Biyernes, Enero 5, 2018
Martes, Enero 2, 2018
Ang Bundok Tapusi sa Kasaysayan
ANG BUNDOK TAPUSI SA KASAYSAYAN
ni Gregorio V. Bituin Jr.
Nababanggit ang Bundok Tapusi sa bayan ng Montalban sa lalawigan ng Rizal sa ilang aklat pangkasaysayan. Ito'y dahil na rin naroroon ang Yungib Pamitinan na pinaglunggaan nina Gat Andres Bonifacio at ng mga Katipunero noong panahon ng Himagsikan.
Ilang ulit na rin akong nakapunta sa Yungib ng Pamitinan sa Bundok Tapusi, dahil na rin sa ilang aktibidad na pangkasaysayan, lalo na sa grupong Kamalaysayan (Kaisahan sa Kamalayan sa Kasaysayan). Ang mahalagang karanasan ko sa pagtungo roon ay noong Mayo 10, 1997, kasabay ng sentenaryo ng pagpaslang kay Gat Andres Bonifacio, ay isinagawa sa Yungib Pamitinan ang simbolikong paglilibing sa kanya. Ang huli kong pagdalaw roon ay isang araw matapos ang Halalan 2016, na ika-119 anibersaryo ng kamatayan ng bayani. Nagkita-kita kami ng ilang kasama sa Kamalaysayan.
Sa pulong ng Kamalaysayan nitong Disyembre 29, 2017, sa Masinag sa Antipolo, Rizal, sinabi ng isang kasama sa Kamalaysayan na ang pangalang Tapusi ay sinaliksik ng isang banyaga na di ko matandaan ang pangalan, at palagay niya'y galing ito sa wikang Italyano o Aleman.
Subalit nabanggit ko sa kanya na sa wari ko, ang Tapusi ay salitang taal sa atin, salitang lalawiganing Tagalog, lalo na't sakop ng Katagalugan ang Bundok Tapusi. Sa lalawigan ng aking ama sa Batangas ay ganito ang naririnig kong salitaan:
Buksi - na ibig sabihin ay Buksan mo. Buksi are, o buksan mo ito. Ang "ito" ng Maynila ay "are" sa Batangas.
Sarhi - Isara mo.
Tapusi - Tapusin mo.
Palui - Paluin mo, halimbawa, ang aso.
Lutui - Lutuin mo.
Sipai - Sipain mo.
Suntuki - Suntukin mo.
Sig-angi - Isig-ang mo.
Prituhi - Iprito mo.
Lagye - Lagyan mo.
Parne - Parito ka, o Halika.
Pagarne - Paganito.
Dalhi are sa tuklong - Dalhin mo ito sa kapilya.
Butasi ang tibuyo - Butasin mo na ang alkansya (dahil puno na ng barya).
Tulad ng ibang wika, may paraan ng pagsasalita o balarila ang mga Batangenyo, tulad ng inilarawan sa itaas. Tulad ng ibang alamat ng lugar, ang maraming pangalan ng lugar ay mula sa pagkaunawa ng mga Kastila nang tinanong nila ang mga katutubo kung anong pangalan ng lugar. Halimbawa, ang Calamba sa Laguna, na sinilangan ni Gat Jose Rizal, ay mula sa salitang Kastilang "Caramba" ayon sa isang alamat.
Marahil, isang Batangenyo ang nagpapatrabaho sa araruhan o halimbawa'y gilingan, o niyugan, malapit sa nasabing bundok. May dumating na Kastila at tinanong ang mga tao roon kung ano ang pangalan ng bundok na iyon. Ngunit di sila halos magkaunawaan sa wika. Subalit nang makita ng tinanong na nagsitigil sa paggawa ang kanyang mga trabahador ay sinabi niyang "Tapusi" na ibig sabihin ay tapusin nyo ang trabaho. At ang salitang "Tapusi" ang sinulat ng mga Kastila na pangalan ng bundok.
Sinasabing ito rin ang bundok na kinakulungan ng higanteng si Bernardo Carpio, ayon sa isang kwentong bayan.
Sampaloc, Maynila
Enero 2, 2018
ni Gregorio V. Bituin Jr.
Nababanggit ang Bundok Tapusi sa bayan ng Montalban sa lalawigan ng Rizal sa ilang aklat pangkasaysayan. Ito'y dahil na rin naroroon ang Yungib Pamitinan na pinaglunggaan nina Gat Andres Bonifacio at ng mga Katipunero noong panahon ng Himagsikan.
Ilang ulit na rin akong nakapunta sa Yungib ng Pamitinan sa Bundok Tapusi, dahil na rin sa ilang aktibidad na pangkasaysayan, lalo na sa grupong Kamalaysayan (Kaisahan sa Kamalayan sa Kasaysayan). Ang mahalagang karanasan ko sa pagtungo roon ay noong Mayo 10, 1997, kasabay ng sentenaryo ng pagpaslang kay Gat Andres Bonifacio, ay isinagawa sa Yungib Pamitinan ang simbolikong paglilibing sa kanya. Ang huli kong pagdalaw roon ay isang araw matapos ang Halalan 2016, na ika-119 anibersaryo ng kamatayan ng bayani. Nagkita-kita kami ng ilang kasama sa Kamalaysayan.
Sa pulong ng Kamalaysayan nitong Disyembre 29, 2017, sa Masinag sa Antipolo, Rizal, sinabi ng isang kasama sa Kamalaysayan na ang pangalang Tapusi ay sinaliksik ng isang banyaga na di ko matandaan ang pangalan, at palagay niya'y galing ito sa wikang Italyano o Aleman.
Subalit nabanggit ko sa kanya na sa wari ko, ang Tapusi ay salitang taal sa atin, salitang lalawiganing Tagalog, lalo na't sakop ng Katagalugan ang Bundok Tapusi. Sa lalawigan ng aking ama sa Batangas ay ganito ang naririnig kong salitaan:
Buksi - na ibig sabihin ay Buksan mo. Buksi are, o buksan mo ito. Ang "ito" ng Maynila ay "are" sa Batangas.
Sarhi - Isara mo.
Tapusi - Tapusin mo.
Palui - Paluin mo, halimbawa, ang aso.
Lutui - Lutuin mo.
Sipai - Sipain mo.
Suntuki - Suntukin mo.
Sig-angi - Isig-ang mo.
Prituhi - Iprito mo.
Lagye - Lagyan mo.
Parne - Parito ka, o Halika.
Pagarne - Paganito.
Dalhi are sa tuklong - Dalhin mo ito sa kapilya.
Butasi ang tibuyo - Butasin mo na ang alkansya (dahil puno na ng barya).
Tulad ng ibang wika, may paraan ng pagsasalita o balarila ang mga Batangenyo, tulad ng inilarawan sa itaas. Tulad ng ibang alamat ng lugar, ang maraming pangalan ng lugar ay mula sa pagkaunawa ng mga Kastila nang tinanong nila ang mga katutubo kung anong pangalan ng lugar. Halimbawa, ang Calamba sa Laguna, na sinilangan ni Gat Jose Rizal, ay mula sa salitang Kastilang "Caramba" ayon sa isang alamat.
Marahil, isang Batangenyo ang nagpapatrabaho sa araruhan o halimbawa'y gilingan, o niyugan, malapit sa nasabing bundok. May dumating na Kastila at tinanong ang mga tao roon kung ano ang pangalan ng bundok na iyon. Ngunit di sila halos magkaunawaan sa wika. Subalit nang makita ng tinanong na nagsitigil sa paggawa ang kanyang mga trabahador ay sinabi niyang "Tapusi" na ibig sabihin ay tapusin nyo ang trabaho. At ang salitang "Tapusi" ang sinulat ng mga Kastila na pangalan ng bundok.
Sinasabing ito rin ang bundok na kinakulungan ng higanteng si Bernardo Carpio, ayon sa isang kwentong bayan.
Sampaloc, Maynila
Enero 2, 2018
 |
| Sina Michael Merbida, Rosabella Fernandez, at Greg Bituin Jr., mga kasapi ng Kamalaysayan (Kaisahan sa Kamalayan sa Kasaysayan) nang sila'y dumalaw sa Bundok Tapusi, sa Wawa sa Montalban, Rizal, sa ika-119 anibersaryo ng kamatayan ni Gat Andres Bonifacio, Mayo 10, 2016. |
Lunes, Disyembre 11, 2017
Human Rights Walk 2017, mula CHR hanggang Mendiola
Human Rights Walk 2017
Disyembre 10, 2017, araw ng Linggo. Nagising ako kong ika-5 ng umaga, at agad na naghanda para sa paglalakad. Ika-5:45 ay naroon na ako sa CHR, sa tapat ng rebulto ni Ka Pepe Diokno sa CHR. Wala pa ang rebulto ni Ka Pepe noong nakaraang taon, kundi signboard ng CHR. Binuwag na ang pader at ang signboard, kaya sa mismong tapat na ng rebulto ako naghintay.
Di makararating si Ron Solis na nakasama ko last year, at kasama ko rin sa Climate walk, dahil nasa Baguio siya. Wala nang ibang nag-confirm, kaya sinimulan ko na ang paglalakad ng bandang 6:10 am mula sa rebulto. Binaybay ko ang circle, at ang kahabaan ng Quezon Avenue. Nakarating ako ng Welcome Rotonda bandang ika-8:25 am, kung saan naroroon na rin ang IDefend. Last year ay sumalubong pa si Alan Silayan, kasama rin sa Climate Walk, bago mag-Welcome.
Nagkaroon ng munting programa sa Welcome at isa ako sa pinagsalita. Sinabi kong ang Human Rights Walk ay isa ring adbokasya, tulad ng ginawa namin noon sa Climate Walk noong 2014 na paglalakad mula Luneta hanggang Tacloban mula Oktubre 2, 2014 hanggang Nobyembre 8, 2014, ang unang anibersaryo ng naganap na bagyong Yolanda.
Ikasiyam ng umaga ay nagmartsa na kami patungong Mendiola. Habang naglalakas ay nakilala ko si Mam Silvia Umbac ng CHR na tumulong sa paghawak ng tarp na aking dala. At kakilala rin pala niya ang kaibigan kong nasa CHR na rin, si Dado Sta. Ana, na kasama ko sa history group na Kamalaysayan (Kaisahan sa Kamalayan sa Kasaysayan).
Nakarating kami sa Mendiola ng bandang ika-11 ng umaga dahil hinintay pa naming matapos ang ibang grupong naunang magprograma roon. Madagundong ang hiyaw ng mga kasama, "Karapatan, Hindi Karahasan!" "Kabuhayan, Hindi Patayan!" "Yes to Life, No to EJK!"
Alas-dose ay kailangan ko nang umalis bagamat di pa tapos ang programa upang dumalo sa klase ko sa labor paralegal. - greg
Lunes, Setyembre 18, 2017
Maraming salamat sa mga sumuporta sa aklat na LEAN ALEJANDRO
Maraming salamat sa lahat ng mga sumuporta sa paglulunsad ng aklat na LEAN ALEJANDRO noong Sabado, Setyembre 16, 2017, sa UP Diliman habang nagaganap ang The Great Lean Run 2017. Mabuhay kayo!
Miyerkules, Setyembre 13, 2017
Salamat sa mga sumuporta sa paglulunsad ng aklat na Macario Sakay, Bayani
Maraming salamat sa lahat ng mga sumuporta sa paglulunsad ng aklat na Macario Sakay, Bayani, kaninang umaga, Setyembre 13, 2017, kasabay ng ika-110 anibersaryo ng kamatayan ng ating bayaning si Gat Macario Sakay. Mabuhay kayo!
Miyerkules, Setyembre 6, 2017
Paunang Salita sa aklat na Lean Alejandro
Paunang Salita
ni Gregorio V. Bituin Jr.
Marahil ay naririnig ko lang siya noong nagsisimula pa lang akong aktibista noong maagang bahagi ng 1990s subalit hindi ko siya kilala. Nalaman ko lamang ang tungkol sa kanya dahil sa Lean The Musical na pinanood ko, kasama ang iba pang kasama, noong taon ng 1997, sampung taon nang namamatay si Lean, at ako'y kasalukuyang staff ng Sanlakas.
Noong 2012 ay nabatid kong ika-25 anibersaryo ng kamatayan niya, kaya may ilang tula ako hinggil kay Lean noong 2012.
Noong 2016 ay inanunsyo sa facebook ang hinggil sa The Great Lean Run. Nais kong maging bahagi nito. Binasa ko ang mga nakasulat, at nakita kong may bayad na P800 ang mga nais lumahok. Di ko kaya kung hindi ko gagawan ng paraan, dahil isa akong pultaym na tibak, na ang alawans ay bihirang dumating. Magaling lang akong dumiskarte dahil may munting bisnes akong paglalathala at pagtitinda ng aklat.
Kaya ang ginawa ko'y nagpatalastas ako sa aking wall sa facebook, na kung maaari bang sampung tula na lang ang aking iambag, imbes na magbayad ako para lang makasali. Nunit iyon ay pagbabakasakali, pakapalan ng mukha. Dahil lang sa pagnanais na maging bahagi ng kasaysayan, at may maisulat.
Isang araw ang lumipas. May nakarinig naman. Isang kakilala sa mga rali at mga pagtitipon ng mga tibak. At ini-share niya iyon sa mga organiser na kakilala rin niya.
Tinulungan ako ni Ruben Felipe ng Samasa at ka-fb ko na ma-link ako sa mga organizer ng The Great Lean Run 2016. Ang natatandaan kong sinabi ko noon, imbes na magbayad ako ng P800 bilang participant, "Maaari bang ibayad ko po ay sampung tula?" at pumayag naman ang mga organisador. Nagkaroon kami ng thread sa messenger nina Ruben Felipe, Norie Castro at Eileen Matute. Pinapunta ako sa UP upang kunin ang aking race kit, kasama na ang tshirt at numero. Si Eileen ang nagbigay niyon sa akin. Ang aking numero ay 150 kaya nasa unang pangkat ako ng mga tumakbo sa The Great Lean Run noong Nobyembre 12, 2016. Sa kanila’t taos-pusong pasasalamat.
Isang taon makalipas ay ilulunsad muli ang The Great Lean Run 2017, at nakatakda itong gawin sa Setyembre 16, 2017, araw ng Sabado, at tatlong araw bago ang ikatatlumpung anibersaryo ng kamatayan ni Lean.
Panahon naman ng pagtupad sa pangako. Ika nga sa Kartilya ng Katipunan: "Sa taong may hiya, salita'y panunumpa." Kaya sa darating na The Great Lean Run 2017 ay dapat nagawa ko na ang sampung tula, o higit pa, na ipapaloob ko sa isang zine. Subalit sa katagalan ay naisip kong hindi na lang zine ang aking gawin kundi isang munting aklat na.
Inaamin ko, ang proyektong ito'y hindi sinasadya. Kung hindi dahil sa The Great Lean Run ay hindi ko pa ito mapoproyekto. Noong una'y isang zine lamang ang nais kong gawin, isang back-to-back na short bond paper na naglalaman ng mga tula. Subalit nakita kong hindi sapat ang sampung tula, dahil tiyak na hahanapin ng mga tao ang talambuhay ni Lean. Kaya humaba ang mga saliksik, at hindi na sapat ang zine, kundi isa nang maliit na libro. Kaya nitong ilang buwan ay sinimulan ko nang ayusin ang aklat na ito. Kasama na sa aklat ang talambuhay ni Lean at mga salin ng ilang akda hinggil sa kanya. Isinama ko na rin ang salin ng kanyang liham sa isang propesor ng UP.
Karamihan ng tulang narito ay nalikha matapos ang The Great Lean Run 2016, bagamat may ilang tulang sinulat noong 2012, na siyang ika-25 anibersaryo ng kamatayan ni Lean.
Sa aklat na ito'y mahigit sampung tula ang aking nagawa. Hindi ko na binilang na umabot iyon ng sampu, basta't sa proseso ang ginawa ko'y sulat lang ng sulat, saka ko na iisipin kung umabot ba ng sampu.
Isang pagpupugay kay Ka Lean Alejandro ang aklat na ito. Nawa ang munting ambag na ito'y makatulong munti man sa pagmumulat sa sinumang makababasa, na sa pagkakaisa, sama-sama, at pagiging matatag sa pagkilos ay may magagawa tayo. Ang buhay, pakikibaka, at sakripisyo ni Lean Alejandro ay dapat maikwento sa kasalukuyan at susunod pang mga henerasyon.
Nakapaglathala na rin ako ng iba pang aklat hinggil sa mga kilalang rebolusyonaryo sa kasaysayan. Nauna na rito ang Macario Sakay, Bayani, na ang unang edisyon ay inilunsad sa UP Manila sa mismong sentenaryo ni Sakay noong Setyembre 13, 2007. Wala pang rebulto si Sakay noon, at nanawagan ako sa aklat na magkaroon siya ng rebulto at ipangalan ang isang mayor na lansangan sa kanya. Noong Setyembre 13, 2008 ay natupad ang pangarap na iyon at itinayo na ang rebulto ni Sakay sa Plaza Morga sa Tondo, malapit sa Plaza Moriones. Nitong Setyembre 13, 2017 ay inilunsad naman ang ikalawang edisyon ng Macario Sakay, Bayani sa Plaza Morga sa Tondo.
Ang ikalawang aklat ng kilalang rebolusyonaryo na aking inilathala ay ang Ka Popoy: Working Class Hero, na inilunsad noong Pebrero 6, 2009, sa Bahay ng Alumni kung saan napaslang si Filemon "Ka Popoy" Lagman, ang pambansang pangulo noon ng kinabibilangan kong organisasyong Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP). Noong Pebrero 6, 2001 napaslang si Ka Popoy ng mga di pa nakikilalang mga salarin.
Ang ikatlo ay ang talambuhay at salin ng mga akda ni Ernesto “Che” Guevara, isang rebolusyonaryong taga-Argentina na tumulong sa tagumpay ng rebolusyong Cubano, kasama ang dakilang Fidel Castro, noong 1959. Ngayong 2017 ay ginugunita naman ang ika-50 anibersaryo ng kanyang kamatayan. Namatay siya sa pakikibaka sa Bolivia. Ayon sa isang balita, ang pumaslang sa kanyang si Sgt. Mario Teran ng Bolivian army ay nabiyayaan ng libreng gamutan sa Cuba dahil sa sakit sa mata na muntik nitong ikabulag.
Ang ikaapat ay ang Liwanag at Dilim, na pawang mga sulatin ng bayaning Katipunerong si Gat Emilio Jacinto, Disyembre 2010, at muling inilunsad noong Disyembre 15, 2015, sa ika-140 kaarawan ni Jacinto.
Ang ikalima ay ang Bonifacio 150 na inilunsad noong Nobyembre 30, 2013, kasabay ng ika-150 kaarawan ng bayani at Supremong si Gat Andres Bonifacio.
At ito ang ikaanim, ang aklat hinggil kay Lean Alejandro.
May mga kasunod pa akong proyekto. At ang plano ay ang paglathala ng aklat ng kasaysayan, sanaysay at mga tula hinggil kay Lenin at sa Rebolusyong Bolshevik para sa ika-100 taon ng tagumpay ng Great October Revolution sa Rusya ngayong 2017. Nakaplano na rin ang paglalathala ng talambuhay, mga tula kay Karl Marx, at salin ng ilan niyang akda para sa kanyang ika-200 kaarawan sa Mayo 5, 2018.
Planong aklat hinggil kay Teodoro Asedillo, isang gurong dapat gawing bayani ng sariling wika, organisador ng manggagawa, rebolusyonaryo, at ang kanyang buhay ay isinapelikula na ni Fernando Poe Jr. May isa na akong artikulo sa kanya, na nagdala sa akin at sa aking mga kasama upang makilala ang kanyang anak na si Lola Rosa. Nakadaupang-palad namin si Lola Rosa noong Enero 5, 2014, at sa ika-79 na kaarawan nito noong Enero 21, 2014 sa kanilang tahanan sa Laguna.
Planong aklat hinggil kay Crisanto Evangelista. May isa na akong nasulat na artikulo sa kanya. At may kopya na ako ng dalawa niyang akda, isang mahabang sanaysay hinggil sa manggagawa at isang mahabang tulang pinamagatang "Sigaw ng Dukha". May tatlo pa siyang sulatin na pamagat pa lang ang nasa akin at wala pa ang buong teksto. Kung masasaliksik ko ang buong teksto ng tatlo pa niyang akda ay agad kong isasalibro ang mga iyon.
Planong aklat hinggil kay Gregoria “Oriang” De Jesus, Lakambini ng Katipunan at asawa ni Gat Andres Bonifacio, na ang ika-75 anibersaryo ng kamatayan ay sa Marso 15, 2018.
Planong aklat na Heneral Luciano San Miguel. Si San Miguel ang isa sa dalawang heneral ng rebolusyong Pilipino noong Digmaang Pilipino-Amerikano na namatay sa digmaan. Ang isa pa ay si Heneral Gregorio Del Pilar. Habang sinusulat ito ay tinatapos ko ang artikulong "Kung bakit dapat isapelikula ang buhay ni Heneral Luciano San Miguel" na ang ideya ay nakuha ko dahil sa pagsasapelikula ng buhay ni Heneral Antonio Luna. Planong ilunsad ang aklat sa susunod na taon, Marso 27, 2018, kasabay ng ika-115 taon ng kamatayan ng heneral.
Nakaharap ko ang isa sa mga apo ni Heneral Licerio Geronimo noong Mayo 10, 2016, isang araw pagkatapos ng Halalan 2016. Bago iyon ay sumama ako sa dalawa pang kasapi ng aking grupong Kamalaysayan (Kaisahan sa Kamalayan sa Kasaysayan) sa pagtungo sa Kweba ng Pamitinan sa Wawa, Montalban, dahil iyon ang araw ng kamatayan ni Gat Andres Bonifacio. Ang Kweba ng Pamitinan ang isa sa pinagkutaan nina Bonifacio, at noong Abril 19, 1895, ay dito nila isinagawa ang kanilang unang sigaw. Nang umalis na kami roon ay nagyaya ang isa kong kasama na dalawin ang apo ni Heneral Geronimo. Pumayag kami, at interesado rin ako dahil malapit sa aming bahay sa Sampaloc, Maynila ang Heneral Licerio Geronimo Elementary School.
Nakausap namin ang apong si Mang Edgardo, subalit sabi niya’y hindi naman tinataguyod ng iba pa niyang kamag-anak ang kabayanihan ng kanilang lolo. Nakita ko rin sa bahay nila ang marker ng kabayanihan ni Heneral Licerio Geronimo dahil siya ang tanging heneral na Pilipino na nakapatay sa isang heneral na Amerikano, si Major General Henry W. Lawton, sa tinaguriang Battle of San Mateo (San Mateo, Rizal), na ang pinangyarihan ay sakop na ng Lungsod Quezon. Pag-uwi ko ay inilagay ko sa facebook ang ilang litrato at pinuna ako ng isang kasama. Si Heneral Geronimo ay sumuko sa mga Amerikano nang sumuko si Heneral Aguinaldo, at isa si Heneral Geronimo sa mga tumugis kay Heneral Luciano San Miguel hanggang sa mapatay si San Miguel sa Coral na Bato. Nagsaliksik akong muli, at nabasa ko nga ang kanyang istorya. Sa ngayon ay wala pa akong planong aklat hinggil sa kanya dahil siya nga ang isa sa mga tumugis kay Heneral San Miguel.
Isa pa sa mga dapat pagkunutan ng noo at gawing aklat ay ang Philippine-American War mula 1899-1913, ayon sa saliksik ng Philippine Historical Association (PHA), at hindi 1899-1902 ayon sa mga Amerikano.
Sa lahat ng mga aklat-pangkasaysayan na ginagawa ko'y tinitiyak kong may katha akong tula para sa mga bayaning iyon, dahil pagtula naman ang isa sa kinagigiliwan kong gawin.
Ang aklat na ito tungkol kay Lean Alejandro ay isang ambag at dagdag sa marami pang sulatin hinggil sa buhay at pakikibaka ng masang anakpawis para sa isang lipunang walang pagsasamantala ng tao sa tao, isang lipunang ang lahat ay nakikinabang sa bunga ng paggawa at sa bigay ng kalikasan.
Sa pamamagitan na rin ng aklat na ito na ginugunita ang ika-30 anibersaryo ng pagkapaslang kay Lean ay nais ko ring ipanawagan na magkaroon ng isang bulwagan sa loob ng Unibersidad ng Pilipinas na maaaring tawaging Lean Alejandro Hall, at magkaroon din ng rebulto para kay Lean.
Ang isa sa mga nakasama ni Lean sa pakikibaka laban sa diktadurang Marcos ay si Jose "Pepe" W. Diokno na magkakaroon ng rebulto sa harap ng Komisyon ng Karapatang Pantao (CHR). Ayon kay CHR Chairperson Chito Gascon noong Agosto 30, 2017, International Day of the Disappeared, na pasisinayaan ang rebulto ni Ka Pepe Diokno sa Setyembre 21, 2017, kasabay ng ika-45 anibersaryo ng batas-militar.
Taos-pusong pasasalamat ang aking ipinaaabot sa mga bumubuo ng The Great Lean Run 2016 na pumayag na sampung tula ang aking ibayad sa aking paglahok imbes na salapi, na dahil ako'y pultaym sa kilusan ay hindi ko agad maiipon sa maikling panahon.
Sa huli, isang taas-kamaong pagpupugay sa bayani ng bayan! Mabuhay si Gat Lean Alejandro! Mabuhay ang mga aktibista at lahat ng nakikibaka para sa isang lipunang walang pagsasamantala!
Setyembre 6, 2017
Sampaloc, Maynila
ni Gregorio V. Bituin Jr.
Mula Lean The Musical hanggang The Great Lean Run
Noong 2012 ay nabatid kong ika-25 anibersaryo ng kamatayan niya, kaya may ilang tula ako hinggil kay Lean noong 2012.
Noong 2016 ay inanunsyo sa facebook ang hinggil sa The Great Lean Run. Nais kong maging bahagi nito. Binasa ko ang mga nakasulat, at nakita kong may bayad na P800 ang mga nais lumahok. Di ko kaya kung hindi ko gagawan ng paraan, dahil isa akong pultaym na tibak, na ang alawans ay bihirang dumating. Magaling lang akong dumiskarte dahil may munting bisnes akong paglalathala at pagtitinda ng aklat.
Kaya ang ginawa ko'y nagpatalastas ako sa aking wall sa facebook, na kung maaari bang sampung tula na lang ang aking iambag, imbes na magbayad ako para lang makasali. Nunit iyon ay pagbabakasakali, pakapalan ng mukha. Dahil lang sa pagnanais na maging bahagi ng kasaysayan, at may maisulat.
Isang araw ang lumipas. May nakarinig naman. Isang kakilala sa mga rali at mga pagtitipon ng mga tibak. At ini-share niya iyon sa mga organiser na kakilala rin niya.
Tinulungan ako ni Ruben Felipe ng Samasa at ka-fb ko na ma-link ako sa mga organizer ng The Great Lean Run 2016. Ang natatandaan kong sinabi ko noon, imbes na magbayad ako ng P800 bilang participant, "Maaari bang ibayad ko po ay sampung tula?" at pumayag naman ang mga organisador. Nagkaroon kami ng thread sa messenger nina Ruben Felipe, Norie Castro at Eileen Matute. Pinapunta ako sa UP upang kunin ang aking race kit, kasama na ang tshirt at numero. Si Eileen ang nagbigay niyon sa akin. Ang aking numero ay 150 kaya nasa unang pangkat ako ng mga tumakbo sa The Great Lean Run noong Nobyembre 12, 2016. Sa kanila’t taos-pusong pasasalamat.
Isang taon makalipas ay ilulunsad muli ang The Great Lean Run 2017, at nakatakda itong gawin sa Setyembre 16, 2017, araw ng Sabado, at tatlong araw bago ang ikatatlumpung anibersaryo ng kamatayan ni Lean.
Panahon naman ng pagtupad sa pangako. Ika nga sa Kartilya ng Katipunan: "Sa taong may hiya, salita'y panunumpa." Kaya sa darating na The Great Lean Run 2017 ay dapat nagawa ko na ang sampung tula, o higit pa, na ipapaloob ko sa isang zine. Subalit sa katagalan ay naisip kong hindi na lang zine ang aking gawin kundi isang munting aklat na.
Inaamin ko, ang proyektong ito'y hindi sinasadya. Kung hindi dahil sa The Great Lean Run ay hindi ko pa ito mapoproyekto. Noong una'y isang zine lamang ang nais kong gawin, isang back-to-back na short bond paper na naglalaman ng mga tula. Subalit nakita kong hindi sapat ang sampung tula, dahil tiyak na hahanapin ng mga tao ang talambuhay ni Lean. Kaya humaba ang mga saliksik, at hindi na sapat ang zine, kundi isa nang maliit na libro. Kaya nitong ilang buwan ay sinimulan ko nang ayusin ang aklat na ito. Kasama na sa aklat ang talambuhay ni Lean at mga salin ng ilang akda hinggil sa kanya. Isinama ko na rin ang salin ng kanyang liham sa isang propesor ng UP.
Karamihan ng tulang narito ay nalikha matapos ang The Great Lean Run 2016, bagamat may ilang tulang sinulat noong 2012, na siyang ika-25 anibersaryo ng kamatayan ni Lean.
Sa aklat na ito'y mahigit sampung tula ang aking nagawa. Hindi ko na binilang na umabot iyon ng sampu, basta't sa proseso ang ginawa ko'y sulat lang ng sulat, saka ko na iisipin kung umabot ba ng sampu.
Isang pagpupugay kay Ka Lean Alejandro ang aklat na ito. Nawa ang munting ambag na ito'y makatulong munti man sa pagmumulat sa sinumang makababasa, na sa pagkakaisa, sama-sama, at pagiging matatag sa pagkilos ay may magagawa tayo. Ang buhay, pakikibaka, at sakripisyo ni Lean Alejandro ay dapat maikwento sa kasalukuyan at susunod pang mga henerasyon.
Nakapaglathala na rin ako ng iba pang aklat hinggil sa mga kilalang rebolusyonaryo sa kasaysayan. Nauna na rito ang Macario Sakay, Bayani, na ang unang edisyon ay inilunsad sa UP Manila sa mismong sentenaryo ni Sakay noong Setyembre 13, 2007. Wala pang rebulto si Sakay noon, at nanawagan ako sa aklat na magkaroon siya ng rebulto at ipangalan ang isang mayor na lansangan sa kanya. Noong Setyembre 13, 2008 ay natupad ang pangarap na iyon at itinayo na ang rebulto ni Sakay sa Plaza Morga sa Tondo, malapit sa Plaza Moriones. Nitong Setyembre 13, 2017 ay inilunsad naman ang ikalawang edisyon ng Macario Sakay, Bayani sa Plaza Morga sa Tondo.
Ang ikalawang aklat ng kilalang rebolusyonaryo na aking inilathala ay ang Ka Popoy: Working Class Hero, na inilunsad noong Pebrero 6, 2009, sa Bahay ng Alumni kung saan napaslang si Filemon "Ka Popoy" Lagman, ang pambansang pangulo noon ng kinabibilangan kong organisasyong Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP). Noong Pebrero 6, 2001 napaslang si Ka Popoy ng mga di pa nakikilalang mga salarin.
Ang ikatlo ay ang talambuhay at salin ng mga akda ni Ernesto “Che” Guevara, isang rebolusyonaryong taga-Argentina na tumulong sa tagumpay ng rebolusyong Cubano, kasama ang dakilang Fidel Castro, noong 1959. Ngayong 2017 ay ginugunita naman ang ika-50 anibersaryo ng kanyang kamatayan. Namatay siya sa pakikibaka sa Bolivia. Ayon sa isang balita, ang pumaslang sa kanyang si Sgt. Mario Teran ng Bolivian army ay nabiyayaan ng libreng gamutan sa Cuba dahil sa sakit sa mata na muntik nitong ikabulag.
Ang ikaapat ay ang Liwanag at Dilim, na pawang mga sulatin ng bayaning Katipunerong si Gat Emilio Jacinto, Disyembre 2010, at muling inilunsad noong Disyembre 15, 2015, sa ika-140 kaarawan ni Jacinto.
Ang ikalima ay ang Bonifacio 150 na inilunsad noong Nobyembre 30, 2013, kasabay ng ika-150 kaarawan ng bayani at Supremong si Gat Andres Bonifacio.
At ito ang ikaanim, ang aklat hinggil kay Lean Alejandro.
May mga kasunod pa akong proyekto. At ang plano ay ang paglathala ng aklat ng kasaysayan, sanaysay at mga tula hinggil kay Lenin at sa Rebolusyong Bolshevik para sa ika-100 taon ng tagumpay ng Great October Revolution sa Rusya ngayong 2017. Nakaplano na rin ang paglalathala ng talambuhay, mga tula kay Karl Marx, at salin ng ilan niyang akda para sa kanyang ika-200 kaarawan sa Mayo 5, 2018.
Planong aklat hinggil kay Teodoro Asedillo, isang gurong dapat gawing bayani ng sariling wika, organisador ng manggagawa, rebolusyonaryo, at ang kanyang buhay ay isinapelikula na ni Fernando Poe Jr. May isa na akong artikulo sa kanya, na nagdala sa akin at sa aking mga kasama upang makilala ang kanyang anak na si Lola Rosa. Nakadaupang-palad namin si Lola Rosa noong Enero 5, 2014, at sa ika-79 na kaarawan nito noong Enero 21, 2014 sa kanilang tahanan sa Laguna.
Planong aklat hinggil kay Crisanto Evangelista. May isa na akong nasulat na artikulo sa kanya. At may kopya na ako ng dalawa niyang akda, isang mahabang sanaysay hinggil sa manggagawa at isang mahabang tulang pinamagatang "Sigaw ng Dukha". May tatlo pa siyang sulatin na pamagat pa lang ang nasa akin at wala pa ang buong teksto. Kung masasaliksik ko ang buong teksto ng tatlo pa niyang akda ay agad kong isasalibro ang mga iyon.
Planong aklat hinggil kay Gregoria “Oriang” De Jesus, Lakambini ng Katipunan at asawa ni Gat Andres Bonifacio, na ang ika-75 anibersaryo ng kamatayan ay sa Marso 15, 2018.
Planong aklat na Heneral Luciano San Miguel. Si San Miguel ang isa sa dalawang heneral ng rebolusyong Pilipino noong Digmaang Pilipino-Amerikano na namatay sa digmaan. Ang isa pa ay si Heneral Gregorio Del Pilar. Habang sinusulat ito ay tinatapos ko ang artikulong "Kung bakit dapat isapelikula ang buhay ni Heneral Luciano San Miguel" na ang ideya ay nakuha ko dahil sa pagsasapelikula ng buhay ni Heneral Antonio Luna. Planong ilunsad ang aklat sa susunod na taon, Marso 27, 2018, kasabay ng ika-115 taon ng kamatayan ng heneral.
Nakaharap ko ang isa sa mga apo ni Heneral Licerio Geronimo noong Mayo 10, 2016, isang araw pagkatapos ng Halalan 2016. Bago iyon ay sumama ako sa dalawa pang kasapi ng aking grupong Kamalaysayan (Kaisahan sa Kamalayan sa Kasaysayan) sa pagtungo sa Kweba ng Pamitinan sa Wawa, Montalban, dahil iyon ang araw ng kamatayan ni Gat Andres Bonifacio. Ang Kweba ng Pamitinan ang isa sa pinagkutaan nina Bonifacio, at noong Abril 19, 1895, ay dito nila isinagawa ang kanilang unang sigaw. Nang umalis na kami roon ay nagyaya ang isa kong kasama na dalawin ang apo ni Heneral Geronimo. Pumayag kami, at interesado rin ako dahil malapit sa aming bahay sa Sampaloc, Maynila ang Heneral Licerio Geronimo Elementary School.
Nakausap namin ang apong si Mang Edgardo, subalit sabi niya’y hindi naman tinataguyod ng iba pa niyang kamag-anak ang kabayanihan ng kanilang lolo. Nakita ko rin sa bahay nila ang marker ng kabayanihan ni Heneral Licerio Geronimo dahil siya ang tanging heneral na Pilipino na nakapatay sa isang heneral na Amerikano, si Major General Henry W. Lawton, sa tinaguriang Battle of San Mateo (San Mateo, Rizal), na ang pinangyarihan ay sakop na ng Lungsod Quezon. Pag-uwi ko ay inilagay ko sa facebook ang ilang litrato at pinuna ako ng isang kasama. Si Heneral Geronimo ay sumuko sa mga Amerikano nang sumuko si Heneral Aguinaldo, at isa si Heneral Geronimo sa mga tumugis kay Heneral Luciano San Miguel hanggang sa mapatay si San Miguel sa Coral na Bato. Nagsaliksik akong muli, at nabasa ko nga ang kanyang istorya. Sa ngayon ay wala pa akong planong aklat hinggil sa kanya dahil siya nga ang isa sa mga tumugis kay Heneral San Miguel.
Isa pa sa mga dapat pagkunutan ng noo at gawing aklat ay ang Philippine-American War mula 1899-1913, ayon sa saliksik ng Philippine Historical Association (PHA), at hindi 1899-1902 ayon sa mga Amerikano.
Sa lahat ng mga aklat-pangkasaysayan na ginagawa ko'y tinitiyak kong may katha akong tula para sa mga bayaning iyon, dahil pagtula naman ang isa sa kinagigiliwan kong gawin.
Ang aklat na ito tungkol kay Lean Alejandro ay isang ambag at dagdag sa marami pang sulatin hinggil sa buhay at pakikibaka ng masang anakpawis para sa isang lipunang walang pagsasamantala ng tao sa tao, isang lipunang ang lahat ay nakikinabang sa bunga ng paggawa at sa bigay ng kalikasan.
Sa pamamagitan na rin ng aklat na ito na ginugunita ang ika-30 anibersaryo ng pagkapaslang kay Lean ay nais ko ring ipanawagan na magkaroon ng isang bulwagan sa loob ng Unibersidad ng Pilipinas na maaaring tawaging Lean Alejandro Hall, at magkaroon din ng rebulto para kay Lean.
Ang isa sa mga nakasama ni Lean sa pakikibaka laban sa diktadurang Marcos ay si Jose "Pepe" W. Diokno na magkakaroon ng rebulto sa harap ng Komisyon ng Karapatang Pantao (CHR). Ayon kay CHR Chairperson Chito Gascon noong Agosto 30, 2017, International Day of the Disappeared, na pasisinayaan ang rebulto ni Ka Pepe Diokno sa Setyembre 21, 2017, kasabay ng ika-45 anibersaryo ng batas-militar.
Taos-pusong pasasalamat ang aking ipinaaabot sa mga bumubuo ng The Great Lean Run 2016 na pumayag na sampung tula ang aking ibayad sa aking paglahok imbes na salapi, na dahil ako'y pultaym sa kilusan ay hindi ko agad maiipon sa maikling panahon.
Sa huli, isang taas-kamaong pagpupugay sa bayani ng bayan! Mabuhay si Gat Lean Alejandro! Mabuhay ang mga aktibista at lahat ng nakikibaka para sa isang lipunang walang pagsasamantala!
Setyembre 6, 2017
Sampaloc, Maynila
Martes, Setyembre 5, 2017
Ang tsinelas ni Lean at ang taunang The Great Lean Run
ANG TSINELAS NI LEAN AT ANG TAUNANG THE GREAT LEAN RUN
ni Gregorio V. Bituin Jr.
Sa mga ipinalabas na poster hinggil sa The Great Lean Run ay kapansin-pansin ang mukha ni Lean Alejandro na nasa loob ng isang tsinelas. Maganda ang itsura ng poster at sa loob ng tsinelas ay naroon ang nakapangalumbabang si Lean. Ngunit bakit ganuon ang poster? Kung The Great Lean Run iyon ay dapat sapatos dahil pantakbo ang sapatos, at hindi ang tsinelas.
Hanggang mapaisip ako sa itsura ng poster. Bakit nakapaloob ang mukha ni Lean sa anyong tsinelas? Bakit hindi sa isang sapatos dahil nga Lean Run, pagtakbo? Anong kaugnayan ng tsinelas sa kanya bilang tao? Ang tsinelas ba ay sagisag ng kanyang pagiging makamasa o makamahirap pagkat kadalasang ang mga nakatsinelas ay ang masa't mahihirap?
Kay Lean Alejandro ba natuto ang dating alkalde ng Lungsod Naga at naging kalihim ng DILG (Department of Interior and Local Government) na namayapang si Jessie Robledo? Kilala rin si Robledo sa kanyang tsinelas leadership, dahil lagi rin umano siyang nakatsinelas sa pagpunta niya at pakikisalamuha sa masa, lalo na sa paglalakad papunta sa mga liblib at maputik na komunidad. Sa ngayon ay may ginagawaran ng Tsinelas Leadership Award ang Jesse M. Robredo Foundation, Inc. para sa mga magagandang isinagawa o best practices sa mga kanayunan.
May naitayo pa ngang Tsinelas Association Inc. na ang layunin ay magbigay ng tulong pang-edukasyon sa mga mahihirap na estudyante sa mga barangay sa kabundukan at mga liblib na lugar sa Cebu. Tsinelas ang ginamit nilang pangalan dahil naniniwala silang angkop na simbolo ang isang pares ng mga tsinelas sa layunan ng samahan na magbigay ng kaginhawahan sa mga batang nangangailangan at tiyakin na ang kanilang karapatan sa edukasyon ay iginagalang.
Naalala ko tuloy ang kwento ng tsinelas na isinalaysay ng makatang Rio Alma at ang magkaibang liriko ng awiting Tsinelas ng Yano at awiting Tsinelas ng grupong Kamikazee. Makahulugan ang tula at mga awit.
Sa Yano ay ganito ang liriko:
Mang kulas
Pabili nga ng tsinelas
Pudpod nat gasgas
Baka mapigtas tong luma kong tsinelas
Tong luma kong tsinelas
Tong luma kong tsinelas
Tong luma kong tsinelas
Sa bandang Kamikazee naman ay ito:
Nasan na kaya?
Nandito lang kanina,
Hinanap ko na sa lahat
Pero di ko parin makita,
Wala sa kwarto..
Wala sa banyo..
Iniwan dito..baka kinuha mo!!!!
Nasan ang chinelas ko!!!!!?????
(Ewan kooo!!!!)
Nasan ang chinelas ko???!!!!
Tsinelas ko
Tsinelas ko
Tsinelas ko
Maraming mga tanong na dapat hanapan ng kasagutan. Nagsaliksik ako hanggang sa makita ko ang artikulong "Lean Alejandro's tsinelas revolution" sa internet at sinulat ng kanyang matalik na kaibigang si Patricio N. Abinales. Meron palang tinatawag na "tsinelas charm" na isa sa subtitle ng nasabing artikulo.
Ayon sa nasabing artikulo, paboritong magtsinelas ni Lean Alejandro habang nakikisalamuha sa mga tao, at maging sa pagpasok sa UP. Imbes na sandalyas na nauso noon ang ginamit ni Lean ay tsinelas. Kumbaga ay winasak ni Lean ang normal na pagsasandalyas ng mga tibak.
Subalit sinabihan naman siya ng kanyang mga kasama, na ang tsinelas ay panloob na gamit lamang sa tahanan, o kaya ay sa malapit lang sa bahay, halimbawa’y pupunta ng tindahan o sa hardin. Ngunit hindi sa eskwelahan, lalo na’t si Lean ay isang lider-estudyante.
Ngunit pinatunayan ni Lean na mali sila, dahil imbes na mainis ang iba sa kanyang tsinelas ay naglalapitan pa ang mga ito upang alamin kung paano niya napanatili ang ganda ng kanyang mga daliri at kuko sa paa. May mga nagsasabi pang tila may mahusay siyang manikurista o may mata siyang tulad sa manikurista dahil sa ganda ng mga kuko sa paa.
Nasa nagdadala iyan, marahil ay nasa isip ni Lean. Ginamit ni Lean ang kanyang tsinelas, o kaya’y nakatsinelas siyang palagi habang nagbibigay siya ng mga pampulitikang pahayag sa rali o pampulitikang pag-aaral. Hanggang matagpuan ng kanyang mga kasama na nakahahalina lalo na sa mga kababaihan ang mga paang tulad ng kay Lean. Kaya si Lean at ang kanyang suot na tsinelas ay malakas ang dating sa mga kolehiyala, di lamang sa Maynila kundi maging sa Cebu, upang sumama sa mga layuning aktibista.
Minsan nga raw ay may nagtanong sa kanyang magandang kolehiyala kung saan makakakuha ng aklat ni Lenin na “What To Do?” na kanya pang itinama na iyon ay “What Is To Be Done?” at binulungan ni Lean ang kanyang kasama, “Maaaring manalo na tayo sa rebolusyon, tingnan mo ang mga magagandang kolehiyalang burgis na sumasama sa atin!”
Noong siya’y nangangampanya upang maging kongresista ng Malabon-Navotas ay naglakad siyang nakatsinelas, nilakad ang mga binabahang lugar ng nakatsinelas, makadaupang-palad lamang ang mga mahihirap.
Tunay nga na ang tsinelas ay isang simbolo, hindi ng kahirapan, kundi ng pagiging makatao sa mga dukha, sa mga manggagawa, at mga api sa lipunan. At ang tsinelas leadership ni Lean Alejandro ang ginamit ng nangangasiwa ng taunang The Great Lean Run bilang sagisag ng kanyang pagiging mapagkumbaba at mahinahong lider ng bayan, at ito’y mahalagang sangkap sa pagtataguyod ng kapakanan at kagalingan ng mga mahihirap nating kababayan.
5 Setyembre 2017
Mag-subscribe sa:
Mga Post (Atom)