Ang salin ng salitang 'vigilante' bilang 'manunungol'

ANG SALIN NG SALITANG 'VIGILANTE' BILANG "MANUNUNGOL"

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ayon sa Cambridge Dictionary, ang vigilante ay "vigilante, noun [ C ] US ​ /ˌvɪdʒ·əˈlæn·ti/ a person who forces obedience to the law without legal authority to do so, or a member of a group that decides to force obedience to the law without official authority".

Sa Merriam Webster naman, ang vigilante ay "a member of a volunteer committee organized to suppress and punish crime summarily (as when the processes of law are viewed as inadequate); broadly:  a self-appointed doer of justice".

Sa Collins English Dictionary, ang vigilante ay "people who organize themselves into an unofficial group to protect their community and to catch and punish criminals."

Ayon sa editoryal ng pahayagang PM (Pang-Masa) na pinamagatang "Sige, hubaran ang mga ‘vigilante’", "Inaakusahan ng human rights group na ang Philippine National Police (PNP) ang nasa likod ng extrajudicial killings (EJK). Ganito rin ang sinasabi ng iba pang nababahala na sa walang tigil na pagpatay sa mga suspected drug pushers at users. Pero mariing sinabi ng PNP na wala silang kinalaman sa mga pagpatay. Pawang riding-in-tandem ang nakukunan ng CCTV na bigla na lamang lumalapit sa mga target at walang anumang binabaril. Ayon sa PNP, vigilante group ang responsible sa mga pagpatay at wala silang kinalaman dito. Sumasakay lang daw ang vigilantes sa kanilang kampanya sa illegal na droga kaya sila ang napapagbintangan na lumalabag sa karapatang pantao."

"Hindi sila kundi mga vigilante ang nasa likod ng mga pagpatay sa drug suspects, ayon sa PNP. Para patunayan, tatlong miyembro ng isang malaking vigilante group ang kanilang inaresto sa Tondo, Manila noong Huwebes. Inamin ng tatlo na sila ang nasa likod ng mga pagpatay Nasa 200 umano ang kanilang mi-yembro at ang namumuno sa kanila ay ang tinatawag nilang “Commander”. Pawang sa Metro Manila umano ang kanilang area of operation. Ngayong mga vigilante ang nasa likod ng EJKs, kailangang kumilos pa ang PNP para madakma ang mga vigilante na sumisira sa kanila." Mula sa kawing na http://www.philstar.com/punto-mo/2017/02/13/1671661/editoryal-sige-hubaran-ang-mga-vigilante

Ang pamagat naman ng balita sa GMA Network ay "Vigilante-style sa pagpatay sa mga sangkot umano sa droga, iligal". Mula sa kawing na http://www.gmanetwork.com/news/video/balitanghali/379592/vigilante-style-sa-pagpatay-sa-mga-sangkot-umano-sa-droga-iligal/video/

Ayon naman sa Eagle News sa balitang "3 miyembro ng ‘vigilante’ group na sangkot sa EJK, arestado", "Base sa imbestigasyon, miyembro ng Volunteer Organization ng kanilang barangay ang mga suspek na umaaktong tagatumba ng mga pinaghihinalaang drug addict o kriminal."

Sa mga depinisyon sa diksyunaryo, lumalabas na may mga tao o grupong labas sa kapulisan at korte ang inilalagay talaga ang batas sa kanilang mga kamay upang ipagtanggol ang komunidad mula sa mga krimen. Subalit nagbago ang paggamit nito pagdating na sa Pilipinas. May pagkapositibo ang kahulugan sa Ingles dahil mas pinagdiinan ang pagkuha ng katarungan, subalit napakanegatibo naman sa Pilipinas dahil walang awang pumapaslang ang mga ito nang walang due process at walang paglilitis. Dahil kung susuriin ang mga balita hinggil sa mga vigilante, sila ang mga pumapatay ng mga taong kanilang puntirya.

Napag-isip-isip ko ito sa sandaling kailangan kong hanapan ng salin o translation ang salitang vigilante sa ating wika, dahil ang vigilante ay ginagamit sa wikang Ingles. Ang nakita ko sa UP Diksiyonaryong Filipino ay maaaring ang salitang "manunungol" ang katumbas na salin ng salitang "vigilante". Isa itong Sinaunang Tagalog na ang ibig sabihin ay mamamatay-tao o berdugo. (UP Diksiyonaryong Filipino, Pahina 759). Bagamat may ilang saliksik na isina-Filipino ito sa salitang "bihilante" ay mas angkop sa palagay ko ang salitang manunungol, lalo na't magagamit ko ang salitang ito sa mga pagtula.

Kaya nang isinalin ko ang isang talata sa press statement na pinamagatang "Martsa ng mga Hindi Makapag-Martsa" ng grupong Block Marcos na magpaparada ng isang libong sapatos at tsinelas sa kilos-protesta sa SONA ay ginamit ko ang salitang manunungol:

"This year, however, there will be many Filipinos who—even if they might have wanted to march with us and protest—will not be able to join us: all those who been killed by cops, soldiers, and vigilantes emboldened by Duterte’s sanctioning of extra-judicial killings, promotion of impunity, and imposition of martial law in Mindanao; all those who have been silenced and disempowered by an army of pro-government propagandists who have spun a web of deceit around them.

Gayunman, ngayong taon, maraming Pinoy na - bagamat nais nilang sumama sa martsa at magprotesta - ay hindi makasama sa atin: lahat ng mga pinaslang ng kapulisan, sundalo at mga manunungol (bihilante) na pinatapang ng pagsang-ayon mismo ni Duterte sa pamamaslang, pagtataguyod ng impunidad, at pagpapatupad ng batas-militar ng Mindanao; lahat na pawang pinatahimik at pinawalang-saysay ng isang hukbo ng mga maka-gobyernong propagandistang nagpapakalat ng mapambitag na panlilinlang sa kanilang paligid."

Hinanap ko ang salitang ugat ng manunungol kung tungol ba o dungol. Kung manunungol, tulad ng manunudla at mananaya, na mula sa tudla at taya, maaaring ang salitang ugat nito ay tungol. Kung dungol naman ang ginamit, dapat ito'y mandudungol, tulad ng mandurukot at mandirigma, kaya hindi manunungol.

Binalikan ko ang UP Diksiyonaryong Filipino, walang salitang dungol sa pagitan ng mga salitang dungog at dungon. At nakita ko na salitang tungol ang pinanggalingan ng manunungol. Ang kahulugan ng tungol ay "pagsunggab at paggilit sa leeg ng tao mula sa likod". Ibig sabihin, ito'y gawaing pataksil o patraydor na pagpaslang tulad ng pagpaslang ng mga vigilante. Dahil sinaunang Tagalog ang pinanggalingan ng salita, masasabing sa pag-usad ng panahon ay hindi lamang pataksil na paggilit sa leeg ang kahulugan ng salita kundi sinumang gumagawa ng pataksil na pag-atake sa sinumang tao, lalo na ang pagpaslang, tulad ng ginagawa, nabanggit nga sa itaas, ng mga riding-in-tandem, o mga vigilante.

Kaya palagay ko ay wasto o angkop ang pagkakasalin ko sa salitang vigilante bilang manunungol, at ang salitang ito'y maaari ko na ring gamitin sa pagkatha ng mga tula, sanaysay at maikling kwento.

Sining Gaba

Sining Gaba

Ang Sining Gaba ay isang plano ng pagbubuo ng munting pangkat (loose network, di pa organisasyon, o marahil ay isa lamang kampanya) ng mga makata, mang-aawit, at mahilig sa sining na ang layunin ay itanghal ang kanilang mga sining sa pagtataguyod ng karapatang pantao, hustisyang pangkalikasan, kalayaan, kaisipan ng uring manggagawa, pagbabago ng lipunan, at sosyalismo. Ang Sining Gaba ay halos kasintunog ng sinunggaban. Sining Gaba. Sinunggaban. Ito mismo ang intensyon, ang pagmumulat sa pamamagitan ng sining upang sunggaban ng uring manggagawa ang kapangyarihang pampulitika. Ang pinanggalingan ng dalawang salita ay aking nasaliksik mula sa UP Diksiyonaryong Filipino: Sining - png 1: kalidad, produksyon, o ekspresyon ng anumang maganda, kaakit-akit, at may kahalagahang higit sa karaniwan alinsunod sa mga prinsipyong estetiko; 2: mga bagay na nalikha ayon sa pamantayang estetiko, gaya ng pintura, at eskultura; 3. uri o kategorya ng sining, halimbawa, sayaw o eskultura; 4: anumang larangan na gumagamit ng kasanayan o malikhaing pamamaraan; 5: prinsipyo o metodo na gumagabay sa anumang uri ng kasanayan o pag-aaral; 6: kasanayan o kahusayan sa pagsasagawa ng anumang aktibidad Sining - [Sinaunang Tagalog]: mag-isip o gamitin ang isip Gaba - palihim o biglaang pagsalakay sa kaaway (terminong militar, na nasa wikang Ilokano) Gaba - parusa sa kalapastanganan (Hiligaynon, Sebwano, Waray) Gaba - gupo (Bikolano) 

Mas gusto ko ang dalawang kahulugan: ang Sining na Sinaunang Tagalog na ang kahulugan ay mag-isip o gamitin ang isip. At ang Gaba na palihim o biglaang pagsalakay sa kaaway o gupuin ito. Sa madaling salita, ang layunin ng Sining Gaba ay gamitin ang sining upang mag-isip o gamitin ang isip kung paano gupuin ang kaaway upang matamo ng bayan ang adhikain nitong pagbabago ng lipunan. Sa pamamagitan ng tula, awit, at mga sining biswal ay makapagmulat sa masa upang maisulong ang kalayaang pampulitika at mamulat ang uring manggagawa upang ipaglaban ang karapatang pantao at labanan ang pasismo, diktadura, kapitalismo at iba pang uri ng paniniil. Sa ngayon ay nagsimula ang Sining Gaba sa pagsasagawa ng tula hinggil sa mga isyung napapanahon, tulad ng EJK, SONA, kontraktwalisasyon, laban ng manggagawa at magsasaka, mataas na presyo ng bilihin, pakikibaka laban sa pagmimina at coal plants, pagpapalaya sa mga bilanggong pulitikal, pangarap na lipunan, anti-kapitalismo, pagbabago ng sistema, sosyalismo. Maglulunsad din po ang Sining Gaba ng Pagsasanay sa Sining ng Pagtulang may Sukat at Tugma (PSPST). Magkakaroon ng poetry reading sa SONA ang Sining Gaba, sa rali ng mga kasapi ng Sanlakas, BMP, Partido Lakas ng Masa, KPML, at iba pang mga kapatid na organisasyon. Ang petsang iyon na rin ang magiging launching o paglulunsad ng Sining Gaba. Sinumang karaniwang taong nagmamakata, umaawit, nagpipinta at nais paunlarin ang sining bilang instrumento ng pagmumulat, at nais maging bahagi ng Sining Gaba, ay malugod na inaanyayahan. - gregbituinjr./071417