Ang BAHAY ni Gary Granada

ANG BAHAY NI GARY GRANADA

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kinagiliwan ng maraming maralita ang awiting Bahay ni Gary Granada. Kaya kadalasan nila itong inaawit sa mga pagtitipon. Tila baga ang awiting Bahay ay isang pagsusuri kung katanggap-tanggap ba ang barung-barong bilang bahay, na bagamat ito ang karaniwang tirahan ng mga maralita, ay masasabi nang matinong bahay, o hindi nararapat tirahan pagkat pinagtagpi-tagping basura lamang ang kanilang tahanan. Halina’t tunghayan natin ang liriko ng nabanggit na awitin:

Isang araw ako'y nadalaw sa bahay tambakan

Labinglimang mag-anak ang duo'y nagsiksikan

Nagtitiis sa munting barung-barong na sira-sira

Habang doon sa isang mansyon halos walang nakatira

Sa init ng tabla't karton sila doo'y nakakulong

Sa lilim ng yerong kalawang at mga sirang gulong

Pinagtagpi-tagping basurang pinatungan ng bato

Hindi ko maintindihan bakit ang tawag sa ganito

Ay bahay

Sinulat ko ang nakita ng aking mga mata

Ang kanilang kalagayan ginawan ko ng kanta

Iginuhit at isinalarawan ang naramdaman

At sinangguni ko sa mga taong marami ang alam

Isang bantog na senador ang unang nilapitan ko

At dalubhasang propesor ng malaking kolehiyo

Ang pinagpala sa mundo, ang dyaryo at ang pulpito

Lahat sila'y nagkasundo na ang tawag sa ganito

Ay bahay

Maghapo't magdamag silang kakayod, kakahig

Pagdaka'y tutukang nakaupo lang sa sahig

Sa papag na gutay-gutay, pipiliting hihimlay

Di hamak na mainam pa ang pahingahan ng mga patay

Baka naman isang araw kayo doon ay maligaw

Mahipo n'yo at marinig at maamoy at matanaw

Hindi ako nangungutya, kayo na rin ang magpasya

Sa palagay ninyo kaya, ito sa mata ng Maylikha

Ay bahay

Ang barungbarong nga ba ay bahay? Paano mo masasabing sapat nga ang isang pabahay, batay sa karapatan sa pabahay? Basta ba may kalan, kaldero, kainan, kusina, kumot, at katre, ay masasabi nang bahay?

May batayan para sa maayos at sapat na pabahay na binabanggit sa dokumento mismo ng United Nations Committee on Economic, Social and Cultural Rights (ESCR). Ito'y nakasaad mismo sa General Comment No. 4 (1991) ng nasabing komite. Narito ang pitong sangkap upang tiyakin ang karapatan sa sapat na pabahay.

1. Ligal na Seguridad sa Paninirahan (legal security of tenure) 

2. Matatamong serbisyo, materyales at imprastraktura (availability of services, materials and infrastructure)

3. Kayang-kayang matamong paninirahan (affordable housing) 

4. Bahay na matitirahan (habitable housing)

5. Kayang puntahang pabahay (accessible housing)

6. Lokasyon (location)

7. Sapat na pangkulturang pabahay (culturally adequate housing)

Sa usapin ng habitability o talagang matitirahan ay ganito ang mga pamantayan:

- Floor area (laki at lawak ng sahig) – 60-72 metro kwadrado

- Sapat na bilang ng bintana para sa pagpasok ng sariwang hangin (bentilasyon)  

- Pagtakas sa sunog (fire escape) para sa mga gusaling residensyal

- Kahit papaano’y may 3 silid (isa sa magulang at 2 sa mga bata)

- May palikuran at kusina

- Sapat na kapal ng dingding para sa duplex, hilera ng mga bahay (row houses) at mga gusaling residensyal

- Sapat na layo sa mga kapitbahay (para sa mga single-detach na yunit)

- May sapat na ilaw, ligtas na kuryente

- Itinayo ng malayo sa mga tambakan ng basura (dump sites)

- Malayo sa mga mapanganib na lugar (danger zones)

- Dapat na matibay ang bahay para maprotektahan ang mga nakatira mula sa panganib tulad ng lindol, baha, atbp.

Malinaw ang mensahe ng awitin ni Gary Granada. ito'y pagtatanong kung ano ba ang kahulugan ng bahay. Ito'y isang pagsisiyasat upang maunawaan natin kung ano ba dapat ang bahay. Hindi ka dapat nakatira sa mapanganib na lugar, tulad ng gilid ng riles ng tren, gilid ng ilog, o tabi ng tambakan ng basura. Noong unang panahon, sa mga yungib o kuweba pa nakatira ang tao, subalit sa sibilisasyon ngayon, sa panahon ng sistemang kapitalismo, bakit may mga taong walang matinong tahanan.

Nakita rin natin sa unang talata pa lang ang tunggalian ng uri sa lipunan, ang kaibahan ng tirahan ng mahirap at mayaman. Labinglimang maralitang mag-anak ang nagsiksikan at nagtitiis sa munting barung-barong na sira-sira, habang doon sa isang mansyon ay halos walang nakatira.

Tao kang may dangal, may damdamin, at may diwa, kaya bakit ka nakatira lang sa isang pinagtagpi-tagping basurang pinatungan ng bato. 

Wala man siyang inirekomenda ay mahahanap din natin ang kasagutan bilang maralita, bilang taong may dignidad. Dapat may wastong bahay para sa bawat tao, at ang bahay ng maralita ay hindi dapat tagpi-tagping karton lang, kundi bahay ng tao batay sa ating karapatang pantao at dignidad bilang tao.

* Ang bahagi ng artikulong ito'y unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Pebrero 16-29, 2020, mp. 18-19.

Atake sa Senado: Sina Ka Eddie Guazon at Fr. Pete Montallana

Atake sa Senado

SINA KA EDDIE GUAZON AT FR. PETE MONTALLANA

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kapwa kilalang lider sila ng kani-kanilang panahon. Kapwa sila may kaugnayan sa maralita. Pareho silang prinsipyado, determinado, palaban, kagalang-galang, magiting. Subalit pareho rin silang inatake habang nagsesesyon sa Senado habang ipinaglalaban ang mga maliliit at api sa lipunan. Ang isa'y tuluyang namatay at ang isa'y pinalad na nabuhay.

Si Ka Eddie Guazon ang unang pangulo ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) na naitayo tatlo't kalahating dekada na ang nakararaan. Namatay siya habang nasa pagdinig ng Senado kaugnay sa mga nagaganap na demolisyon. Doon sa Senado ay inatake siya ng cardiac arrest habang pinabubulaanan ang testimonya ng isang pulis. Dinala siya sa Philippine General Hospital subalit hindi na siya umabot ng buhay.

Si Fr. Pete Montallana ay aktibo sa Save Sierra Madre Network Alliance, Inc. (SSMNAI) at sa Stop Kaliwa Dam (SKD) campaign. Nitong nakaraan lang, nabalitaan kong dinala siya sa ospital habang nasa pagdinig sa Senado kaugnay sa proyektong Kaliwa Dam na mahigpit din niyang tinututulan. Dinala siya sa klinik at sa kalaunan ay sa ospital, at siya'y inoperahan. Sa ngayon, siya'y nagpapagaling.

Hindi ko na naabutan pang buhay si Ka Eddie Guazon pagkat 1989 siya namatay. Subalit inipon ko ang mga kasaysayan ng KPML na inilagay ko sa blog na aking binuo. Pati ang kanyang mga larawang nalathala sa isang magasin ng pagpupugay sa kanya at ang nag-iisang kwadro ng kanyang litratong nasa tanggapan ng KPML ay aking nilitratuhan upang mailagay sa blog. Kaya pag kailangan ng kasaysayan ng KPML, datos, pahayag, sa blog ng KPML ito makikita. Ako naman ay napunta sa KPML bilang staff noong 2001 hanggang Mayo 2008. At muling nagbalik sa KPML bilang halal na sekretaryo heneral nito noong muling maglunsad ito ng kanyang pambansang kongreso noong Setyembre 16, 2018.

Una ko namang nakadaupang palad si Fr. Pete noong 2009 nang makasama ako sa 148-kilometrong aktibidad na tinaguriang "Lakad Laban sa Laiban Dam". Nagsimula ito sa bayan ng Gen. Nakar sa lalawigan ng Quezon, hanggang sa Maynila mula Nobyembre 4 hanggang 12, 2009. Alam din ni Fr. Pete na ginawa ko ang Filipino translation ng Laudato Si mula Hunyo 24, 2015 hanggang sa ito'y matapos noong Setyembre 16, 2015. Isinalin ko ito sa kahilingan ng mga nakasama ko sa Climate Walk mula Luneta hanggang Tacloban na sina Yeb Saño at Rodney Galicha.

Kilala ni Fr. Pete ang KPML kung saan ako ang kasalukuyang sekretaryo heneral. Nang malaman niyang KPML ako ay agad niya akong tinanong kung saang KPML ba ako. Isa kasi si Fr. Pete sa nagbuo ng grupong SILAI o Sikap-Laya, Inc., isang grupo ng maralita kung saan dito napunta ang ilang pamunuan ng KPML-National Capital Region and Rizal chapter (NCRR), nang ang mga lider nito'y nawala sa KPML-NCRR noong Setyembre 2012. Nasa Thailand ako noon nang mawala sila, at pagbalik ko sa Maynila'y nabalitaan ko na lang ang paghihiwalay. Nakita ko roon sa SSMNAI ang ilang dating lider ng KPML at Zone One Tondo Organization (ZOTO) na ngayon ay nasa SILAI.

Si Fr. Pete ay nakadaupang palad din ng aking asawang aktibo rin sa kilusang makakalikasan sa ilang pagtitipon. Kaya nabahala kami nang malaman namin ang nangyari sa kanya. Kung may pagkakataon ay dadalawin namin siya.

Sina Ka Eddie Guazon at Fr. Pete Montallana ay mga batikang lider. Maka-maralita. Makamasa. Ipinaglalaban ang karapatan ng maliliit. Ayaw nilang naaapi, ayaw nilang napagsasamantalahan ang mga maralita, at ang mga katutubo. Kapwa sila nasa Senado nang maganap ang mga insidenteng ikinamatay ng isa, at halos ikamatay ng isa pa.

Ito ang nakasaad sa talambuhay ni Ka Eddie Guazon sa artikulong may pamagat na Touched by his life: "On May 19, 1989, the urban poor lost a courageous and committed leader, Eduardo Guazon, Jr., who was then the national chairman of the Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), the largest urban poor aggrupation, died during a Senate Committee hearing on a spate of violent demolition operations. The urban poor leader suffered a cardiac arrest while vehemently objecting to the distorted testimony of a policeman and was proclaimed dead on arrival at the Philippine General Hospital. Even until death, Tatay (father) Eddie, as he was fondly called by his fellow urban poor, fought for the interest and the rights of the poor and would not let anyone trifle with truth and justice."

Ito naman ang nakasaad sa isang email na pinadala ng isang kasama sa pakikibaka: "Last Monday, Feb. 17, 2020, Fr. Pete was rushed to the hospital, after his blood pressure shot up to 180.  He was attending a Senate hearing on the Kaliwa Dam project, when he felt ill and was taken to the clinic and eventually rushed to the hospital.  He suffered a rupture in his blood vessel, and underwent emergency brain surgery yesterday, Feb. 18, 2020, at around 3:30 AM, at Our Lady of Lourdes Hospital in Sta. Mesa, Manila."

Dagdag pa: "Fr. Pete is still at the ICU and recovering.  He is conscious and responsive.  He is able to have short conversations, and is accepting visitors between 11:00 AM – 1:00 PM and 5:00 – 8:00 PM.  His blood pressure is still erratic, as of today Feb. 19, 2020, and he has been advised to stay at the ICU between 3-5 days, after which he can be transferred to a regular room.  From thereon, his situation will be evaluated on a daily basis."

Nawa'y lumakas at gumaling na si Fr. Pete sa kanyang karamdaman, at patuloy pa namin siyang makasama sa pakikibaka para sa maayos na kalikasan at upang hindi matuloy ang proyektong Kaliwa Dam na talaga namang malaki ang epekto sa kalikasan, sa kapaligiran, sa mga katutubo, sa lupaing ninuno, at sa ating bansa. Magpagaling po kayo, Fr. Pete, at marami pa tayong laban na dapat ipagwagi!

02.22.2020

Mga pinaghalawan:

http://kpml-org.blogspot.com/2009/05/touched-by-his-life-ka-eddie-guazon.html

email from Mr. Jaybee Garganera of Alyansa Tigil Mina (ATM) na pinadala sa e-group ng Green Thumb Coalition

Ang aklat na "Green Hopes: The Future of Political Ecology"

ANG AKLAT NA "GREEN HOPES: THE FUTURE OF POLITICAL ECOLOGY"

Maikling sanaysay ni Gregorio Bituin Jr.

Nabili ko ang aklat na "Green Hopes: The Future of Political Ecology" sa Book Ends Bookshop sa Lungsod ng Baguio noong Hunyo 5, 2019, sa mismong paggunita ng World Environment Day. May turo si misis hinggil sa ecobrick na nakaiskedyul doon kaya nabili ko ang 169-pahinang libro sa araw na iyon, sa halagang P150.00.

Paliwanag sa likod na pabalat ng aklat: "This book is a clear and vigorous manifesto for political ecology - a 'green' alternative to traditional political movements and doctrines. It examines the core values and principles which underlie political ecology, as well as the key problems it must address if it is to become a force of hope for the future."

Ang aklat ay salin mula sa wikang Pranses, at isinulat ng Pranses na si Alain Lipietz. Isinalin naman ito sa Ingles ni Malcolm Slater. Inilathala ito ng Polity Press noong 1995.

May tatlo itong bahagi, at labingtatlong kabanata. Narito ang tatlong bahagi:

Part 1: Old Imperatives, New Hopes

Part 2: International and Worldwide Perspectives

Part 3: A New Political Force

Hindi ko pa talaga nababasa ito ng buo, subalit magandang basahin, kahit na 1995 pa ito sinulat, tatlong taon matapos ang unang Earth Conference sa Rio de Janeiro noong 1992. 

Aktibo ako sa ilang mga grupong pangkalikasan, na nagdala sa akin sa iba't ibang lugar, tulad ng Thailand at France. Paglalakad mula Luneta hanggang Tacloban. At marami pang lugar. Nais ko pang mag-ambag ng marami pa sa usaping kalikasan at hustiyang panlipunan. At nawa'y may maiambag sa akin ang nasabing aklat.

Bakasakaling marami rin akong matutunan at maidagdag sa mga isusulat ko pang sanaysay, kwento at tula. At ito nga, nagsulat ako ng munting tula na sarili kong pagtingin sa pamagat ng aklat.

LUNTIANG PAG-ASA 

ano nga ba itong aklat na "Luntiang Pag-asa"?

ano ba itong pampulitikang ekolohiya?

bagong konsepto ba itong dapat nating mabasa?

na dapat matutunan ng nakararaming masa?

para sa kalikasan, para sa kapaligiran

bakit plastik na ang nabibingwit sa karagatan

imbes isda'y basura sa lambat pagpipilian

habang pulos polusyon na dulot ng mga coal plant

ang pag-asa ba'y luntian kung magtulungan tayo?

itong pampulitikang ekolohiya ba'y ano?

inaatake rin ba nito ang kapitalismo?

na siyang sistemang sumira sa buhay ng tao?

upang masagot ang mga tanong, ito'y basahin

baka may pabula ritong kaysarap kung namnamin

tulad ng kuwagong animo'y palaisip man din

o tulad ng unggoy na minsan kayhirap ungguyin

Ang ulan at araw sa awitin ng Bee Gees at Asin

ANG ULAN AT ARAW SA AWITIN NG BEE GEES AT ASIN

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Matalinghaga pag ginagamit sa awitin ang ulan at araw. Tulad ng pagtukoy sa ulan at araw sa awiting "How can you mend a broken heart" ng Bee Gees at sa awiting "Sayang ka" ng Asin. Hindi pangkalikasan ang paksa ng kanilang awitin, subalit ginamit nila ito upang magbigay ng kahulugan sa ating buhay. 

Ang nasabing awitin ng Bee Gees ay tumutukoy kung paano mo nga ba bubuuin ang isang pag-ibig na nalamatan na. May magagawa pa ba upang mabuo muli ang nadurog na damdamin? May pag-asa pa, lalo na't matapos ang matinding ulan ay sumisikat ang araw na nagbibigay ng panibagong buhay. Subalit nabanggit ng ulan at araw sa ilang bahagi ng awit.

Tinukoy naman sa awitin ng Asin na sayang tayo kung hindi natin ginagamit ang ating mga natutunan para sa ikabubuti ng ating sarili, ng ating kapwa, at ng sambayanan. Huwag nating sayangin ang mga talino nating angkin kundi gamitin natin ito upang makatulong at makapagbigay ng ngiti sa ating kapwa.

Kaya ang pagkakagamit ng ulat at araw sa kanilang mga awit ay nagpaganda lalo sa kanilang awit, at mapapaisip ka talaga. Kasama natin ang ulat at araw sa ating buhay, subalit hindi natin napapansin dahil marahil ang mga ito'y pangkaraniwan na lang nating nararanasan. Subalit nasa talinghaga ng ulan at araw natin mas lalong mauunawaan ang awit.

Halina't tingnan natin ang bahagi ng liriko ng dalawang awitin:

Bee Gees - How Can You Mend A Broken Heart 

And how can you mend a broken heart? 

How can you stop the rain from falling down? 

How can you stop the sun from shining? 

What makes the world go round?

Asin - Sayang ka 

Sayang ka kung wala kang nakita sa ulan

Kundi ang basa sa 'yong katawan

Sayang ka kung wala kang nakita sa araw

Kundi ang sunog sa 'yong balat

Maitatanong natin sa ating sarili: Ano ba ang kaugnayan ng ulan at araw sa ating buhay? Paano ba nila ginagamit na talinghaga ang ulan at araw?

Kung ating susuriin, ang ulan ay nagdudulot ng bagyo at pagbaha, na masasabi nating katulad din ng mga problemang ating nararanasan sa araw-araw. Kahirapan, kalungkutan, kawalan ng sapat na salapi upang ipambili ng pangangailangan, kamatayan, pagkabigo sa pag-ibig, nasalanta nang pumutok ang bulkan, at marami pang iba.

Matapos ang matinding kalamidad na dulot ng ulan ay sisikat ang araw sa silangan bilang tanda ng pagbibigay ng pag-asa, na sa kabila ng samutsaring problema, ito'y may kaakibat ding solusyon. Kung may problema sa salapi ay baka magkaroon ka ng trabahong magbibigay ng sapat na sahod upang buhayin ang pamilya. Bihira ang tumatama sa lotto subalit baka pag tumaya ka ay manalo ka ng isang milyong piso. Nabigo ka sa pag-ibig subalit may iba pa palang pag-ibig na nakalaan sa iyo. Namatayan ka subalit siya'y namahinga na at natapos na rin ang kirot ng karamdaman, at natanggap mo na ang kanyang pagkawala sa paglipas ng ilang panahon. Nakatapos ka rin ng pag-aaral at nakatanggap ng diploma.

Ang ulan at araw na mula sa kalikasan ay bahagi na rin ng ating buhay, kaya ang paggamit ng mga ito bilang talinghaga sa mga awitin ay mahalagang unawain. Sabi nga ng bandang Asin, sayang tayo kung wala tayong nakita sa ulan kundi ang basa sa ating katawan, at sayang din tayo kung ang nakita lang natin sa araw ay ang sunog sa ating balat.

Halina't namnamin natin ang kabuuan ng dalawang kanta:

Bee Gees - How Can You Mend A Broken Heart 

I can think of younger days when living for my life

Was everything a man could want to do

I could never see tomorrow, but I was never told about the sorrow

And how can you mend a broken heart?

How can you stop the rain from falling down?

How can you stop the sun from shining?

What makes the world go round?

How can you mend a this broken man?

How can a loser ever win?

Please help me mend my broken heart and let me live again

I can still feel the breeze that rustles through the trees

And misty memories of days gone by

We could never see tomorrow, no one said a word about the sorrow

And how can you mend a broken heart?

How can you stop the rain from falling down?

How can you stop the sun from shining?

What makes the world go round?

How can you mend this broken man?

How can a loser ever win?

Please help me mend my broken heart and let me live again

Source: LyricFind

Songwriters: Barry Gibb / Robin Gibb

Asin - Sayang ka 

Sayang ka, pare ko

Kung 'di mo ginagamit ang 'yong talino

Sayang ka, aking kaibigan

Kung 'di mo ginagamit ang 'yong isipan

Ang pag-aaral ay 'di nga masama

Ngunit ang lahat ng pinag-aralan mo'y matagal mo nang alam

Ang buto ay kailangan diligin lamang

Upang maging isang tunay na halaman

Pare ko, sayang ka

Kung ika'y musikerong walang magawang kanta

Sayang ka, kung ikaw...

Ay taong walang ginawa kundi ang gumaya

Ang lahat ng bagay ay may kaalaman

Sa lahat ng bagay sa kanyang kapaligiran

Idilat mo ang 'yong mata, ihakbang ang mga paa

Hanapin ang landas ng patutunguhan

'Pagkat ang taong mulat ang mata

Lahat ng bagay, napapansin n'ya

Bawat kilos niya'y may dahilan

Bawat hakbang may patutunguhan

Kilos na, sayang ka

Sayang ka, aking kaibigan

Kung 'di mo makita ang gamit ng kalikasan

Ang araw at ulan

Sila ay narito, iisa ang dahilan

Sayang ka kung wala kang nakita sa ulan

Kundi ang basa sa 'yong katawan

Sayang ka kung wala kang nakita sa araw

Kundi ang sunog sa 'yong balat

'Pagkat ang taong mulat ang mata

Lahat ng bagay, napapansin n'ya

Bawat kilos niya'y may dahilan

Bawat hakbang may patutunguhan

Kilos na, sayang ka

Ang Bee Gees ay kilalang grupo ng mang-aawit na nabuo ng magkakapatid na Barry, Robin, at Maurice Gibb noong 1958. Naging matagumpay sila at hinangaan sa kanilang awit noong huling bahagi ng 1960 at unang bahagi ng 1970s. Ang Asin naman ay bandang mula sa Pilipinas. Nagsimula sila bilang isang trio sa huling bahagi ng 1970s bago naging quartet, at orihinal na kilala bilang Salt of the Earth. Kilalang mang-aawit ng Asin ay sina Mike Pillora Jr., Lolita Carbon, Pendong Aban Jr., at ang pinaslang na si Cesar "Saro" Bañares Jr.

Klasiko na ang kanilang mga awitin at tiyak na makikipagtagalan pa sa panahon. Namnamin din natin ang iba pa nilang awitin na talaga namang magugustuhan ng iba pang henerasyon.

Dapat climate resilient ang On-Site, In-City or Near-City Resettlement Bill

DAPAT CLIMATE RESILIENT ANG ON-SITE, IN-CITY OR NEAR-CITY RESETTLEMENT BILL
Maikling sanaysay at saliksik ni Greg Bituin Jr.

May mga nakasalang na panukalang batas sa Senado at Kongreso hinggil sa relokasyon ng mga maralita na on-site (ang relokasyon ay sa mismong kinatitirikan ng kanilang tahanan), in-city (ang relokasyon ay sa loob lang ng lungsod kung saan sila naroon) or near-city (sa pook na katabi ng kinapapaloobang lungsod). May Senate Bill si Senadora Grace Poe (SBN 582) at Senadora Risa Hontiveros (SBN 167).

Mayroong katumbas na panukalang batas sa Kongreso sina Rep. Kiko Benitez (HB00042), Kit Belmonte (HB00156), Alfred Vargas (HB00236), Yul Servo (HB03227), Francis Abaya (HB04245), at Rufus Rodriguez (HB02564).

Sa ating Saligang Batas ay nakasaad sa Seksyon 9 at 10 ng Artikulo XIII ang karapatan sa pabahay. Dahil dito'y naisabatas ang Republic Act 7279 o Urban Development and Housing Act (UDHA). Subalit makalipas ang halos tatlong dekada, hindi pa rin ganap na naisasakatuparan ang disente at abotkayang pabahay sa maralita. Tinatayang nasa 6.8 milyon ang backlog sa housing sa taon 2022.

Dahil dito, nangangailangan pa rin ng pabahay ang maraming maralita. Kaya nagsulputan ang mga planong on-site, in-city at near-city na resettlement o relokasyon ng pabahay. Subalit sa kanilang mga panukala, kailangan itong pag-aralan pang mabuti dahil hindi sapat ang on-site, in-cty at near-city na pabahay kung binabaha ang lugar tulad sa Malabon at Navotas.

Dapat kahit ang mga panukalang batas sa pabahay ay maging climate resilient, batay sa adaptation at mitigasyon, na dahil may mga senaryo nang lulubog ang maraming lugar sa taon 2030 pag hindi naagapan ang climate change na nagaganap. Ayon sa mga siyentipiko, dapat na masawata ang lalo pang pag-iinit ng mundo, na huwag itong umabot sa 1.5 degri Centigrade, dahil kung hindi maraming lugar ang lulubog sa tubig. Basahin nyo at pag-aralan ang ulat ng UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change), at ng IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), na noong Oktubre 2018 ay nagsabing may labingdalawang taon na lang tayo upang masawata ang 1.5 degri C. Dahil kung hindi, lulubog ang maraming lugar. Ibig sabihin, sa taon 2030 ay baka lumubog na ang maraming bansa sa tubig.

At pag nangyari ito, na lumubog halimbawa nang halos anim na talampakan ang mga lugar dulot ng 1.5 degri C na lalo pang pag-iinit ng mundo, ano pang esensya ng on-site at in-city relocation? Titira ka pa ba sa on-site relocation na ibinigay sa iyo kung alam mo namang lulubog ito?

Ang dapat pag-aralan, pagdebatihan, at isabatas ay ang isang Public Housing Act, kung saan ang pabahay ay hindi pribadong pag-aari kundi babayaran lang ang gamit nito, hindi upa.

Ang mga pag-aaral na ito hinggil sa klima at pabahay ay mula sa pakikipagtalakayan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa mga grupo tulad ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ). May mga mapa pang ipinakita kung ano ang mga lugar na lulubog sa ganitong taon pag hindi binago ng mga mayayamang bansa ang kanilang paggamit ng enerhiya. Pag patuloy pa sila sa paggamit ng coal-fired power plants at mga enerhiyang mula sa fossil, lalong mag-iinit ang mundo, at pag lumampas na tayo sa limit na 1.5 degri Centigrade, hindi na tayo makakabalik pa sa panahong mababa sa 1.5.

Kaya dapat maipasok din sa mga panukalang batas sa pabahay na mabago na rin ang ating sistema ng enerhiya, at huwag nang umasa pa sa fossil fuel kundi sa renewable energy.

Kailangang maging aktibo rin tayong maralita sa usapin ng klima, climate change at climate justice, at manawagan tayo sa mga mayayamang bansa na bawasan na ang paggamit ng coal plants at gumamit na tayo ng renewable energy.

Sa madaling salita, dapat nakabatay din sa usaping pangklima ang on-site, in-city, at near-city resettlement bill. Para kung sakaling lumubog na ang mga bahaing lugar, may opsyon ang mga maralita. Hindi na uubra ang on-site relocation sa lulubog na mga lugar. Baka hindi na rin umubra ang in-city at near-city relocation sa kalaunan. Dapat ay climate resilient na batas para sa pabahay ang dapat pagtuunan ng pansin ng mga mambabatas.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Enero 16-31, 2020, pahina 8-9

Bagyong Ursula

BAGYONG URSULA

tulad ni Yolanda'y kinatakutan siya

ngunit di siya si Yolandang nanalasa

tila bagyo'y mapanganib para sa masa

lalo't balita'y tulad siya ni Yolanda

maghahandang lumikas ang maraming tao

nang makaligtas sa parating na delubyo

makikipag-espadahan sa mga santo

upang patigilin ang nagbabantang bagyo

si Ursula'y dumating, laksa ang sinira

may nagsabing bumalik si Yolandang sigwa

pagkat naulit ang sa pamilya'y nawala

lalo't siya'y sakbibi ng lumbay at luha

tumitindi ang klima, bagyo'y bunabagsik

tila galit sa sistema't naghihimagsik

sa delubyo'y danas ang muling mangaligkig

at di mo na malaman kung saan sisiksik

- gregbituinjr.

Ang limang anak ni Gat Andres Bonifacio

ANG LIMANG ANAK NI GAT ANDRES BONIFACIO

Maikling sanaysay at saliksik ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ang karaniwang alam natin kay Gat Andres Bonifacio ay may isa siyang anak sa kanyang asawang si Gregoria de Jesus, subalit ito'y namatay.

Subalit may apat pang anak si Gat Andres Bonifacio. Kung mayroon nga, nasaan na kaya sila? May mga apo kaya ang mga anak niyang ito na nabubuhay sa ngayon?

Bukod kay Gregoria de Jesus o Oriang, may iba pang babaeng nakaugnayan ni Andres Bonifacio, kung saan nagkaroon siya ng anak sa mga ito. Ito'y malinaw na itinala ni Jose P. Santos sa kanyang aklat na "Si Andres Bonifacio at ang Himagsikan" sa pahina 3 at pahina 5. Narito ang tala:

"Ang unang niligawan ni Andres Bonifacio ay isang babaeng nagngangalang Monika at taga-Palomar, Tondo, na ayon sa mga nakakakilala ay may katutubong kagandahan din naman. Nagkaibigan sila at nagsamang parang tunay na mag-asawa. Si Monika ay namatay sa sakit na ketong. Nagkaroon dito ng tatlong anak si Andres Bonifacio na hindi naman malaman kung buhay pa o patay na."

"Ang ikalawang kinasama at pinakasalan ni Andres Bonifacio ay nagngangalang Dorotea Tayson. Ito ay hindi rin nababanggit sa mga kasaysayan niyang nagsilabas na. Nang mamatay ito ay napakasal uli kay Gregoria de Jesus na siyang nakasama niya sa pamumundok at nakahati sa kahirapan."

"Noong 1894 o 1895, si Andres Bonifacio ay nagtungo sa Libog, Albay, kasama ang mananaysay na amerikanong si John Foreman na isa sa kanyang matalik na kaibigan at kapalagayang loob. Sinasabi ni Dr. Jose P. Bantug na siya kong pinagkakautangan ng mga ulat na ito, na si Andres Bonifacio ay nagkaroon doon ng kasintahan na nagngangalang Genoveva Bololoy at dito'y nagkaroon siya ng isang anak na babae na pinanganlang Francisca. Nang makilala ni Andres Bonifacio si Genoveva ay tumutuntong lamang ito (ang babae) sa gulang na 22 taon. Maging ang ina at ang anak ay kapuwa buhay pa, ayon kay Dr. Bantug. Si Francisca ay naninirahan ngayon sa Irosin, Sorsogon at makalawang magkaasawa, ang una'y namatay at ngayo'y muling napakasal kay Roman Balmes."

Libog ang dating pangalan ng bayan ng Santo Domingo ngayon sa Albay, na kaiba sa bayan ng Libon, sa Albay din.

Walang nabanggit sa nasabing aklat na may anak si Andres Bonifacio kay Gregoria de Jesus. Subalit sa ulat ng GMA Network, ayon umano sa historyador na si Xiao Chua, "Bukod sa kasal sa simbahan sa Binondo, nagpakasal din sina Andres at Gregoria sa ritwal ng Katipunan kung saan kinilala ang kaniyang maybahay bilang "Lakambini" ng Katipunan. Nagkaroon ng anak na lalaki sina Andres at Gregoria pero namatay din sa sakit nang bata pa."

Sa madaling sabi, lima ang naging anak ni Gat Andres Bonifacio: tatlo kay Monika, walang nabanggit na anak kay Dorotea Tayson, isa kay Genoveva Bololoy, at isa kay Gregoria de Jesus.

Mga Pinaghalawan:

aklat na "Si Andres Bonifacio at ang Himagsikan" ni Jose P. Santos, nalimbag noong 1935

https://www.gmanetwork.com/news/news/ulatfilipino/337517/ang-unang-babae-sa-puso-ni-andres-bonifacio/story/

https://en.wikipedia.org/wiki/Santo_Domingo,_Albay