalenovic?s family says he was from Yugoslavia and he immigrated to the United States when he was 15 years old. Kalenovic won the New York State Walterweight Boxing title last year. His trainer says he was set to begin training again at the Morris Park

http://www.news12.com/story/34823616/ny-champion-boxer-killed-in-hit-and-run-accident-in-the-bronx

19. A group of Sonoran boxers

Sonoran boxers died in an accident

BOXBY  GLADYS TRUJILLO

MARCH 10, 2020 / 2: 14 PM

A group of Sonoran boxers died in a car accident.

It was an amateur boxing team originating from Puerto Peñasco, Sonora. This group was returning from a regional competition.

The accident would have happened shortly before 2 a.m. on Sunday, as the emergency call was received at 2:20.

29 people were traveling on the bus, of which 6 were killed, including coach Jonathan Oros, a character especially recognized in Sonora for his boxing work, but well positioned within the appreciation of the country's coaches.

Ernesto Munro, mayor of Puerto Peñasco, issued the order to assist the relatives of the deceased, as well as those who were injured. He requested immediate attention for the needs of each person affected by the accident.

10 people were injured, six minors and four adults (within the same group of Sonoran boxers), who are being treated for their different injuries.

Even the super flyweight champion of the World Boxing Council, Juan Francisco Gallo Estrada, pointed out that one of the wounded is his 12-year-old nephew and asked for prayers for him, because he is in poor health.

The country's boxing community has expressed its condolences for this accident.

https://superluchas.com/en/Sonoran-boxers-died-in-an-accident/

Panghuli, di namatay, kundi nahatulan ang boksingerong si Marcos Forestal-Coutin dahil sa pagbangga ng kanyang kotse sa isang buntis na agad namatay.

WBF boxing champion gets 10 years for drunken crash that killed woman, unborn child

Boxing champion Marcos Forestal-Coutin was sentenced Thursday in a Southern California courtroom to 10 years in prison in the 2018 drunken driving deaths of a woman and her unborn child.

Forestal, 29, of Burbank, pleaded guilty in March to gross vehicular manslaughter while driving under the influence. The 10-year prison term is the maximum sentence under California law, said Riverside County District Attorney’s officials.

Riverside County District Attorney’s officials announced the sentence in the Sept. 9, 2018, head-on collision in Hemet that killed Krystil Kincaid, 29, of San Jacinto, and Kincaid’s unborn daughter, whom Krystil and husband Zach Kincaid, planned to name Avalynn Onix. Hemet is approximately 90 miles southeast of Los Angeles.

Krystill Kincaid was eight months pregnant. She was on speakerphone with her husband when Forestal’s BMW swerved into her lane and collided with her minivan, her husband would later say.

https://www.miamiherald.com/news/nation-world/national/article232051187.html

KONGKLUSYON

Maraming sikat na boksingero ang namatay sa aksidente sa kotse. may kasabihan nga, "If you drive, don't drink. If you drink, don't drive." Ito'y paalala, hindi lamang sa mga boksingero, kundi sa lahat ng nagmamaneho upang maiwasan ang aksidenteng maaaring magdulot ng kamatayan.

Maraming boksingerong naitala rito ang namatay nang maaga o bata pa. Nariayn sina Masao Ohba, 23; Salvador Sánchez, 23, David 'Tornado' Sanchez, 25; Dmytro Lisovyi, 24; Luis Rosa, 26; Greg Torres, 28; Carlos Daniel Perez, 14; at ang mga amateur na boksingero mula  Puerto Peñasco, Sonora.

Mag-ingat sa pagmamaneho at mag-ingat sa pagtawid sa kalsada. Kailangan ding huwag mainit ang ulo sa pagmamaneho at trapik, tulad ng nangyari nang binaril ni Rolito Go ang estudyanteng si Eldon Maguan ilang dekada na ang nakararaan.

Kahit ang humahamon ngayon kay WBA Welterweight champion Manny Pacquiao, na si IBF and WBC Welterweight champion Errol Spence Jr. ay naaksidente sa kanyang Ferrari dahil siya'y nagmamaneho ng nakainom o lasing.

https://www.badlefthook.com/2020/4/7/21211553/errol-spence-love-fight-manny-pacquiao-next-terence-crawford-will-happen-boxing-news

https://www.forbes.com/sites/brianmazique/2019/10/10/errol-spence-injured-in-car-crash-updates-on-welterweight-champions-condition/#659da0ca3cf1

Ang mga talaang naririto ng mga boksingerong mamatay, sana'y hindi na madagdagan pa. Subalit paano nga ba maiiwasan ang mga aksidente sa kotse o sa anumang sasakyan, tulad ng bus, trak, motorsiklo at bisikleta?

Sa artikulong "7 Tips on How to Avoid a Car Accident" ay ganito ang kanilang payo:

(1) Limit distractions. There are so many distractions in our lives these days. Using your cell phone, texting, and fiddling with the radio or GPS should all be done when you are at a complete stop or avoided altogether.  Give 100% of your attention to the road.  The text message can wait.  Your friends and loved ones should understand that you are driving and that your safety and the safety of others is far more important.

(2) Scan the area and beware of blind spots. Make certain that your mirrors are in the correct position. However, you shouldn’t put complete faith in your mirrors. Quickly turn around and look before changing lanes or entering the highway to make certain that you are not about to pull out in front of someone.  Also, try to avoid the blind spots of other drivers, especially semi-trucks.  If you can, limit the length of time that you have to be in their blind spot.

(3) Limit nighttime driving. No matter how good your eyes are, night driving is still more difficult and comes with a higher risk of accidents. Not only is your visibility reduced when it’s dark out, but also drunk drivers tend to be out on the roads much more during this time.  If you have to drive after midnight, make sure you stay extra alert for reckless drivers.

(4) Avoid the fast lane if possible. Did you know that most highway accidents occur in the far left lane? Many people just speed too fast in that particular lane.  If you are in the center or far right lanes, you are more able to maneuver away from a potentially dangerous situation than if you are in the fast lane.

(5) Never assume. Never just assume that a driver is going to stop or turn. It’s better to assume they may not!  For example, when going through a red light, still look both ways to check if anyone is going to run the light.  Not only do drunk drivers often run red lights, but so do distracted drivers.  Remember, it may be an accident that their turn signal is even on.  Better to drive cautiously.

(6) Keep your car in tip-top condition. Always stay up-to-date with car checkups by taking it to an experienced auto technician in your area.  Also, don’t drive on old tires that could blowout at any moment, potentially causing a wreck.  Get any odd noises checked out before getting on the highway.  Take pride in your vehicle and do all you can to make sure it is running properly.

(7) Learn to maneuver like a racecar driver! Perhaps surprisingly, car experts often advise drivers to improve their driving skills by attending a high performance driving school. Edmunds states, “You’ll learn what it feels like to drive a car ‘at the limits’ and have an opportunity to practice accident avoidance maneuvers and skid recovery in a safe, controlled environment.  Understanding how to make your car do what you want it to do in emergency situations could save your life.”

https://www.bryantmotors.com/car-buying-guide/how-to-avoid-a-car-accident.html

Sana'y nakatulong ang ilang payo upang maiwasan ang aksidente sa sasakyan. At nawa'y wala nang mamatay pa dahil lasing na nagmamaneho, o mabangga, o mawalan ng preno. Naligtasan man nila ang mga suntok ng kalaban, subalit hindi sila nakaligtas sa aksidente sasakyan.

Maraming salamat sa iyong pagbabasa, at sana'y kapulutan din ito ng aral, kahit munti man.