Filipino Hero Gat Andres Bonifacio, Socialist

FILIPINO HERO GAT ANDRES BONIFACIO, SOCIALIST

by Greg Bituin Jr. of KPML-BMP-Sanlakas

(This paper was distributed at the Socialist Conference held on November 27-28, 2010 at UP, with 15 foreign delegates and about 60 Filipinos)

We Filipinos celebrates through mobilization the birthday of plebeian hero Gat Andres Bonifacio. We do it with big rally as symbol of protest to the rotten system that plagues our nation. But we do not celebrate in the same scale the birthday or death anniversary of national hero Gat Jose Rizal, more so with another hero Gat Emilio Aguinaldo, who became president of the Philippines. Why is this so?

Bonifacio was one of the founder and later the supreme leader of the KKK (Kataas-taasan, Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan), in short, Katipunan, which was conceived on July 7, 1892. It aimed for the independence of the Philippines from Spanish colonial rule and started the Philippine Revolution on August 1896, which is considered the Birth of the Nation. He did not finished his formal education, but Bonifacio was self-educated. As a wide reader, he read books about the French Revolution, biographies of the Presidents of the United States, the colonial penal and civil codes, and novels such as Victor Hugo's Les Misérables, Eugène Sue's Le Juif errant and José Rizal's Noli Me Tangere and El Filibusterismo.

Unlike Rizal, who some historians say, is an “American-sponsored” hero and an elite, Bonifacio came from the working class background. Gat Andres is a symbol of the struggle of the working people. At the young age, he gave up his studies to work full time to support his brothers and sisters. At first he was a bodegero (warehouse keeper) in a mosaic tile factory in Manila. Then he got a job as a clerk. After that he became an agent for the English firm of J. M. Fleming & Company in Binondo. After five years, Bonifacio left the Fleming company and joined a German firm named Carlos Fressel & Company.

Some historians proudly proclaimed Bonifacio as a socialist. American James Le Roy, one of the authority during the Filipino-American war, wrote in 1907: “Andres Bonifacio, an employee of a foreign business house in Manila, was the leading spirit of the Katipunan; gathering his ideas of modern reform from reading Spanish treatises on the French revolution, he had imbibed also a notion that the methods of the mob in Paris where those best adapted to secure amelioration for the Filipinos. His ideas where those of a socialist, and of a socialist of the French revolution type, and he thought them applicable to an undeveloped tropical country, where the pressure of industrial competition is almost unknown, and where with the slightest reasonable exertion, starvation may be dismissed from thought.”

Le Roy may refer to the “methods of the mob in Paris” as the Paris Commune of 1871, which Karl Marx acknowledged as “the finally discovered political form under which the economic emancipation of labour could take place”.

Rizal and Aguinaldo, for many Filipinos are symbols of elite and the status quo. Rizal came from a rich family in Laguna, while Aguinaldo, as general of the revolution, ordered the salvaging (summary execution) of Bonifacio and his brother Procopio. Bonifacio and his brother were ‘salvaged’ (killed) by Aguinaldo’s men headed by Major Lazaro Macapagal on May 10, 1897.

Five years after Bonifacio's death, the first workers union in the Philippines, the Union Obrera Democratica, was established in 1902 by Isabelo Delos Reyes. Then, the first Filipino socialist novel Banaag at Sikat by Lope K. Santos was published in 1906.

Bonifacio’s essays and poetry reflects, not just love of country, but most of all the well-being of fellow individuals, whether they are Filipinos or foreigners. The internationalism of the Kartilya (Charter) of Katipunan, is a testament to this. The Kartilya discusses the vision of Katipunan.

One of the verse in Kartilya, which depicts a socialist thinking, says: “All persons are equal, regardless of the color of their skin. While one could have more schooling, wealth, or beauty than another, all that does not make one more human than anybody else."

On August 1896, Katipunan’s revolution became the highlight of the birth of the nation. The Kartilya ng Katipunan served as guidebook for new members of the organization, which laid out the group’s rules and principles. The first edition of the Kartilya was written by Emilio Jacinto.

WORKING CLASS MOBILIZATION EVERY NOVEMBER 30

Every year, the Filipino working class commemorate the birthday of Bonifacio. This we cannot say to Aguinaldo, although also a hero, for he represents the elite. Rizal, on the other hand, was remembered only by the elite in government, but the people did not mobilize themselves for this day for Rizal is considered part of the elite.

Let us join our comrades on November 30 in a big mobilization in Manila and pay our respect to many working class heroes represented by Bonifacio.

Sa Alatiit ng Tugma at Sukat

SA ALATIIT NG TUGMA AT SUKAT
ni Gregorio V. Bituin Jr.

May pumuna sa akin minsan kung hindi ba ako gumagawa ng mga malayang taludturan (verso libre sa Kastila, free verse sa Ingles). Sabi ko naman, gumagawa rin ako ng malayang taludturan. Iyon nga lang, madalang. Dahil mas nais kong likhain ang mga tulang may tugma at sukat.

Mas ang mga tulang may tugma at sukat ang nais kong gawin. Pakiramdam ko'y bihira na kasi ang gumagawa nito sa kasalukuyan, at karamihan ay malayang taludturan na. Pero hindi dahil malayang taludturan na ang uso ngayon o mas nililikha ng mga henerasyon ngayon ay iyon na rin ang aking gagawin. Mas nais ko pa rin talaga ng may tugma at sukat. Marahil dahil nais kong ipagpatuloy ang nakagisnan kong paraan ng pagtula nina Francisco Balagtas at Huseng Batute.

Napakahalaga na malaman ng sinumang nagnanais tumula kung ano ang tugma at sukat, talinghaga at alindog ng tula, lalo na ang kasaysayan ng pagtula ng ating mga ninuno. Ayon nga sa isa kong guro sa pagtula, dapat muna nating matuto sa kasaysayan, mapag-aralan at makagawa tayo ng tula mula sa tradisyon ng panulaang katutubo. Kaya bagamat nais ko ring magmalayang taludturan, mas kumonsentra ako sa pagkatha ng mga tulang may tugma at sukat. Ngunit dapat nating alamin ano nga ba ang mga anyong ito. Nariyan ang katutubong tanaga, na tulang may isahan o magkasalitang tugma at pitong pantig bawat taludtod ang sukat. Ang dalit naman ay waluhan ang pantig bawat taludtod. Lalabindalawahing pantig naman ang Florante at Laura ni Balagtas.

May tugmaan sa patinig at katinig. Sa patinig, hindi magkatugma kung magkaiba ng tunog kahit na pareho ng titik sa dulo. Halimbawa, nagtatapos sa patinig na o ang dugo at berdugo, ngunit hindi sila magkatugma dahil ang dugo ay may impit at walang impit ang berdugo. Magkatugma ang bugso at dugo, at magkatugma naman ang berdugo at sakripisyo.

Ang akda at abakada ay hindi magkatugma dahil ang akda ay may impit at ang abakada ay wala. Magkatugma ang akda at katha, at magkatugma naman ang abakada at asawa.

Ang bili at mithi ay hindi magkatugma dahil ang bili ay walang impit at ang mithi ay mayroon. Magkatugma ang mithi at bali, habang magkatugma naman ang bili at guniguni.

Sa katinig naman ay may tugmaang malakas at mahina. Ang mga katinig na malakas ay yaong nagtatapos sa mga titik na B, K, D, G, P, S, at T habang ang mga katinig na mahina naman ay nagtatapos sa L, M, N, NG, R, W, at Y.

Maganda ring limiin sa mga ganitong tula ang sukat. May tinatawag na sesura o hati sa gitna, upang sa pagbabasa o pagsasalita ng makata ay may luwag sa kanyang paghinga. Maganda kung bibigkasin ang tula na animo'y umaawit upang hindi mabagot ang tagapakinig. Sa paggamit ng sesura, karaniwang ang labindalawang pantig bawat taludtod ay ginagawang anim-anim, at hindi hinahati ang isang salita, tulad ng dalawang tula sa itaas.

Pansinin ang tugmaan na Saknong 80 ng Florante at Laura ni Balagtas, pati na ang sesura o hati sa ikaanim:

"O pagsintang labis / ang kapangyarihan
Sampung mag-aama'y / iyong nasasaklaw
Pag ikaw ang nasok / sa puso ninuman
Hahamakin lahat / masunog ka lamang."

Pansinin naman ang tugmaan sa ikaanim na saknong ng tulang Pag-ibig ni Jose Corazon de Jesus, pati na ang sesura sa ikawalo:

Kapag ikaw'y umuurong / sa sakuna't sa panganib
Ay talagang maliwanag / at buo ang iyong isip:
Takot pa ang pag-ibig mo, /hindi ka pa umiibig:
Pag umibig, pati hukay / aariin mong langit!

Sa pagdaan ng panahon, naisipan kong magkaroon ng eksperimentasyon sa pagtula. Sa loob ng dalawang buwan ay kumatha ako ng 150 tulang siyampituhan. Ang siyampituhan ang isa sa mga inobasyon ko sa pagtula, mahaba sa tanaga at haiku at kalahati ng soneto. Ito'y may siyam na pantig bawat taludtod sa buong tulang pito ang taludtod (siyam-pito) na hinati sa dalawang bahagi. Ang unang apat na taludtod ang problema o tesis at ang huling tatlong taludtod ang solusyon o kongklusyon. May pag-uulit ng salita, bagamat nag-iiba ng gamit, sa una't huling taludtod. At noong Nobyembre 2008 ay inilathala ko ang librong pinamagatang "Mga Sugat sa Kalamnan: Katipunan ng 150 Tulang Siyampituhan." Ang aklat ay may sukat ng sangkapat ng isang bond paper, at mabibili sa halagang P50 lamang.

Naito ang halimbawa:

AKING LUNGGATI
May bahid ng diwa ng uri
Ang inihahasik na binhi
Sa tumanang linang ng lahi
Laban sa diwang naghahari.
Payak lang ang aking lunggati
Ang iparamdam itong hapdi
Sa diwa nitong naghahari.

May ginawa rin akong onsehan, na labing-isang pantig bawat taludtod at labing-isang taludtod na tula. Narito ang halimbawa:

MASAMA ANG LABIS
may kasabihang "labis ay masama"
kunin lang kung anong sapat at tama
    huwag tularan ang trapong gahaman
    na ninong ng mga katiwalian
sa gobyerno'y kayraming kuhila
sa dugo ng madla'y nagpapasasa
    mga trapo'y di man lang mahirinan
    sagpang ng sagpang, walang kabusugan

ang lalamunang puno'y nakapinid
masibang halos maputol ang litid
nakahihinga pa ba silang manhid

Mas maiging kumuha ng pag-aaral sa mga palihan sa pagtula ang mga nagnanais matuto, tulad ng ibinibigay ng grupong LIRA (Linangan sa Imahen, Retorika at Anyo), upang mas mapalalim pa ang pag-aaral hinggil sa tugma at sukat, at sa katutubong pagtula.

Masarap magbasa ng mga tulang may tugma't sukat, kung paanong nalalasahan ko rin naman ang tamis at pait sa mga malayang taludturan. Bagamat nakabartolina sa tugma at sukat ang karamihan ng aking mga tula, malaya naman at hindi nakapiit ang diwang malalasahan ng mambabasa sa pagbabasa ng akda.

Mas ninais ko pa ang alatiit o lagitik ng tugma at sukat, dahil kaysarap damhin at pakinggan ang indayog na tulad ng kalikasan o kalabit ng tipa ng gitara. Parang naririyan lamang sa tabi ang mga kuliglig sa kanayunan kahit nasa pusod ka ng kalunsuran. Kaysa bangin ng malayang taludturang kung hindi ko iingatan ay baka mahulog akong tuluyan at mabalian ng buto't tadyang. Kailangan ang ingat upang ang tula ay hindi magmistulang isang mahabang pangungusap na pinagtilad-tilad lamang.

Ang Linyang Pangmasa sa Awitin ng Teatro Pabrika

Ang Linyang Pangmasa sa Awitin ng Teatro Pabrika
ni Greg Bituin Jr.

Di ko maunawaan kung bakit inawit ng Teatro Pabrika ang awiting "Ang Masa" at "Linyang Pangmasa" sa aktibidad ng Partido Lakas ng Masa (PLM) gayong hindi naman ito ang prinsipyong dala-dala ng organisasyon. Linyang makauri at hindi linyang pangmasa ang prinsipyong tangan ng mga organisasyong kinapapalooban ng Teatro Pabrika, pangunahin na ang Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP). Ang nasabing aktibidad, na naganap noong Setyembre 29, 2010 sa University Hotel ng UP Diliman, ay dinaluhan ng may pitumpung kandidato para kagawad at kapitan sa darating na halalang pambarangay sa Oktubre 25.

Sa awiting "Ang Masa", sinasabi ritong "ang masa lamang ang siyang tunay na bayani" at sa "Linyang Masa" ay nagsasabing "sundin ng buong tatag ang linyang pangmasa, mula sa masa, tungo sa masa, ito ang ating patnubay." Akala ko ba'y uring manggagawa ang pangunahin sa Teatro Pabrika? Nagkukulang na ba ng gabay ang Teatro Pabrika mula sa mga manggagawa? May usaping ideyolohikal sa mga awiting ito, kaya hindi lang ito basta awit. Usapin ng linya ng pagsulong ang propaganda ng awiting ito. "Sundin ng buong tatag ang linyang pangmasa", paano na ang linya ng uring manggagawa? Class line ba o mass line?

Ang mga awit na “Ang Masa” at “Ang Linyang Pangmasa” na nilikha noong 1966 ay halaw sa artikulong “Ang Linyang Pangmasa” mula sa "Mga Siniping Pangungusap" ni Mao Tsetung ng Tsina.

Capo: 2nd fret
Pasakalye: D7

I.
ANG MASA
G
Ang masa, ang masa lamang
D
Ang siyang tunay na bayani
Am D
Ang masa, ang masa lamang
G-D7
Ang siyang tagapaglikha.
G
Ang masa, ang masa lamang
E
Ang siyang tagapaglikha
Am D7 G E
Ang masa o, ang masa
Am D7 G-D7
Tagapaglikha ng kasaysayan.

II.
LINYANG MASA
G
Sundin ng buong tatag
D
Ang linyang pangmasa
Am D
Mula sa masa, tungo sa masa
G-D7
Ito ang ating patnubay.
G
Sundin nang buong tatag
G7 C
Ang linyang pangmasa
Am D7 G E
Mula sa masa, tungo sa masa
D G
Ito ang ating patnubay.

mula ito sa http://www.padepaonline.com/index.php/linyang-masa-medley.dhtml

Dahil ba may salitang "masa" sa Partido Lakas ng Masa (PLM) ay linyang pangmasa na ang ipapalaganap nila? Ang PLM naman sa oryentasyon nito ay hindi linyang pangmasa, kundi linyang sosyalista, linyang makauri? Ang salitang "masa" lang ba ang kanilang nakita kaya nila inawit iyon, pero hindi nila nakita ang kabuuan ng kanta? Hindi ba nila napansin ang mga salitang "ang masa lamang, linyang pangmasa, ito ang ating patnubay"? Nasaan na ang pamunuan ng uring manggagawa na dapat tumuligsa o pumuna sa ganitong pagkakamali? Nang sa gayon ay maupuan ito, mapag-usapan at makagawa ng kaukulang aksyon! Bakit linya ng reaffirmist (Bayan Muna, Anakpawis, atbp.) ang kanilang inaawit - linyang pangmasa - imbes na linya ng rejectionist (BMP, KPML, atbp.) - linyang makauri? Simple lang bang nagkamali sila, gayong halatang praktisado sila ng inawit nila iyon? Pambansang demokrasya na ba ang isinusulong ng Teatro Pabrika imbes na pakikibaka tungong sosyalismo? Malaki ang papel na ginagampanan ng Teatro Pabrika sa propaganda, sa pagmumulat sa masa, kaya ang ganitong pagkakamali ay hindi dapat ipagwalang-bahala!

Tulungan natin ang Teatro Pabrika. Halos wala na silang orihinal na kinakanta kundi pawang adaptasyon na lamang, minana sa mga nauna o hinahalaw nila sa iba. Gayong marami namang pwedeng gumawa ng kanta. Nariyan nga ang Zone One ng ZOTO at Fraction Band ng KPML. Nakapaglabas na sila ng sarili nilang album o CD ng mga orihinal nilang awit. Bakit ang Teatro Pabrika'y nagkakasya na lamang na awitin ang mga dating awit at ayaw magbuo ng bagong mga kanta, mga proletaryadong kanta? Ang masama pa nito, kinakanta nila ang awit ng ibang organisasyong kalaban sa linya ng pagsulong ng rebolusyon!

Magandang balikan natin ang counterthesis at namnamin natin ang kabuuan nito. Gayunman, sa usaping ito'y silipin muna natin ang pambungad sa dokumentong PPDR: Class Line Vs. Mass Line (nasa internet ito, sa marxists.org archive ni Ka Popoy Lagman): "The Program for a People's Democratic Revolution drafted by Sison in 1968 is the best proof of his abandonment or ignorance of the most basic principles of Marxism-Leninism --- the class struggle and scientific socialism. In the Party program, he substituted the Maoist "mass line" for the Marxist-Leninist "class line". He completely obscured and glossed over the struggle for socialism in his obsession for national democracy. Sison's failure to grasp the Marxist-Leninist class struggle and his fanatical adherence to Maoism which distorts this theory explain his vulgarized concept of revolution. The essential defect of PPDR is its basic character which makes it totally unacceptable as a class program of the Party of the class-conscious Filipino proletariat. It does not even pretend to be a class program but proclaims itself to be a "people's program." It is a Party Program without the struggle for socialism and without a separate section on workers' demands in the period of the democratic revolution. It characterized Philippine society as "semicolonial and semifeudal" without bringing into the foreground and emphasizing more strongly its bourgeois, capitalist basic process. It failed to present the real meaning and substance of proletarian class leadership in the democratic revolution. It elaborated a vulgarized, totally non-Marxist, non-Leninist concept of a people's revolution that departs fundamentally from the theory of class struggle. And lastly, it presented a peasant not a proletarian stand on the agrarian question and a patriotic not a proletarian stand on the colonial question."

Kung sakaling mabasa nila ito, hindi na kailangang humingi sila ng paumanhin. Ang kailangan nilang gawin ay magsuri, magrebyu, magwasto. Dapat balikan nila o mabigyan sila ng edukasyon hinggil sa counter thesis na lumabas noong 1990s. Kung di nila kayang gumawa ng kantang makauri, tulungan na rin silang makapaglunsad ng songwriting seminar sa mga manggagawa, tulad ng ginagawa ng KPML at ZOTO sa kanilang mga kabataang kasapi na nakapaglunsad na ng kanilang sariling CD. Tiyak namang maraming talentadong manggagawa na pwede nilang mapasapi sa Teatro.

Nais nating magpalakas bilang kilusan at bilang rebolusyonaryo. Nais nating patatagin ang ating kagawaran ng panustos, kagawaran ng pag-oorganisa, kagawaran ng depensa, lalo na ang kagawaran ng propaganda. Malaki ang papel ng Teatro Pabrika bilang propagandista ng kilusang proletaryado. Sa pamamagitan ng awit ay dinadala nila ang uring manggagawa at ang masa ng sambayanan sa direksyong nais tahakin ng kilusan ng uring manggagawa. Bagamat sinasabi nating masa ng sambayanan, ay hindi natin sinasabing linyang pangmasa na ang dapat tahakin. Ang masa ng sambayanan ay tumutukoy sa mga panggitnang pwersang hindi nag-aari ng mga kasangkapan sa produksyon na maaring maging kabig ng uring manggagawa. Ang turing natin sa maralita ay proletaryado na, at hindi reserbang hukbo ng paggawa. Proletaryado na sila sa kalagayang ang uri nila'y walang pribadong pag-aari ng mga kasangkapan sa produksyon, tulad ng uring manggagawa.

Bilang mang-aawit at bilang propagandista, hindi na dapat maulit na linya ng ating kalabang organisasyon ang dapat nilang ipalaganap, kundi ang linyang tinatahak ng kilusang ating kinapapalooban. Kung bilang propagandista'y ibang linya ang ipinalalaganap nila, nililito lang nila ang mga bago nating aktibista, tinutulungan lang nila ang ating mga katunggaling organisasyon sa pagmumulat sa linyang pambansang demokrasya, imbes na sosyalismo. Kung gayon, dinadala lang nila tayo sa sarili nating pagkadurog. Hindi ito dapat mangyari.

Ang grupong MASO at PANITIK

Ang grupong MASO at PANITIK

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sinimulan ang grupong MASO AT PANITIK noong Setyembre 4, 2010 sa pamamagitan ng paglikha ng blog nito na masoatpanitik.blogspot..com kung saan dito tinitipon ang iba't ibang akda ng mga aktibistang makata at manunulat. 

Nauna rito ay nabuo na noong 2005 ng Association of Progressive Poets (APP) ngunit kaunti lamang ang mga kasamang nag-aktibo rito, at di naman talaga ito naging isang ganap na samahan. Nakapagpatatak lamang ng t-shirt na may nakasulat na buong pangalan ng APP. Nang lumaon, nagbago ito ng anyo, at naging MASO AT PANITIK bilang tanda ng pagyakap sa prinsipyo't diwa ng uring manggagawa bilang hukbong mapagpalaya, isang samahan ng mga makatang lumilikha ng seryosong mga tula, masakit man tumama at nakasusugat ang mga salita, isang samahang mapagmulat, mga makatang para sa adhikaing maipagwagi ang isang lipunang walang pagsasamantala ng tao sa tao.

Kaya binuo ang MASO AT PANITIK bilang isang samahan ng mga makata at manunulat para sa uring manggagawa at masa ng sambayanan, mga aktibistang alagad ng panitikan na nagsusulong ng kaisipang Marxismo at Leninismo sa pambansang kamalayan na ang adhikain ay ang pagtatayo ng lipunang sosyalismo. Ang tema ng kanilang mga sulatin ay hinggil sa pakikibaka ng uring proletaryado, iba't ibang isyung panlipunan at pang-ekonomya, at layuning pagwasak sa relasyon ng pribadong pag-aari ng mga kagamitan sa produksyon dahil ito ang ugat ng kahirapan.

Sa panitikan ngayon, laganap pa rin ang kaisipan ng burgesya, mayayaman, kapitalista, at mga elitista. Sa kabilang banda’y laganap din ang nagsusulong ng kaisipang makabayan at pambansang demokrasya. Bihira ang nagtatalakay ng pagbuwag mismo sa pribadong pag-aari ng mga kasangkapan sa produksyon at pangangampanya tungo sa lipunang sosyalismo. Kaya nararapat lamang na organisahin ang mga aktibistang manunulat at makata upang makapag-ambag sa pagsulong ng sosyalistang literatura sa buong daigdig. Ang MASO AT PANITIK ay kaisa, di lamang ng mga kilusang makabayan, kundi higit ay ng kilusang sosyalista, di lamang sa bansa, kundi sa iba pang panig ng daigdig.

Para sa grupong MASO AT PANITIK, internasyunalismo at sosyalismo ang dapat lumaganap ngayon. Kaya nagkaisa ang ilang mga sosyalistang makata at manunulat na dapat gamitin ang literatura para sa pagsusulong ng kaisipang sosyalismo sa uring manggagawa at masa ng sambayanan. Tungkulin ng mga kasapi ng MASO AT PANITIK ang pagmumulat sa madla tungo sa adhikaing pagbabago at pagkakapantay sa lipunan hanggang sa maitatag ang isang lipunang sosyalismo.

MGA SASAPI:

- Nakakuha ng oryentasyon ng MASO AT PANITIK

- Nakapagpasa ng tatlong tula o dalawang sanaysay o isang maikling kwento

- Nasulatan, nalagdaan at nakapagpasa ng membership form

- Nakakuha ng edukasyong pang-aktibista, tulad ng Aralin sa Kahirapan (ARAK), Landas ng Uri (LNU), at Puhunan at Paggawa

- May pagkilala sa Pahayag ng mga Prinsipyo ng sosyalistang Kongreso ng Pagkakaisa ng mga Maralita ng Lungsod (mula sa Saligang Batas ng KPML) at 10 Katangian ng Sosyalismong Tinitindigan ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP), na siyang mga magulang ng grupong MASO AT PANITIK

MGA TUNGKULIN AT GAWAIN NG MGA KASAPI:

- Pagtukoy at pagrerekrut ng mga aktibistang manunulat at makata

- Pagsusulat ng maikling kwento, sanaysay at tula na nagpapakita ng aping kalagayan ng manggagawa, maralita, mangingisda, magsasaka, kababaihan, kabataan, at iba pang aping sektor sa lipunan

- Pagbibigay ng pag-aaral hinggil sa pagsusulat ng maikling kwento, sanaysay, tulang may tugma't sukat, tulang may malayang taludturan, kasaysayan ng panitikang Pilipino

- Sariling pag-aaral at pagbibigay ng sosyalistang pag-aaral sa kapwa makata't manunulat, tulad ng Aralin sa Kahirapan (ARAK), Landas ng Uri (LNU), at Puhunan at Paggawa (PAKUM)

- Pag-oorganisa ng mga literary editors sa mga pahayagang pangkampus

- Paggawa ng mga aklat-pampanitikan hinggil sa iba't ibang isyung panlipunan at pang-ekonomya

- Palagiang paglulunsad ng mga poetry reading hinggil sa iba't ibang isyu ng sambayanan, na maaaring gawin sa mga piketlayn, sa mga lugar na dinemolis, sa rali sa Mendiola, sa lansangan ng pakikibaka

- Pagpapakilala sa mga sosyalistang makata at manunulat

- Pagkatha ng mga islogan sa mga pagkilos, tulad ng rali o mobilisasyon

- Pagmumulat sa pamamagitan ng pagtula

- Pagsasalin ng mga sosyalistang akda at tula

- Paghahanap ng pondo para sa mga ilalathalang aklat at pahayagan

- At marami pang iba na may kaugnayan sa pagsusulong ng sosyalistang diwa’t panitikan

ILANG MGA PAHAYAG:

Pahayag ng mga Prinsipyo ng KPML

- mula sa Saligang Batas ng KPML, Artikulo 2

Seksyon 4. Bilang sosyalistang organisasyon, itinatakwil ng KPML ang pribadong pagmamay-ari ng mga kasangkapan sa produksyon, dahil ito ang pinag-uugatan ng malaganap na kaapihan, kahirapan at pagsasamantala ng tao sa kapwa tao.

Seksyon 8. Naniniwala ang KPML na maaaring baguhin at lumaya ang mamamayan sa kahirapan at kawalang katarungan kung ganap na maitatayo ang isang sosyalistang lipunan at paglikha ng yaman na aariin ng lahat sa halip na iilan lamang at magkaroon ng tunay na kasaganaan para sa lahat ng mamamayan.

Seksyon 9. Naniniwala ang KPML na ang isang sosyalistang kaayusan ay matatamo lamang sa pamamagitan ng mahigpit na pagkakaisa, sama-sama at tuloy-tuloy na pagkilos ng mga maralita ng lunsod, ng mga manggagawa, at ng buong sambayanan.

10 Katangian ng Sosyalismong Tinitindigan ng BMP

Isa mga pangunahing dahilan ng pagbaklas ng BMP sa KMU ang magkaibang tindig ng dalawang samahan sa oryentasyon ng kilusang paggawa - magkakasya na lamang ba ang mga manggagawa sa pagsusulong ng pambansang demokrasya o ipaglalaban nila ang isang lipunan na bubuwag sa lahat ng anyo ng pang-aapi at pagsasamantala?

Sa ilalim ng pambansang demokrasya, iinam ang kalagayan sa paggawa ng mga manggagawa. Subalit mananatili silang alipin ng kapital - mga sahurang alipin na binubuhay lamang para lumikha ng yaman na hindi sa kanila.

Sa sosyalismong tinitindigan ng BMP, ipapalit ang isang sistema na walang pagsasamantala at pang-aapi sa sinuman. Isang sistema na magtataglay ng sumusunod na katangian:

1. Lipunang walang mga uri. Lipunan na hindi hinahati, hindi sinisino o kinikilala ang tao sang-ayon lamang sa uri niyang kinalalagyan.

2. Lipunang walang imperyalismo at imperyalistang pagsasamantala. Lipunang wawakas sa kapitalismo at kapitalistang pagsasamantala.

3. Lipunang walang pribadong pagmamay-ari ng mga kasangkapan sa produksyon. Lipunang nakapundar sa sosyal na pagmamay-ari ng mga kasangkapan at mga produktong nililikha nito.

4. Lipunang hindi pinatatakbo ng 'free market' o nakapundar lamang sa tubo at paghahangad ng limpak na tubo. Lipunang nakaplano ang ekonomiya sang-ayon sa layuning ipagkaloob ang lahat ng pangangailangan ng tao.

5. Lipunang ang estado ay pinatatakbo ng mga manggagawa. Lipunang ang buong populasyon ay bahagi ng armadong hukbo ng bayan.

6. Lipunang ipinatutupad ang ganap na demokrasya sa pamamagitan ng direktang partisipasyon ng bawat tao sa gobyerno at sa lahat ng usaping hinaharap ng lipunan.

7. Lipunang ipagkakaloob ang lahat ng pangangailangan ng tao - trabaho sa lahat, libreng pabahay, libreng edukasyon sa kabataan, libreng gamot at pangangalaga sa kalusugan, at marami pa. Ang mga ito ay hindi pribilehiyo kundi karapatan ng bawat mamamayan.

8. Lipunang ang mga pagawaan ay patatakbuhin ng mga manggagawa mismo (workers' self-management).

9. Lipunang ganap na magpapalaya sa kababaihan mula sa pang-aapi sa pagawaan at sa loob ng tahanan.

10. Lipunang bibigkis sa pinakamalawak na pagkakaisa ng buong sangkatauhan.

Paunang Salita - sa aklat na KapitBisig

PAUNANG SALITA

sa aklat na KAPITBISIG, Pagkakaisa sa Laban ng Manggagawa ng Goldilocks

ni Gregorio V. Bituin Jr.

PAGSULONG AT PAGMATE

“sa bawat labanan may iba't ibang taktika

upang pasukuin ang tusong kapitalista

panalo sa isa, sa iba'y baka di ubra

kaya sa bawat sulong, dapat mag-analisa”

Binaybay ng aklat na ito ang naging pakikibaka ng mga manggagawa ng Goldilocks bilang testamento ng kanilang marubdob na pagkakaisa sa layuning ipagtagumpay ang kanilang laban.

Gayunman, ang aklat na ito ay hindi isang blueprint kung paano manalo sa laban, kung paano magtagumpay ang isang welga, dahil wala namang blueprint ang bawat taktika at estratehiya, pagkat lahat ay nakadepende sa magkakaibang sitwasyon at magkakaibang taktika ng magkabilang panig. Walang iisang pormula kung paano manalo sa laban. Ang pagkawagi sa isang labanan ay maaaring pagkatalo naman sa isa pa. Iisa ang sigurado - hindi tayo dapat patulog-tulog sa pansitan.

Tulad ng larong chess, hindi pwedeng ang alam mo lang na opening move ay 1. e4 na ang ekspektasyon mo sa katunggali ay tutugon agad ng 1... e5 2. Nf3 Nc6 (na siyang sulong ng magkatunggali sa popular na ruy lopez opening), paano na kung tumira ng sicilian defense na 1...c5 ang iyong katunggali, e, di nawindang ka agad dahil di ka pamilyar sa sulong ng iyong katunggali. Paminsan-minsan naman, ibahin mo ang iyong sulong. Mag-1.d4 ka. Mag-queens gambit ka. Opening move pa lang iyan. Paano na kaya sa middle game hanggang sa end game? Marami ang di na nakararating sa middle game o sa end game dahil sa opening pa lang ay namate na.

Sa bawat sitwasyon, kailangan ng masusing pagsusuri sa kalagayan, hindi iyong basta tira lang ng tira. Kailangang inaanalisa ang bawat pagsulong ng katunggali, lalo na ang bawat tira mo, at baka malapit ka nang mamate ay hindi mo pa alam. Kung hindi nagkaisa sa laban at hindi nagsuri ang mga manggagawa ng Goldilocks, marahil sa unang salpukan pa lang ay namate na sila ng management. Ngunit sa matagal na panahon ng tunggalian ng uri sa lipunan, tulad ng larong chess, ay nakakaintindi sa laban ang uring manggagawa. Hindi sila paiisa sa kanilang katunggali. Ayaw nilang basta mamate na lang ng kapitalista ng walang kalaban-laban. At ayaw ng manggagawang mamate.

Ang 16 na araw na welga ng mga manggagawa ng Goldilocks, kasama na ang mga sumuporta sa kanila, ay nagpapakita ng marubdob na hangarin at determinasyon ng bawat isa na sa pagkakaisa ng uri ay kanilang mapapagtagumpayan ang anumang laban. O di kaya naman, kung di agad maipanalo ang laban dahil sa bangis ng katunggali, ay draw o kaya'y stalemate muna, upang mapaghandaan ang mga susunod na laban.

Mahaba pa ang laban, dahil hindi lang Goldilocks ang naapi at dapat tulungan, kundi marami pang unyon sa marami pang pabrika, marami pang manggagawa sa marami pang pagawaan, may unyon man o wala, na dapat organisahin at pagkaisahin. Dahil habang nasa ilalim tayo ng isang sistemang ang pangunahing layunin lagi ay tubo at ang tingin sa manggagawa ay gastos sa produksyon, mananatiling kawawa ang mga manggagawa na pinaiikot lang sa palad ng mga kapitalista. Dapat baguhin ang ganitong sistema't pananaw sa manggagawa.

Ang manggagawa ang bumubuhay sa kapitalista, ngunit ang manggagawa pa ang api sa pabrika. Kung walang manggagawa, hindi mabubuhay ang kapitalista. Maaaring mabuhay ang lipunang ito ng walang kapitalista, ngunit hindi mabubuhay ang lipunang ito ng walang manggagawa. Ang manggagawa ang bumubuhay sa ekonomya ng bansa, ngunit hindi siya binabayaran ng tamang presyo ng kanyang lakas-paggawa. Binibiktima ang manggagawa ng salot na kontraktwalisasyon sa iba't ibang pabrika, ngunit nag-aakala ang manggagawa na ganito na kasi ang kalakaran kaya dapat pagtiisan, na hindi naman dapat.

Dapat pag-aralan ng mga manggagawa sa pabrika, maging empleyado sa gobyerno, tulad ng mga guro, kung sa anong klaseng lipunan tayo nabubuhay, kung bakit laksa-laksa ang naghihirap at may kakarampot na yumayaman, kung bakit may nakatira sa kariton, mapalad na kung may barung-barong, gayong naglalakihan ang mga mansyon at kondominyum na walang nakatira. Sa kabila ng pag-unlad sa lipunan, bakit kumakain ng tira-tirang pagkain o pagpag mula sa McDo at Jollibee ang maraming maralita?

Manggagawa, masdan mo ang iyong paligid. Pag-aralan mo ang lipunang ating ginagalawan. Bakit tayong mga manggagawa ang naghihirap gayong tayo ang gumagawa ng yaman ng lipunan? Dapat ba tayong magkayod kalabaw at gumapang sa hirap para pag-aralin ang ating mga anak, gayong ang edukasyon ay karapatan kaya dapat tinatamasa ng lahat? Na kung ang edukasyon ay karapatan, ito'y dapat libre, at kung ito'y libre, bakit pa tayo magkakayod kalabaw at gagapang sa hirap para pag-aralin natin ang ating mga anak?

Dahil nabubuhay tayo sa kapitalistang sistema. Isang sistemang ang ating mga karapatan ay hindi natin natatamasa dahil may presyo. Ang ating karapatan sa kalusugan ay dapat libre, ngunit kailangan mo munang mag-down payment sa ospital bago ka magamot. Na kung di ka makapag-down payment dahil sa kawalan ng salapi, bahala ka nang mamatay sa isang tabi dahil walang pakialam ang ospital dahil wala kang pera.

Sa ngayon, nahaharap pa rin sa tuluy-tuloy na laban ang mga manggagawa. Patuloy pa ang salot na kontraktwalisasyon, kung saan karaniwang limang buwan na lamang pinagtatrabaho ang manggagawa para palitan ng ibang manggagawang limang buwan ding magtatrabaho na ang layunin ng kontraktwalisasyong ito ay makatipid ang kapitalista at maiwasan nila ang pagbibigay ng benepisyo dahil para sa mga kapitalista't negosyante, kabawasan ito sa limpak-limpak nilang tubo at gastos sa produksyon . Gastos sa produksyon, hindi lang ang benepisyo, kundi ang mismong manggagawang kakarampot ang sahod.

Sa Goldilocks man tayo nagtatrabaho o sa ibang kumpanya, may tungkulin tayong maging kaisa ng mga manggagawa sa iba't ibang pagawaan, pabrika, paaralan o maging ahensya ng pamahalaan. Kailangang magkaisa ang manggagawa bilang iisang uri. Kailangang kailangan para sa kinabukasan ng ating mga anak, magiging apo, at ng mga susunod pang henerasyon. Dapat nating ituring na ang laban ng bawat manggagawa para sa katiyakan sa pagtatrabaho ay laban ng buong uri. May tungkuling tayong mga manggagawa na itayo ang sarili nating lipunan, isang lipunang makatao. Kung hindi tayo magkakaisa ngayon bilang iisang uri, kailan pa? Kung hindi tayo, sino?

Binigyan tayo ng pagkakataong maging kaisa ng iba't ibang manggagawa mula sa iba't ibang pabrika, unyon at pederasyon, ipagpatuloy natin ito, tapos man ang welga o hindi. Dahil ang pagkakaisang ito ang hudyat natin sa ating ikapagtatagumpay upang tuluyan nang mapalitan ang bulok na sistemang kapitalismo na nagsadlak sa maraming nagdaralitang tao sa dagat ng kahirapan, di lang dito sa ating bansa kundi sa buong daigdig. Ang welga ng mga manggagawa ng Goldilocks at ang pagkakaisa ng mga manggagawa mula sa iba’t ibang unyon, pederasyon at pabrika sa labang ito ay isang aral sa ating lahat. Halina’t magkaisa tayong tulungan at organisahin ang iba pang kapatid nating mga manggagawa sa iba pang pabrika, pagawaan o ahensya upang sila’y mamulat at maging kaisa rin natin sa laban upang itayo ang lipunang walang pagsasamantala, isang lipunan ng uring manggagawa.

Magkakaiba man ang sitwasyon at pagkakataon sa pagbasa upang maipanalo ang welga, isa lang ang tiyak na maiaambag ng karanasang ito, ang pagkakaisa at pagtutulungan ng kapwa manggagawa.

Mabuhay ang mga manggagawa ng Goldilocks! Mabuhay ang Bisig-Aglo-BMP! Mabuhay ang uring manggagawa! Tuloy ang laban!

Setyembre 14, 2010

Ang Lipunang Makatao sa BMP Hymn

ANG LIPUNANG MAKATAO SA BMP HYMN

ni Greg Bituin Jr.

Tama si Tina ng Teatro Pabrika nang sinabi niyang "Hayo" at hindi "Tayo" ang nakasulat sa unang taludtod ng ikalawang saknong (koda) ng BMP Hymn. Sinabi niya sa akin ito nuong isang gabi (Agosto 15 o kaya'y 16, 2010 ito) habang kumakanta sila ni Michelle ng BMP Hymn, Lipunang Makatao, at 2 pang awit, sa opisina ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP). Nag-print kasi ako sa computer ng kopya ng kanilang mga inaawit. Bale apat na awitin iyon sa isang bond paper.

Nang sinabi ni Tina na "Hayo" ay agad akong nagsaliksik ng kopya ng BMP Hymn para malaman ko kung mali siya o ako ang mali. Kaya binalikan ko ang kopya ng magasing Maypagasa ng Sanlakas na nalathala noong Setyembre 1998, at tama siya. Mali nga ako dahil ang ibinigay ko sa kanilang kopya ng kanta ay "Tayo" ang nakasulat, imbes na "Hayo". Maraming salamat sa puna, Tina.

Habang inaawit nila ang BMP Hymn, "lipunang makatao" ang nababanggit ni Michelle kaya pinupuna siya ni Tina na "daigdig na makatao" ang tama imbes na "lipunang makatao". Lumalabas sa pananaliksik ko na tama si Michelle sa pag-awit, dahil "lipunang makatao" ang nasa orihinal na kopya.

Natatandaan ko, ako nga pala ang nag-type ng kopyang ito na binigay sa akin ni Bobet Mendoza ng Teatro Pabrika noong 1998 para isama sa artikulong inakda ko na pinamagatang "Teatro Pabrika: Artista at Mang-aawit ng Pakikibaka" sa unang isyu ng magasing Maypagasa, kung saan isa ako sa nag-asikaso nito.

Gayunpaman, magandang nabaliktanawan ito, dahil may isang pagkakamali o inonsistency akong napansin sa koro ng BMP Hymn na iniabot ko kay Michelle, nakasulat sa ikatlong taludtod, "daigdig na makatao" imbes na "lipunang makatao". Mas popular kasing inaawit ngayon ang "daigdig na makatao", habang ang nakalathala naman sa magasing Maypagasa ay "lipunang makatao". Alin ba ang tama sa dalawa?

Mapapansing ang pagkakasulat ng buong awit ay patula, lalo na't susuriin natin ang tugma at sukat nito. Nakakaunawa ng paraan ng pagtulang may tugma't sukat ang kumatha nito, kaya may palagay akong isa ring makata ang nag-akda ng awit.

Ngunit bago ito, dapat maunawaan ng mambabasa kung ano ba itong tinatawag nating pantig (syllable), taludtod (line), saknong (stanza), tugma (rhyme) at sukat (meter). Ang pantig ang bawat buka ng bibig sa pagsasalita. Ang taludtod ang bawat linya ng tula. Ang saknong ay binubuo ng ilang taludtod, na kung baga sa sanaysay, ito ang talata na binubuo ng ilang pangungusap. Ang tugma naman ay ang pagkakapareho ng tono sa dulo ng dalawa o higit pang taludtod. Ang sukat ang siyang bilang ng pantig bawat taludtod.

Binilang ko ang pantigan ng tatlong saknong ng BMP Hymn, labing-apat ang pantig sa una at ikalawang saknong, habang ang ikatlong saknong naman o ang koro ay labindalawang pantig lahat.

BMP Hymn
Nalathala sa magasing Maypagasa ng Sanlakas
Setyembre 1998, pahina 23

Ating mga karanasan, pinanday, hinubog (14)
Nitong pakikibakang sa atin ay huminog (14)
Kaya't tumindig, patuloy sa pagbabantayog (14)
Ng pag-asa at liwanag na nais ihandog. (14)

Koda:
Hayo na't iguhit sa dahon ng kasaysayan (14)
Sagisag ng uri't ganap nating kalayaan (14)
Nasa pagbubuklod natin ang kapangyarihan (14)
Na kamtin ang pagbabagong ating inaasam. (14)

Koro:
Bukluran ng Manggagawang Pilipino (12)
Ang siyang tatambuli sa buong mundo (12)
Tungo sa isang lipunang makatao (12)
Ito'ng tunay na diwa ng sosyalismo. (12)

(Ulitin ang koda)
(Ulitin ang koro 3x)

Kaya kung ang inaawit ngayon sa koro ay "daigdig na makatao" imbes na "lipunang makatao" na nasa orihinal, inconsistent na ito sa pantigan, dahil magiging labintatlo na ang pantig ng ikatlong taludtod ng koro. Kaya ganito ang mangyayari:

Koro:
Bukluran ng Manggagawang Pilipino (12)
Ang siyang tatambuli sa buong mundo (12)
Tungo sa isang daigdig na makatao (13)
Ito'ng tunay na diwa ng sosyalismo. (12)

Paano nga ba nangyaring nabago ang taludtod na ito? Ginusto ba ito ng mga umaawit nito, o pinalitan mismo ito ng Teatro Pabrika sa pag-aakalang ito ang mas tama? Tila ang nagbago nito'y di nauunawaan ang tugma't sukat sa pagtula na dapat na una niyang pinansin kung babaguhin niya ang tulawit (tulang paawit) na ito. Marahil kung malalaman ng orihinal na nagsulat ng kanta na binago ito ay agad itong magpoprotesta.

Mas angkop pa at hindi kapansin-pansin ang pagbabago kung halimbawa’y ganito ang ginawang pagbabago sa ikatlong taludtod ng Koro: Patungo sa daigdig na makatao, 12 pantig pa rin.

Kaya magiging ganito na ang Koro:

Koro:

Bukluran ng Manggagawang Pilipino (12)

Ang siyang tatambuli sa buong mundo (12)

Patungo sa daigdig na makatao (12)

Ito'ng tunay na diwa ng sosyalismo. (12)

Gayunman, mahalagang suriin natin ang mismong nilalaman ng koro, at ito ang pagtuunan natin ng pansin. "Daigdig na makatao" nga ba o "lipunang makatao"? Magandang suriin muna natin kung ano ang kahulugan ng "daigdig" at "lipunan".

Ayon sa unang kabanata ng librong "Puhunan at Paggawa" ni Ka Popoy Lagman, "Ang lipunan ay kung paano nabubuhay ang tao. Ito ang sistema ng ating kabuhayan. Ibig sabihin, ang lipunan ay ang sistema ng ekonomya. Ang paraan ng produksyon ng isang bansa. Kung ang lipunan ay “asosasyon ng tao”, ito’y isang “asosasyon” para sa kabuhayan ng mga myembro nito."

Ano naman ang "daigdig"? Ang daigdig naman ay isang planeta sa pisikal na kaanyuan nito, at hindi isang sistema ng kabuhayan. Ayon sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya, at sa WikiFilipino: "Ang planetang Daigdig[1] ay ang pangatlong planeta mula sa Araw. Ito ang pinakamalaking planetang terestriyal ng sistemang solar. Kumpirmado ng makabagong agham na ang Daigdig lamang ang katawang pamplaneta kung saan maaaring tumira ang mga buhay na organismo tulad ng mga hayop at halaman."

Agad naresolba ang munting problemang ito kung pagbabatayan ang ikaapat na taludtod ng koro na "Ito'ng tunay na diwa ng sosyalismo", kaya ang ikatlong taludtod ng koro ay tumutukoy sa "lipunang makatao" at hindi sa "daigdig na makatao". Pagkat ang sosyalismo ay sistema ng lipunang ipapalit natin sa lipunang kapitalismo. Tulad ng ating binabanggit sa ating mga pag-aaral ng lipunan sa daigdig na ito mula primitibo komunal, lipunang alipin, lipunang pyudal, ang kasalukuyang lipunang kapitalismo, at ang ipapalit natin ditong lipunang sosyalismo. Bagamat sinasabi nating pandaigdigan ang pagbabagong dapat maganap dahil pandaigdigan ang salot na kapitalismo, na dapat nating palitan ng pandaigdigang sosyalismo, ang mas tinutukoy nating babaguhin ay ang sistema ng lipunan, at di pa ang mismong daigdig. Dagdag pa rito, nabanggit na sa ikalawang taludtod ng koro ang salitang "mundo" na singkahulugan ng "daigdig".

Kaya para maayos at pare-pareho ang bilang ng pantig, may lohika, at magkakaugnay sa ibig ipahiwatig, mas angkop at wastong gamitin ang "lipunang makatao" kaysa "daigdig na makatao" sa koro ng awit. Mungkahing ito ang ating gamitin sa pag-awit ng BMP hymn. Ang kabuuan nito yaong nasa itaas.

Sa kabuuan, maganda ang mensahe ng sosyalistang awitin ng BMP dahil makatindig-balahibo at nakapagpapaapoy ng damdamin kung uunawaing mabuti ang mensahe ng awit, sadyang kumakapit sa kaibuturan ng ating diwa't pagkatao.

Mga Sosyalistang Manunulat sa Kilusang Fabiano

MGA SOSYALISTANG MANUNULAT SA KILUSANG FABIANO

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ang kilalang mga nobelista sa kasaysayan at panitikan na sina Oscar Wilde, George Bernard Shaw, H.G. Wells at Upton Sinclair ang pangunahing mga kasapi ng Kilusang Fabiano (Fabian Society), isang pangkat ng mga sosyalistang naniniwalang ang transisyon mula kapitalismo patungong sosyalismo ay maaaring maganap sa pamamagitan ng maliliit at utay-utay na reporma. Malaki ang naging papel ng mga ito sa larangan ng panitikan upang ilarawan at ipahayag nila ang kanilang nakikitang mga maling patalakaran at palakad sa lipunan at pamahalaan. Naging daan ito upang mamulat ang marami, di lang sa kanilang bansa, kundi maging sa buong mundo, sa sosyalistang kaisipang pinanghahawakan nila.

Si Oscar Wilde (1854-1900) ay isang makata at dramatista. Dahil na rin sa kanyang paraan ng pamumuhay at pagpapatawa, naging tagapagsalita siya ng Aesthetisismo, isang kilusan sa Inglatera na nagtataguyod ng diwang sining para sa sining. Nagtrabaho siya bilang tagasuri ng sining (1881), nagturo sa Estados Unidos at Canada (1882), at nanirahan sa Paris (1883). Sa pagitan ng taon 1883 at 1884 nagturo siya sa Britanya. Mula sa kalagitnaan ng 1880, naging regular na kontribyutor siya sa mga babasahong Pall Mall Gazette at Dramatic View. Marami siyang nilikhang dula at mga sanaysay, lalo na ang kilalang sanaysay na The Soul of Man Under Socialism noong 1891.

Si George Bernard Shaw (1856-1950) ay manunulat at mandudulang naging kasamahan ng mga radikal na sina Eleanor Marx, Edward Aveling, at William Morris. Naging kasapi siya ng Kilusang Fabiano noong 1884. Nagturo siya at naglathala ng maraming polyetong inilathala ng mga Fabiano, tulad ng The Fabian Manifesto (1884), The True Radical Programme (1887), Fabian Election Manifesto (1892), The Impossibilities of Anarchism (1893), at Socialism for Millionaires (1901). Nangatwiran si Shaw para sa pagkakapantay ng kita at parehas na hatian ng lupa at puhunan. Sa panahong ito'y naging matagumpay si Shaw bilang mandudula at kritiko sa sining, awit at tanghalan. Ilan sa kanyang inakda ay ang nobelang “An Unsocial Socialist” (1883), ang polyetong Socialism and Superior Brains (1910), Bernard Shaw and the Revolution (1922), aklat na The Intelligent Woman's Guide to Socialism, Capitalism, Sovietism and Fascism (1928). Nariyan din ang mga akdang Women in the Labor Market, Socialism and Liberty, Socialism and Children, Socialism and Marriage, at marami pang iba.

Si H. G. Wells (1866-1946) ay kilalang nobelista, mamamahayag, sosyolohista, historyan, at manunulat ng mga nobelang kathang-isip hinggil sa agham. Ginamit niya ang kanyang nobela para balaan ang mga tao sa panganib ng kapitalismo. Kaya nakilala siya sa kanyang mga nobelang The Time Machine (1895), isang parodya ng pagkakahati ng uri sa Inglatera at isang mapanuyang babala hinggil sa pagsulong ng sangkatauhan. Nariyan din ang mga klasikong The Island Of Dr. Moreau (1896), The Invisible Man (1897) at ang The War of the Worlds (1898). Naglathala din ng mga polyeto si Wells na umaatake sa pamamalakad sa lipunang Victorian, tulad ng Anticipations (1901), Mankind In The Making (1903) at ang A Modern Utopia (1905).

Si Upton Sinclair (1878-1968) ay isang manunulat na Amerikano na naglantad sa masamang kalagayan ng mga dukha sa mga industriyalisadong lungsod sa Amerika. Ang pinakasikat niyang akda ay ang The Jungle (1906) na pumukaw sa pamahalaan upang imbestigahan ang mga palengke't katayan ng hayop sa Chicago, na nagdulot ng malaking pagbabago sa mga batas hinggil sa pinagkukunan ng pagkain. Nakilala ang aklat niyang ito na naging daan sa implementsayon ng Pure Food and Drug Act ng 1906. Nakatanggap ng mahigit na 100 liham si Pangulong Roosevelt na humihiling ng reporma sa industriya ng karne at ipinatawag si Sinclair sa White House. Habang ang kinita naman ng aklat ay ginamit ni Sinclair para maitatag at masuportahan ang sosyalistang komyun na Helicon Home Colony sa New Jersey. Bata pa lang si Sinclair ay nagbabasa na siya ng mga sosyalistang klasiko at naging masugid na mambabasa ng lingguhang sosyalista-populistang pahayagang Appeal to Reason. Noong 1934 ay nagbitiw siya bilang kasapi ng Partido Sosyalista.

Ang Kilusang Fabiano, ang kilusang Briton na itinatag noong 1884, ay ipinangalan kay Quintus Fabius Maximus na isang Heneral na Romano. Halos ang kasapian nito ay galing sa mga intelektwal, tulad ng mga iskolar, manunulat, at mga pulitiko. Noong 1900, sumapi ang Kilusang Fabiano sa Partido ng Paggawa (Labour Party), at isa ang sosyalismong Fabiano na pinagmulan ng ideolohiya ng Partido ng Paggawa. Noong Unang Daigdigang Digmaan (1914-18), tinanganan ng mga Fabiano ang paninindigang sosyal-tsubinista, isang panatikong pagkamakabayan sa panahon ng digmaan, bilang pagsuporta sa kanilang bansa laban sa katunggaliang bansa.

Si Marx at ang Kanyang Akdang Ika-18 Brumaire

SI MARX AT ANG KANYANG AKDANG IKA-18 BRUMAIRE
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ang "Ikalabingwalong Brumaire ni Louis Napoleon" sa mga pinakamahusay na akda ni Marx. Maaari itong ituring na pinakamagaling na akda sa pilosopiya at kasaysayan, na nakatuon lalo na sa kasaysayan ng kilusang proletaryado. Ito ang pinakabatayang saligan natin sa pag-unawa sa teorya ng kapitalistang estado na sinasabi ni Marx.

Ang tinutukoy ditong Ikalabingwalong Brumaire ay ang petsang Nobyembre 9, 1799 sa Kalendaryo ng Rebolusyonaryong Pranses, na siyang petsa kung saan itinanghal ng unang Emperador na si Napoleon Bonaparte ang kanyang sarili bilang diktador ng Pransya sa pamamagitan ng kudeta. Noong Disyembre 2, 1851, winasak ng mga alagad ni Pangulong Louis Bonaparte, na pamangkin ni Napoleon, ang Pangkalahatang Lehislatura at nagtatag ng diktadura. Nang sumunod na taon, itinanghal naman ni Louis Bonaparte ang kanyang sarili bilang si Emperador Napoleon III.

Sinulat ni Karl Marx ang akdang "Ikalabingwalong Brumaire ni Louis Napoleon" sa pagitan ng Disyembre 1851 at Marso 1852. Ito'y naging "Ikalabingwalong Brumaire ni Louis Bonaparte" sa mga edisyong Ingles, tulad ng edisyong Hamburg noong 1869. Nalathala ito noong 1852 sa magasing Die Revolution, isang buwanang magasin sa wikang Aleman na nilathala sa Nuweba York. Ang nasabing akda ay binubuo ng pitong kabanata at dalawang paunang salita, ang una'y mula kay Marx noong 1869 at at ikalawa'y mula kay Friedrich Engels noong 1885.

Ipinakilala si Marx sa kanyang akdang ito bilang isang panlipunan at pampulitikang historyan, kung saan tinalakay niya ang mga makasaysayang pangyayari, ito ngang naganap na kudeta ni Louis Bonaparte noong Disyembre 2, 1851 mula sa kanyang materyalistang pagtingin sa kasaysayan.

Sa akdang ito, tinuklas ni Marx kung paano ipinakita ang tunggalian ng iba't ibang panlipunang interes sa masalimuot na tunggaliang pulitikal. Pati na rin ang magkasalungat na ugnayan sa pagitan ng panlabas na anyo ng pakikibaka at ang tunay na panlipunang nilalaman nito.

Isa sa pinakabantog na sinulat dito ni Karl Marx ay hinggil sa pag-uulit ng kasaysayan. Ito’y "Ang una'y trahedya. Ang ikalawa'y katawa-tawa. (The first is a tragedy, the second is a farce.)" Tinukoy sa una ang ginawa ni Napoleon I, ang unang emperador ng Pransya, habang ang ikalawa naman ay hinggil sa ginawa ni Napoleon III. Ayon kay Marx, "Sinabi ni Hegel noon na lahat ng malalaking patunay at mga personahe sa kasaysayan ay nagaganap ng dalawang ulit. Ngunit nakalimutan niyang idugtong: Ang una'y trahedya. Ang ikalawa'y katawa-tawa."

Malaki ang idinulot na aral ng naganap na ito para sa mga proletaryado ng Paris, dahil ang karanasang ito mula 1848 hanggang 1851 ay nakatulong para sa ikatatagumpay ng rebolusyon ng manggagawa noong 1871.

Ang Akdang Anti-Dühring ni Engels

ANG AKDANG ANTI-DÜHRING NI ENGELS

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa sa maraming sulatin ng rebolusyonaryong si Friedrich Engels ang Herrn Eugen Dührings Umwälzung der Wissenschaft (sa Ingles ay Herr Eugen Dühring's Revolution in Science), na mas kilala ngayon sa katawagang Anti-Dühring, na nalathala noong 1878.

Ano ba ang aklat na ito at bakit isinulat ito ni Engels? Ang sulating ito ang isa sa mga mayor na kontribusyon ni Engels sa pagsulong ng teorya ng Marxismo. Ang Anti-Dühring ay upak ni Engels sa sinulat ng Alemang si Eugen Dühring, na nagsulat ng sarili niyang bersyon ng sosyalismo, na binalak ipalit sa Marxismo. Ngunit dahil si Karl Marx noong panahong iyon ay abala at nakatutok sa pagsusulat ng Das Kapital, si Engels ang siyang pangunahing nagsulat laban sa akda ni Dühring bilang pagtatanggol sa Marxismo.

Sa liham ni Engels kay Marx, sinabi niyang ang Anti-Dühring ay isang pagtatangkang "likhain ang isang komprehensibong pagsusuri sa ating ideya hinggil sa mga problemang pilosopikal, natural na agham at pangkasaysayan.

Bahagi ng Anti-Dühring ay nalathalang hiwalay noong 1880 bilang akdang pinamagatang "Sosyalismo: Utopyano at Syentipiko".

Sino si Eugen Dühring?

Sino nga ba itong si Eugen Dühring? Ayon sa pananaliksik, si Eugen Karl Dühring ay isang pilosoper na Aleman at ekonomista, at isang sosyalista ngunit may matinding pagbatikos sa Marxismo.

Ipinanganak siya sa Berlin, Prussia noong Enero 12, 1833. Matapos ang abugasya'y nagtrabaho bilang abogado sa Berlin hanggang 1859. Noong 1864, siya'y naging guro sa Unibersidad ng Berlin, bagamat hindi regular na kasapi ng pakuldad. Ngunit dahil sa pakikipagtalo sa mga kaguruan, siya'y natanggalan ng lisensyang magturo noong 1874.

Ang ilan sa mga sinulat ni Dühring ay ang Kapital und Arbeit (1865); Der Wert des Lebens (1865); Naturliche Dialektik (1865); Kritische Geschichte der Philosophie (1869); Kritische Geschichte der allgemeinen Principien der Mechanik (1872), na isa sa mga pinakamatagumpay niyang akda; Kursus der National und Sozialokonomie (1873); Kursus der Philosophie (1875), na sa sumunod na edisyon ay pinamagatan niyang Wirklichkeitsphilosophie; Logik und Wissenschaftstheorie (1878); at Der Ersatz der Religion durch Vollkommeneres (1883). Inilathala rin niya ang Die Judenfrage als Frage der Racenschaedlichkeit (1881, Ang mga Partido at ang Usaping Hudyo), at iba pang antisemitikong mga sulatin.

Ayon sa mga pananaliksik, walang sulatin si Dühring na matatagpuan sa wikang Ingles. At siya'y natatandaan lamang dahil sa sinulat ni Engels na kritiko na pinamagatan ngang Anti-Dühring. Sinulat ito ni Engels bilang sagot sa mga ideya ni Dühring. Si Dühring din ang pinakakilalang kinatawan ng sosyalismo sa panahong iyon na inatake rin ni Nietzsche sa mga sulatin nito.

Maraming iskolar ang naniniwalang ang pagkaimbento ni Dühring sa salitang antisemitismo ang nakakumbinsi kay Theodore Herzl na tanging Zionismo lamang ang tugon sa mga problemang kanilang nararanasan. Lagi itong sinusulat ni Herzl: "Lalabanan ko ang antisemitismo sa lugar kung saan ito nagsimula - sa bansang Alemanya at Austria."

Sina Marx at Engels sa Anti-Dühring

Nakilala nina Marx at Engels si Propesor Dühring sa pagsusuri nito sa Das Kapital noong Disyembre 1867, kung saan nalathala ito sa Ergänzungsblätter. Dahil dito’y nagpalitan ng liham sina Marx at Engels hinggil kay Dühring mula Enero hanggang Marso 1868.

Noong Marso 1874, naglabas ng artikulo ang isang di nagpakilalang awtor (na sa aktwal ay sinulat ng isang Agosto Bebel, na tagasunod ni Dühring) sa dyaryong Volksstaat ng Social-Democratic Workers’ Party na positibong tinatalakay ang isa sa mga aklat ni Dühring.

Noong Pebrero 1 at Abril 21, 1875, kinumbinsi ni Karl Liebknecht si Engels na labanan si Dühring ng sabayan sa pahina ng dyaryong Volksstaat. Noong Pebrero 1876, nilathala ni Engels sa Volksstaat ang kanyang unang upak sa pamamagitan ng artikulong “Ang Vodka ng Pruso sa Parlyamentong Aleman (Prussian Vodka in the German Reichstag)”.

Noong Mayo 24, 1876, sa liham ni Engels kay Marx, sinabi niyang malaki ang dahilan upang simulan ang kampanya laban sa pagkalat ng pananaw ni Dühring. Kinabukasan, tumugon si Marx at sinabing dapat matalas na punahin mismo si Dühring. Kaya isinantabi muna ni Engels ang kanyang akdang sa kalaunan ay makikilalang "Dyalektika ng Kalikasan (Dialectics of Nature)". Pagkalipas ng apat na araw, binalangkas na niya kay Marx ang pangkalahatang istratehiyang kanyang gagawin laban kay Dühring. Dalawang taon ang kanyang ginugol sa pagsusulat ng nasabing aklat.

Ang Nilalaman

Nahahati sa tatlong bahagi ang anti-Dühring:

Unang bahagi: Pilosopiya - Sinulat ito sa pagitan ng Setyembre 1876 at Enero 1877. Nalathala ito bilang serye ng mga artikulo na pinamagatang Herrn Eugen Dühring's Umwälzung der Philosophie sa Vorwärts sa pagitan ng Enero at May 1877. Sa kalaunan, sa pagsisimula ng 1878, na may unang hiwalay na edisyon, ang unang dalawang kabanata ng bahaging ito ay ginawang independyenteng pagpapakilala sa kabuuang tatlong bahagi.

Ikalawang bahagi: Pampulitikang Ekonomya - Sinulat mula Hunyo hanggang Agosto 1877. (Ang huling kabanata nito'y sinulat niMarx.) Nalathala sa pamagat na Herrn Eugen Dühring's Umwälzung der politischen Oekonomie sa Wissenschaftliche Beilage at sa karagdagang pahina sa Vorwärts sa pagitan ng Hulyo at Disyembre 1877.

Ikatlong bahagi: Sosyalismo - Sinulat sa pagitan ng Agosto 1877 at Abril 1878. Nalathala bilang Herrn Eugen Dühring's Umwälzung des Sozialismus sa karagdagang pahina sa Vorwärts sa pagitan ng Mayo at Hulyo 1878.

Tumanggap ng maraming pagtutol mula sa mga alagad ni Dühring ang serye ng mga artikulo sa Vorwärts. Kaya sa Kongreso ng Sosyalistang Partido ng Manggagawa sa Alemanya noong Mayo 27, 1877, tinangka nilang ipagbawal ang paglalathala nito sa dyaryo ng Partido. Ito ang pangunahing dahilan ng pagkaantala ng publikasyon.

Noong Hulyo 1877,ang Unang Bahagi ay nalathala bilang polyeto. Noong Hulyo 1878, ang Ikalawa at Ikatlong Bahagi naman ay pinagsama bilang ikalawang polyeto.

Noong Hulyo 1878, nalathala bilang isang aklat ang kabuuang sulatin, na dinagdagan ng paunang salita ni Engels. Noong 1878, isinabatas sa Alemanya ang isang Anti-Socialist Law at ipinagbawal ang Anti-Dühring kasama ng iba pang akda ni Engels. Noong 1886, lumabas ang ikalawang edisyon ng Anti-Dühring sa Zurich. Ang ikatlong edisyon, na may pagbabago at dagdag na pahina, ay nalathala naman sa Stuttgart noong 1894, matapos na mapawalangbisa ang Anti-Socialist Law (1890). Ito ang huling edisyon sa panahon ni Engels. Sa kauna-unahang pagkakataon, isinalin ito sa wikang Ingles noong 1907 sa Chicago.

Noong 1880, sa kahilingan ni Paul Lafargue, binuod ni Engels ang tatlong bahagi ng Anti-Dühring at nalikha ang isa sa pinakasikat na sulatin sa buong mundo - ang Sosyalismo: Utopyano at Syentipiko.

Bakit dapat pag-aralan natin ang Anti-Dühring?

Marapat na basahin at unawain ng mga bagong aktibista ngayon ang Anti-Dühring. Dangan nga lamang at wala pang nasusulat na bersyon nito sa wikang Filipino, kaya marapat lamang na ito’y isalin sa sariling wika upang mas higit na maunawaan ng mga aktibista ngayon at ng mga manggagawa ang mga aral ni Engels, at paano ba niya dinepensahan ang Marxismo sa sinumang nagnanais na wasakin ito.

Ang Islogang "Wakasan ang Batang Manggagawa"

ANG ISLOGANG "WAKASAN ANG BATANG MANGGAGAWA!"
ni Gregorio V. Bituin Jr.

May ilang kumausap sa akin, marahil ay namimilosopo, nalilito o kaya ay nababaguhan, at itinanong, "Bakit 'Wakasan ang Batang Manggagawa' ang islogan ng mga kasama nating bata sa rali? Paano wawakasan? Papatayin ba ang mga bata?" Kailangan ng matyagang pagpapaliwanag.

Ang tugon ko, ang mga kasamang bata at kabataang nagrali ay mga manggagawa sa murang edad pa lamang nila. Batang manggagawa pag nasa edad 17 pababa, habang kabataang manggagawa pag edad 18 hanggang 24. Ang islogan nila ang siyang pagkakasalin nila sa panawagan sa ingles na "End Child Labor! (ingles-Kano)" o "End Child Labour! (ingles-British). Ngunit dahil mas ginagamit natin sa bansa ay ingles-Kano, dahil na rin sa matagal na pananakop ng mga Kano sa bansa, mas ginagamit sa bansa ang salitang "labor" habang sa internasyunal naman at sa mga bansang nasakop ng Britanya, tulad ng India, mas ginagamit nila ang salitang "labour".

Nais ng mga batang manggagawa na imbes na magtrabaho sila sa murang edad ay maging bahagi sila ng kanilang kabataan, na nag-aaral, naglalaro, nagtatamasa ng buhay ng naaayon sa kanilang edad. Tumango-tango lamang ang nagtanong sa akin. Mayo Uno ng taong 2009 iyon nang sumama ang mga batang manggagawa sa aming rali mula sa España patungong Mendiola.

Sa pagninilay ko sa islogan sa panahong naghahanap ako ng maisusulat, umukilkil sa aking diwa kung tama ba ang pagkakasalin ng islogang "End Child Labor!" Dahil pag iningles natin ang 'Wakasan ang Batang Manggagawa', hindi ito 'End Child Labor' kundi 'End Child Laborers' o 'End Child Workers!' Kaya may mali. Ngunit pag tinagalog naman natin ang 'End Child Labor' sa literal, ito'y magiging 'Wakasan ang Paggawa ng Bata', na masama namang pakinggan, dahil tiyak magpoprotesta ang marami dahil di na pwedeng mag-sex o magbuntis ang mga ina. Ang 'Labor' kasi pag tinagalog ay 'Paggawa', tulad ng isang grupo noon na ang pangalan sa Ingles ay 'Socialist Party of Labor' na ang orihinal ay 'Sosyalistang Partido ng Paggawa'.

Kaya ano ba talaga ang tamang pagkakasalin ng 'End Child Labor' na di magmumukhang lilipulin o papatayin ang mga batang manggagawa, tulad ng interpretasyon ng marami sa 'Wakasan ang Batang Manggagawa'?

Kung pag-iisipan nating mabuti, di lahat ng pagkakasalin ay literal, dahil magkakaiba ang wika. May sarili itong diskurso, balarila (grammar), syntax, at karakter, na kaiba sa ibang wika. May katangian ang bawat wika na kanyang-kanya lamang. Halimbawa, paano mo iinglesin ang "Pang-ilang presidente si Noynoy?" Marahil ang isasagot ng iba, "What is the rank of Noynoy since the first president?" na marahil ay di tamang pagkakasalin, dahil pag tinagalog naman ito ay "Ano ang ranggo ni Noynoy mula sa unang pangulo?" Mali. Kasi baka may sumagot diyan ng private o corporal.

Kaya sa pagkakasalin ng 'End Child Labor', hahanapin natin ang mas mainam at mas angkop na salin. Ang mungkahi ko, "Itigil ang Pagpapatrabaho sa Batang Manggagawa!" Malinaw, maliwanag at angkop, bagamat mahaba sa karaniwan. Ano sa palagay nyo?

May hiwaga ba sa awiting "Bayang Mahiwaga"?

MAY HIWAGA BA SA AWITING "BAYANG MAHIWAGA"?
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Minsan, nagtanong sa akin ang isang kasama. Okey daw ba ang awiting "Bayang Mahiwaga" na isang parodiya ng "Bayang Magiliw". Ang agad na isinagot ko ay hindi. Bakit? Dahil sa salitang "mahiwaga".

May problema kasi sa salitang "mahiwaga". Bakit ba ito ang ginamit gayong hindi ito isang terminong dapat panghawakan ng mga aktibista, lalo na't mga aktibistang Marxista, at mga manggagawa, dahil walang mahiwaga.

Kung pakasusuriin, o kaya'y aalamin natin ang pinanggalingan ng orihinal na awitin, may sapantaha akong ito'y nakatha noong panahon ng batas militar, at kaya sinasabing "mahiwaga" ang bayan, ay upang maawit ito ng itinatago ang tunay na layunin ng mga umaawit. Ito'y upang maiwasan ang sinumang nais humuli sa mga aktibistang nananawagan ang pagbabago. Itinago ang salitang pagbabago ng sistema sa salitang "bayang mahiwaga". Sino nga ba ang huhuli sa aawit ng bayang "mahiwaga"? "Mahiwaga" nga ang bayan, eh.

Narito ang orihinal na kopya ng awitin na pinamagatang "Lupang Sinira" na mula sa extension site sa multiply ng grupong Tambisan sa Sining kung saan tinutukoy sa unang taludtod pa lamang ang "bayang mahiwaga".


LUPANG SINIRA

Bayang mahiwaga sa malayong silangan
Alab ng puso sa dibdib mo'y apoy
Lupang sinira, bayan ng magigiting
Sa manlulupig, ikaw ay lalaban

Sa nayon at lungsod
Itinatag makabayang pamahalaan
May tilamsik ng dugo ang awit
Sa paglayang inaasam

Koro:
Ang pula ng watawat mo'y
tagumpay na magniningning
Ang maso (/karit) at kamao nya'y
Hinding-hindi magdidilim

Laya ay langit, kaluwalhati at pagsinta
Buhay ay lupa sa piling mo
Aming ligayang makita ang baya'y di api
Ang mamatay ng dahil sa'yo

(Repeat 2)
Aming tungkuling ubusin ang mapang-api
Ang pumatay ng dahil sa'yo


Ngunit nagkaroon ng pagbabago sa awiting ito nang ito'y baguhin ng Teatro Pabrika para maging awitin ng uring manggagawa. At imbis na "Lupang Sinira" ang pamagat ay mas nakilala ito sa "Bayang Mahiwaga".


BAYANG MAHIWAGA

Bayang mahiwaga sa malayong silangan
Alab ng puso sa dibdib mo'y apoy
Lupang sinira, bayan ng magigiting
Sa manlulupig, ikaw ay lalaban

Sa nayon at lunsod, itinatag
Sosyalistang pamahalaan
May tilamsik ng apoy at pawis
Sa paglayang inaasam

Ang pula ng watawat mo'y
Tagumpay na nagniningning
Ang karit at maso niya'y
Hinding-hindi pasisiil

Laya ay langit, kalwalhatia't pagsinta
Buhay ay alay sa piling mo

Aming ligayang makitang
Obrero'y di api
Ang pumatay ng dahil sa 'yo


Mapapansing mas maikli ang bersyon ng Teatro Pabrika. Gayunman, dapat pa ring baguhin at paunlarin ang binagong bersyon na ito, lalo na ang salitang "mahiwaga". Sa unang saknong pa lang ng tula ay hindi na akma ang bayang "mahiwaga" sa lupang "sinira", gayong ang mga kasunod na mga salita nito ay angkop sa bawat isa.

Maaaring ang sinasabing "mahiwagang bayan" sa awiting ito ay isang bayang utopya tulad ng pinangarap noon nina Sir Thomas More, Saint Simon, Robert Owen, Charles Fourier, Etienne Cabet, Edward Bellamy, William Morris, at iba pa. Isang lipunang may pagkakapantay-pantay ang lahat ng tao sa kalayaan, sa kalagayan, at sa pagkatao.

Ngunit bakit "mahiwaga" ang salitang ginamit gayong para sa mga Marxista, walang mahiwaga, pagkat lahat sa mundo ay may paliwanag. Maaring sinasabi lang nilang mahiwaga ang isang bagay kung ito'y di pa nila nauunawaan, tulad ng paglitaw ng eroplano sa panahon ni Julius Caesar, o ng computer sa panahon ni Andres Bonifacio. Hindi mahiwaga ang mga bagay na iyon, o ang buhay sa bayang iyon, kundi hindi lang nila maipaliwanag ang mga bagay na may mga paliwanag naman, lalo na't sasaliksikin at pag-aaralan.

Kung pakasusuriin ang buong awitin, tanging ang salitang "mahiwaga" ang hindi katanggap-tanggap, bagamat may mga metaporang ginamit sa iba pang bahagi ng awitin, tulad ng "sa dibdib mo'y apoy" na tumutukoy sa galit na nasa iyong dibdib, at hindi ang literal na apoy na makakasunog sa iyong dibdib. Nariyan din ang pagkamakabayan ng pariralang "sa malayong silangan" na tumutukoy sa bansang Pilipinas.

Ang maaari nating gawin ay palitan ang salitang "mahiwaga" ng isa pang mas may katuturang salita. Kaya magbabago ang buong awitin. Ang mungkahi ko ay palitan ito ng salitang "kinawawa". Mas akma ito lalo na kung isasaalang-alang natin ang pagkakapareho ng bayang "kinawawa" sa lupang "sinira" na nasa unang saknong.


BAYANG KINAWAWA

Bayang kinawawa sa malayong silangan
Alab ng puso sa dibdib mo'y apoy
Lupang sinira, bayan ng magigiting
Sa manlulupig, ikaw ay lalaban

Sa nayon at lunsod, itinatag
Sosyalistang pamahalaan
May tilamsik ng apoy at pawis
Sa paglayang inaasam

Ang pula ng watawat mo'y
Tagumpay na nagniningning
Ang karit at maso niya'y
Hinding-hindi pasisiil

Laya ay langit, kalwalhatia't pagsinta
Buhay ay alay sa piling mo

Aming ligayang makitang
Obrero'y di api
Ang pumatay ng dahil sa 'yo


Ito'y mungkahi lamang at maaari pang pagdebatehan hanggang sa sang-ayunan ng mas nakararami ang nararapat na salita.

Ang Rebolusyonaryong Pag-ibig ayon kina Che Guevara at Andres Bonifacio

ANG REBOLUSYONARYONG PAG-IBIG AYON KINA CHE GUEVARA AT ANDRES BONIFACIO

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Rebolusyonaryong pag-ibig. Ito marahil ay isang tipo ng pag-ibig na akma sa mga nakikibaka para sa kalayaan ng bayan, ng uri, at ng kanilang mamamayan. Pag-ibig na hindi makasarili, kundi pag-ibig sa kapwa, sa uri't sa bayan nang walang hinihintay na kapalit. Ito ang nais ipahiwatig ng rebolusyonaryong si Ernesto "Che" Guevara sa kanyang sanaysay na "Sosyalismo at Tao sa Cuba" nang kanyang isinulat:

"Sa panganib na magmukhang katawa-tawa, pahintulutan n’yong sabihin kong ang tunay na rebolusyonaryo ay ginagabayan ng dakilang pag-ibig. Imposibleng isiping wala nito ang tunay na rebolusyonaryo. Marahil isa ito sa pinakamalaking dula ng isang pinuno na dapat niyang pagsamahin ang marubdob niyang damdamin sa kanyang kaisipan at gumawa ng mahihirap na desisyon ng walang atrasan. Ang ating mga nangungunang rebolusyonaryo’y dapat gawing huwaran itong pag-ibig sa taumbayan, sa napakabanal na layunin, at gawin itong buo at hindi nahahati. Hindi sila dapat bumaba, ng may kaunting pagmamahal, sa antas kung paano magmahal ang karaniwang tao."

Napakasarap namnamin ng sinabing ito ni Che Guevara. Napakalalim ngunit magaan sa pakiramdam. Tunay ngang imposibleng walang dakilang pag-ibig sa puso ng bawat rebolusyonaryo, pagkat ito ang gumagabay sa kanila kaya nakikibaka para baguhin ang sistema at kolektibong kumikilos upang maitayo ang isang lipunang may pagkakapantay-pantay, walang pagsasamantala, at ibinabahagi ang yaman ng lipunan sa lahat, isang lipunang pinaiiral ang pagpapakatao't pakikipagkapwa-tao. 

Napakadakila ng pag-ibig ng isang rebolusyonaryong inilaan ang panahon, lakas at talino para sa isang makataong prinsipyo't marangal na simulain at handang ialay ang buhay para sa kabutihan ng higit na nakararami.

Sa ating bansa, kinilala ang talas ng kaisipan ng rebolusyonaryong si Gat Andres Bonifacio nang kanyang sabihing: Aling pag-ibig pa ang hihigit kaysa pag-ibig sa tinubuang lupa. "Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala." Sinulat ito ni Bonifacio sa kanyang 28-saknong na tulang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan", kung saan ginawang popular na awitin ang ilang piling saknong nito noong panahon ng batas-militar sa bansa. Narito ang unang tatlong saknong ng tula:

"Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya

Sa pagkadalisay at pagkadakila

Gaya ng pag-ibig sa tinub'ang lupa?

Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala.

Ulit-ulitin mang basahin sa isip

At isa-isahing talastasing pilit

Ang salita't buhay na limbag at titik

Ng sangkatauhan, ito'y namamasid.

Banal na pag-ibig! Pag ikaw ang nukal

Sa tapat ng puso ng sino't alinman,

Imbi't taong gubat, maralita't mangmang,

Nagiging dakila at iginagalang."

Napakatindi ng mensahe ng dalawang rebolusyonaryo. Hindi simpleng galit sa sistema ang dahilan ng kanilang pagkilos at paglaban, kundi pag-ibig! Pag-ibig! Inialay nila sa sambayanan ang kanilang buhay, lakas, at talino dahil sa sinasabi ni Bonifacio na "banal na pag-ibig", dahil banal din ang kanilang hangaring mapalaya ang bayan at ang mamamayan mula sa pagsasamantala ng sistema, hindi lamang ng dayuhan. 

Ang dalumat ni Bonifacio sa kanyang pag-ibig sa tinubuang lupa ay nagpapakitang hindi ang Diyos ng mananakop ang kanyang pinaniniwalaan, dahil Diyos iyon ng mga mapagsamantala. Ipinagdidiinan ni Bonifacio na dapat ibaling na ng sambayanan ang kanilang pagkahumaling sa Diyos ng mananakop tungo sa pag-ibig sa bayang tinubuan. Wala nang pag-ibig pang hihigit kaysa pag-ibig sa bayan, kahit na ang pag-ibig sa Diyos ng mga mapagsamantalang mananakop ay hindi makahihigit. Pagano ba si Bonifacio nang kanya itong isinulat?

Ngunit hindi pa rin masasabing pagano si Bonifacio dahil may paniwala pa rin siya sa Maykapal. Patunay dito ang ika-8 saknong sa tula niyang "Tapunan ng Lingap":

"Sa Diyos manalig at huwag pahimok

Sa kaaway natin na may loob-hayop,

Walang ginagawa kundi ang manakot

At viva ng viva'y sila rin ang ubos."

Marahil, hindi ang Diyos ng mananakop ang kanyang tinutukoy dito, kundi yaong Maykapal na bago pa dumating ang mga Kastila ay pinaniniwalaang Bathalang matulungin at hindi Diyos ng mga mapagsamantala. 

Ngunit ano nga ba ang rebolusyonaryong pag-ibig? Mayroon nga ba ng tinatawag na ganito? O ito'y pag-ibig din na hindi kaiba sa karaniwang nadarama ng umiibig? Mula sa puso. Ipaglalaban hanggang kamatayan. Nagkakaiba-iba lang kung sino ang iniibig. Isa bang kasintahan? Pamilya? Bayan? O sangkatauhan?

Rebolusyonaryong pag-ibig ba pag gumamit ka ng dahas para makuha ang gusto mo? O kailangan ng pagpapakasakit, ng pagpaparaya? Na mismong buhay mo'y iyong ilalaan para sa iyong iniibig, para sa iyong inaadhika? O ang rebolusyonaryong pag-ibig ay yaong iyong nadarama para sa uring pinagsasamantalahan na dapat kumbinsihing kumilos at baguhin ang sistema?

Ang rebolusyonaryong pag-ibig ay higit pa sa pag-ibig ni Bonifacio kay Gregoria de Jesus, higit pa sa pag-ibig ni Che Guevara sa kanyang asawang si Aleida March, at sa kanilang anak. 

Makahulugan ang tinuran ng bayaning si Emilio Jacinto sa kanyang mahabang sanaysay na Liwanag at Dilim, na kung walang pag-ibig ay mananatiling lugmok at api ang bayan. Kailangan ng pag-ibig at pagpapakasakit upang lumaya ang bayan sa pagsasamantala at mabago ang sistema. Ani Jacinto: 

"Kung ang pag-ibig ay wala, ang mga Bayan ay dili magtatagal, at kapagkarakang mapapawi sa balat ng lupa ang lahat ng pagkakapisan at pagkakaisa, at ang kabuhayan ay matutulad sa isang dahon ng kahoy na niluoy ng init at tinangay ng hanging mabilis. Ang pag-ibig, wala na kundi ang pag-ibig, ang makaaakay sa tao sa mga darakilang gawa sukdang ikawala ng buhay sampung kaginhawahan."

"Sa pag-ibig nunukal ang kinakailangang pagdadamayan at pagkakaisang nagbibigay ng di-maulatang lakas, maging sa pag-aabuluyan at pagtutulungan ng isa’t isa, maging sa pagsasanggalang ng mga banal na matwid ng kalahatan."

Ating tingnan ang ilang saknong sa isa pang tula ng pag-ibig na marahil ay maaaring makapaglarawan kung ano nga ba ang tinatawag na rebolusyonaryong pag-ibig. Ito ang sampung saknong na tulang "Pag-ibig" ng kilalang makatang Jose Corazon de Jesus. Gayunman, ang buong tula ni Huseng Batute (alyas ni Jose Corazon de Jesus) ay tungkol sa pag-ibig sa pangkalahatan, at hindi tungkol sa rebolusyonaryong pag-ibig. Sinipi ko lamang ang tatlong saknong (ang ika-4, ika-6 at ika-7 saknong) dahil palagay ko'y angkop ang mga ito sa paglalarawan kung ano ang rebolusyonaryong pag-ibig, bagamat hindi ito ang pakahulugan doon:

"Ang pag-ibig kapag duwag ay payapa't walang agos,

walang talon, walang baha, walang luha, walang lunos.

Ang pag-ibig na matapang ay puso ang inaanod

pati dangal, yama't dunong nalulunod sa pag-irog.

Kapag ikaw'y umuurong sa sakuna't sa panganib

ay talagang maliwanag at buo ang iyong isip.

Takot pa ang pag-ibig mo, hindi ka pa umiibig,

pag umibig, pati hukay ay aariin mong langit.

Iyang mga taong duwag na ang puso'y mahihina,

umibig man ay ano pa, di pag-ibig, kundi awa.

Kailangan sa pag-ibig ay hirap at mga luha

at ang duwag ay malayong sa pag-ibig dumakila."

Magandang dalumatin ang mga piniling tatlong saknong na ito sa tula ni Batute. Ang pag-ibig ay di duwag. Kikilos ka upang ipaglaban ang pag-ibig na naroroon sa kaibuturan ng iyong puso. At gagamitin mo naman ang iyong isip upang magtagumpay kang makamtan ito. Takot ka pa at hindi umiibig kung umuurong ka sa mga kakaharapin mong panganib.

Ang ganitong pag-ibig - pag-ibig na hindi duwag - ang nagdala kina Bonifacio at Che Guevara sa pagkilos at pakikibaka para sa kalayaan ng sambayanan. Kinaharap nila ang anumang sakuna't panganib, at hindi sila umurong sa mga labanan, maliban marahil kung ang pag-urong ay taktika upang magpalakas at makabalik sa labanan. Ang pag-ibig na ito rin ang nagdala sa kanila sa hukay nang sila'y parehong paslangin. Ang pag-ibig na ito ang nagdala sa kanila sa imortalidad.

Kaiba ito sa pag-ibig na sinasabi ni Balagtas sa saknong 80 ng kanyang koridong Florante at Laura, bagamat makakatas din ang rebolusyonaryong pag-ibig sa saknong na ito.

"O pagsintang labis ang kapangyarihan

Sampung mag-aama'y iyong nasasaklaw

Pag ikaw ang nasok sa puso ninuman

Hahamakin lahat masunod ka lamang."

Hahamakin lahat masunod lamang ang rebolusyonaryong pag-ibig sa bayang tinubuan. Lalabanan ang lahat ng mga mapagsamantalang walang pag-ibig sa mga maliliit. Babakahin ang sinumang nang-aapi't hindi umiibig sa kanyang mga kapatid, kasama, at kababayan. Lilipulin ang mga kaaway dahil sa pag-ibig sa kanyang kapwa. Malalim at matalim ang rebolusyonaryong pag-ibig, na kahit buhay man ang mawala'y ikasisiya ng sinumang nakadarama ng luwalhati ng pagsinta.

Bigyang pansin naman natin ang istruktura ng tula. Sa punto naman ng sukat at tugma, ang tula ni Bonifacio ay binubuo ng 12 pantig bawat taludtod sa 28-saknong, at may sesura sa ikaanim. Nagpapatunay lamang ito ng kaalaman ni Bonifacio sa tuntunin ng katutubong pagtula. Pansinin ang ikatlong taludtod ng unang saknong. "Gaya ng pag-ibig sa tinub'ang lupa", ang tinubuan ay naging tinub'an. Ito'y dahil sa mahigpit na tuntunin sa sukat at tugma sa pagtula noong panahong iyon. Ang tula naman ni Batute ay binubuo ng 16 na pantig bawat taludtod sa 10-saknong, na may sesura tuwing ikaapat na pantig. Kapwa tig-aapat na taludtod ang bawat saknong. 

Kahit ang ilan pang tula ni Bonifacio ay sumusunod sa padron ng Florante at Laura ni Balagtas, ang pagtulang alehandrino, na binubuo ng lalabindalawahing pantig bawat taludtod, at bawat saknong ay binubuo ng apat na taludtod. Ang iba pang tula ni Bonifacio ay ang "Tapunan ng Lingap", "Ang Mga Cazadores", "Katapusang Hibik ng Filipinas", at ang kanyang salin ng "Ultimo Adios" ni Rizal sa sariling wika.

Magandang halimbawa ang pag-ibig na ipinakita ng ating dalawang bayani. Mga halimbawang dapat pagnilayan, pag-ibig na dapat damhin, dahil ang bawat pagkilos ng mga manghihimagsik ay hindi nakatuon lamang sa galit sa kaaway kundi higit pa ay sa pag-ibig sa kanyang mga kapatid, mga kauri, mga kapamilya at kapuso, pag-ibig sa mga maralitang hindi niya kakilala ngunit nauunawaan niyang dapat hindi hinahamak at pinagsasamantalahan, pag-ibig sa uring kanyang kinabibilangan upang ito'y hindi apihin at yurakan ng dangal at karapatan. Rebolusyonaryo dahil naghahangad ng pagbabago taglay ang adhikaing pagtatayo ng sistemang walang pagsasamantala ng tao sa tao. Pag-ibig na walang pagkamakasarili kundi iniisip ang kapakanan na pangkalahatan.

Ang pag-ibig nilang ito'y maaaring maging gabay sa kasalukuyan. Hindi lamang pulos galit sa sistema ang dapat makita sa mga aktibista, o yaong mga nakikibaka sa lansangan. Tulad din ng pag-ibig ng mga aktibista ngayon, handa silang magpakasakit at iwan ang marangyang buhay, kung marangya man, o yaong dating buhay, upang yakapin ang prinsipyo at kilusang pinaniniwalaan nilang tunay na naglilingkod at nagmamahal sa sambayanan at sa uring matagal nang pinagsasamantalahan ng mapang-aping sistema. 

Tila magkatiyap ang kapalaran nina Andres Bonifacio at Che Guevara. Pareho silang manunulat at nag-iwan ng ilang mga sulatin. Pareho nilang nais ng pagbabago kaya sila'y nakibaka para sa kalayaan, kahit ibuwis nila ang kanilang buhay. Pareho silang humawak ng armas at naglunsad ng rebolusyon upang palayain ang bayan. Pareho silang nahuli at binihag. 

Pareho silang pinaslang habang sila'y bihag ng kanilang kaaway. Ang isa'y pinaslang ng mga dapat ay kapanalig sa pagpapalaya ng bayan, habang ang isa'y pinaslang ng mga kaaway sa lupain ng dayuhan. Si Bonifacio'y pinaslang ng mga tauhan ni Heneral Emilio Aguinaldo sa pamumuno ni Major Lazaro Macapagal noong Mayo 10, 1897 sa Bundok Buntis sa Maragondon, Cavite. Si Che Guevara naman, na ipinanganak sa Argentina, ipinanalo ang rebolusyong Cubano kasama ni Fidel Castro noong 1959, ay pinaslang noong Oktubre 9, 1967 sa La Higuera, Bolivia. Binaril siya ng sundalong Boliviano na nagngangalang Mario Teran, kahit siya na'y bihag ng mga ito.

Halina't ating pagnilayan ang tatlong huling taludtod ng tulang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan" ni Gat Andres Bonifacio:

"Kayong mga pusong kusang niyurakan

Ng daya at bagsik ng ganid na asal,

Ngayon ay magbango't Baya'y itangkakal,

Agawin sa kuko ng mga sukaban.

Kayong mga dukhang walang tanging palad

Kundi ang mabuhay sa dalita't hirap,

Ampunin ang Bayan kung nasa ay lunas

Pagkat ang ginhawa niya ay sa lahat.

Ipaghandog-handog ang buong pag-ibig,

Hanggang sa mga dugo'y ubusing itigis,

Kung sa pagtatanggol, buhay ay mapatid

Ito'y kapalaran at tunay na langit."

Kailangan natin ng rebolusyonaryong pag-ibig sa panahong ito ng ligalig.

Mga pinagsanggunian:

1. Aklat na "Panitikan ng Rebolusyon(g 1896)", ni Virgilio S. Almario, University of the Philippines Press, 1993, mp. 141-144, at p. 171-173

2. Aklat na "Si Che: Talambuhay at Ilang Sulatin ni Ernesto 'Che' Guevara", ni Gregorio V. Bituin Jr., Aklatang Obrero Publishing Collective, Oktubre 2007, p. 26 

3. Aklat na "Jose Corazon de Jesus: Mga Piling Tula", ni Virgilio S. Almario, De La Salle University Press, 1984, mp. 28-29

4. Aklat na "Florante at Laura" ni Francisco Balagtas