Gat Andres Bonifacio, Sosyalista

Gat Andres Bonifacio, Sosyalista

ni Greg Bituin Jr.

Alam n’yo ba na kinilalang sosyalista si Gat Andres Bonifacio kahit ng mga banyaga? Ayon mismo sa Amerikanong si James LeRoy, isa sa mga awtoridad noong panahon ng Rebolusyong Pilipino: “Andres Bonifacio, an employee of a foreign business house in Manila, was the leading spirit of the Katipunan; gathering his ideas of modern reform from reading Spanish treatises on the French revolution, he had imbibed also a notion that the methods of the mob in Paris where those best adapted to secure amelioration for the Filipinos. His ideas where those of a socialist, and of a socialist of the French revolution type, and he thought them applicable to an undeveloped tropical country, where the pressure of industrial competition is almost unknown, and where with the slightest reasonable exertion, starvation may be dismissed from thought.”(Si Andres Bonifacio, kawani ng isang banyagang bahay-kalakal sa Maynila, ang siyang diwang namumuno sa Katipunan, nakuha niya ang mga kaisipan para sa pagbabago mula sa pagbabasa ng mga salaysay sa wikang Kastila hinggil sa rebolusyong Pranses, at naisip niyang ang mga paraan ng mga Pranses ang siyang nararapat para matiyak ang pagbuti ng kalagayan ng mga Pilipino. Ang kanyang kaisipan ay katulad ng isang sosyalista, at ng sosyalistang tipo ng rebolusyong Pranses, at naisip niyang ito’y lapat sa isang di pa maunlad na bansang tropikal, kung saan ang tindi ng kumpetisyon sa kalakal ay halos di pa nalalaman, at sa pamamagitan ng marahan at makatwirang paggigiit, ang kagutuman ay di na maisip.)

Hinggil sa “methods of the mob in Paris”, maaaring ang tinutukoy dito ni LeRoy ay ang naganap na Paris Commune ng 1871, na kinilala rin ni Karl Marx bilang “the finally discovered political form under which the economic emancipation of labour could take place”.

Ngunit suriin muna natin: Sino ba si James LeRoy para sabihin nating tama nga siya sa pagsasabing sosyalista si Gat Andres Bonifacio? Dagdag na tanong pa: Sino ba si Bonifacio para ituring na isang sosyalista?

Si Gat Andres Bonifacio ay makabayan at rebolusyonaryo. Alam ng lahat iyan. Ngunit hindi bilang isang sosyalista. Kung siya'y itinuturing na sosyalista, bakit? May kapareho ba siyang mga makabayan at itinuring na ring sosyalista ng kanyang mga kababayan sa kalaunan? Meron. Sina Jose Marti ng Cuba at Simon Bolivar ng Venezuela.

Si James A. LeRoy (1878-1912) ay isang Amerikanong awtor, kolonyalista, at maimpluwensyang iskolar hinggil sa Pilipinas. Bilang lingkodbayan, siya ang kalihim ni Dean C. Worcester, na pinakamaimpluwensya at kontrobersyal na myembro ng unang dalawang Philippine Commission. Ginawang bataan at simpatisador ni Worcester si LeRoy sa pagpapatupad ng patakarang imperyalista ng Amerika. Si LeRoy din ang isa sa pangunahing tagapayo ni William Howard Taft na sa kalaunan ay magiging pangulo ng Amerika.

Kilala si LeRoy sa pagsawata sa mga makasaysayang ulat ng ibang awtor hinggil sa Pilipinas, dahil tingin niya, ang ibang awtor ay mas panig sa kalaban nilang Espanya kaysa sa Amerika. Una niyang pinuna ang unang limang tomo ng The Philippine Islands nina Blair at Robertson, at ipinahayag niya ang kanyang matinding puna sa prestihiyosong American Historical Review noong 1903. Matindi niyang pinuna ang mga akdang pangkasaysayan ng mga Pilipinong sina Wenceslao Retana, Pedro Paterno, Isabelo de los Reyes, Leon at Fernando Ma. Guerrero ng pahayagang El Renacimiento, at iba pang ilustradong Pilipino dahil umano'y nasa kabilang panig sila ng digmaang pangkulturang nagaganap sa pagitan ng Amerika, ang bagong kolonisador, at ng bansang Espanya. Isinulat nga ni LeRoy kay William Taft noong Pebrero 1906 na “ang totoong pwersa ng dyornalismo sa Maynila ay ang El Renacimiento, nariyan ang puso ng mga taong siyang buod ng pahayagan, na pawang may galit sa anumang akdang Amerikano o Anglo-Saxon, kaya nalalathala ng paganuon-ganuon na lamang," ayon sa mananaliksik na si Gloria Cano (2008). 

Kung may ganito siyang reputasyon, katiwa-tiwala ba ang sinabi niyang sosyalista si Bonifacio, pati na sa inilatag niyang munting dahilan? O dapat siyang paniwalaan dahil anti-ilustrado siya?

Masaya na nasabi ni James LeRoy ng may paliwanag kung bakit sosyalista si Bonifacio. Gayunpaman, hindi siya ang dapat nating batayan kung bakit sosyalista si Bonifacio, kundi yaong may tangan ng adhikaing sosyalismo bilang landas ng paglaya - at ito ang uring manggagawa.

Si Gat Andres Bonifacio ay naging manggagawa sa kanyang panahon, kaya ibinibilang siya ng mga sumunod pang mga lider-manggagawa sa kasaysayan bilang isang manggagawa. Una siyang nagtrabaho sa Fleming & Company, na isang kumpanyang Briton, bilang katulong at sa kalaunan ay naging clerk, mensahero at ahente ng sari-saring produkto. Kalaunan ay lumipat siya sa Fressel & Co. na isa namang kumpanyang Aleman at naging bodegero. Bago ito ay naglako rin siya ng mga baston at abaniko nang mamatay ang kanyang mga magulang at matustusan ang pangangailangan nilang magkakapatid.

Hanggang sa kanyang itatag ang Kataastasang Kagalanggalang na Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK o Katipunan) noong Hulyo 7, 1892 sa Daang Azcarraga sa Maynila, kasama sina Ladislao Diwa, Teodoro Plata, Valentin Diaz, at Deodato Arellano. 

Makikita rin natin sa mga sulatin ni Gat Andres Bonifacio ang adhikaing mapagpalaya. Sa kanyang sanaysay na "Ang Dapat Mabatid..." ay kanyang sinabi: "Ngayon, lalo’t lalo tayong nabibilibiran ng tanikala ng pagkaalipin, tanikalang nakalalait sa bawat lalaking may iniingatang kapurihan. Ano ang nararapat nating gawin? Ang araw ng katuwiran na sumisikat sa Silanganan, ay malinaw na itinuturo sa ating mga matang malaong nabulagan, ang landas na dapat nating tunguhin, ang liwanag niya’y tanaw sa ating mga mata, ang kukong nag-akma ng kamatayang alay sa atin ng mga ganid na asal. Itinuturo ng katuwiran, na wala tayong iba pang maaantay kundi lalo’t lalong kahirapan, lalo't lalong kataksilan, lalo't lalong kaalipustaan, at lalo't lalong kaalipinan. Itinuturo ng katuwiran, na huwag nating sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at hindi mangyayari. Itinuturo ng katuwiran ang tayo’y umasa sa ating sarili at huwag antayin sa iba ang ating kabuhayan. Itinuturo na katuwiran ang tayo’y magkaisang-loob, magkaisang isip at akala at nang tayo’y magkalakas na maihanap ng lunas ang naghaharing kasamaan sa ating Bayan."

Iyan ang bilin ni Bonifacio, dapat tayong kumilos. Anya pa: "Panahon na ngayong dapat na lumitaw ang liwanag ng katotohanan. Panahon nang dapat nating ipakilala na tayo’y may sariling pagdaramdam, may puri, may hiya at pagdadamayan. Ngayo'y panahon nang dapat simulan ang pagsisiwalat ng mga mahal at dakilang aral na magwawasak sa masinsing tabing na bumubulag sa ating kaisipan."

Makauri at hindi lamang makabayan si Bonifacio. Nakita niya ang pagsasamantala sa kanyang mga kauri. Tulad din siya nina Jose Marti, pambansang bayani ng bansang Cuba, at Simon Bolivar, na kinikilalang bayani sa Latin Amerika, lalo na sa Bolivia at Venezuela.

Tatlo silang bayaning nakibaka laban sa mga mananakop. Sina Bonifacio, Marti at Bolivar ay kinilala ng kani-kanilang mga kababayan dahil sa kanilang determinasyon upang palayain ang bayan mula sa pananakop at pagsasamantala. Ngunit tanging sina Marti at Bolivar ang pormal na kinilala ng kani-kanilang mga kababayan bilang sosyalista, rebolusyonaryong ayaw ng pang-aapi at pagsasamantala, mga bayaning nais baguhin ang bulok na sistema, at palitan ito ng mas matino, makamasa, makauri, mapagpalaya.

Mahigpit na kinikilala ng sosyalistang lider na si Fidel Castro ng Cuba si Jose Marti bilang isang sosyalista, bagamat itinuring siya ng mga nauna kay Fidel bilang isang makabayang rebolusyonaryo. Inilarawan ni Castro ang dalawang kilalang tao sa kasaysayan na may napakalaking impluwensiya sa kanyang mga pulitikal na pananaw. Ito'y ang rebolusyonaryong anti-imperyalistang si José Martí (1853–1895) at ang sosyolohista, teoretista at rebolusyonaryo sosyalistang si Karl Marx (1818–1883). Sa paliwanag ni Castro, gustong-gusto niya ang kabutihang asal o sense of ethics ni Marti, dahil nang minsan umanong magsalita si Marti, hindi niya nalimutan ang napakagandang sinabi nito: "Lahat ng glorya sa buong mundo ay maipapasok sa isang butil ng mais" - na ayon pa kay Fidel: "napakaganda nito, sa harap ng kaluhuan at ambisyon saan ka man tumanaw, ay dapat tayong mga rebolusyonaryo'y magbantay. Kayganda ng kaasalang iyon. Ang kabutihan sa kapwa, bilang paraan ng pagkilos, ay napakahalaga, isang natatanging yaman."

Bukod sa pagiging rebolusyonaryo, kilala ring manunulat at makata si Marti. Nagsulat siya sa mga pahayagang Opinión National (ng Caracas, Venezuela), La Nación (ng Buenos Aires sa Argentina), New York Sun, El Partido Liberal, La República, El Economista Americano, at La Opinión Pública. Nagsulat din siya sa mga pahayagang lihim na El Diablo Cojuelo at La Patria Libre. May tatlo siyang aklat na kalipunan ng kanyang mga tula, at ito ang Ismaelillo (1882), ang Versos sencillos (1891), at  Versos libres, na pawang sinulat noong dekada ng 1880, ngunit nailathala lamang noong 1913. 

Noong 1892, itinatag ni Jose Marti ang Cuban Revolutionary Party (Partido Revolutionario Cubano). Nang taon ding iyon, Hunyo 3, ay naitatag naman ni Gat Jose Rizal ang La Liga Filipina, ngunit siya'y dinakip na ng mga Kastila. Apat na araw matapos maitatag ang La Liga Filipina ay naitatag naman nina Andres Bonifacio ang Katipunan. Si Jose Marti ay sinentensyahang mabilanggo ng anim na taon ng matinding paggawa (hard labour). Dahil sa tulong ng kanyang mga magulang, napaikli ang kanyang sentensya, ngunit pinatapon siya sa bansang España. Kasama si Marti ng mga rebolusyonaryong Cubanong sina Heneral Maximo Gomez at Heneral Antonio Maceo sa pakikipaglaban upang mapalaya ang Cuba sa kamay ng mga Kastila. Noong Mayo 19, 1895, napatay si Marti habang nakikipaglaban sa mga pwersang Kastila sa Dos Rios kung saan pinangunahan niya ang paglusob. 

Si Simon Bolivar naman ay kinilala ni Pangulong Hugo Chavez ng Venezuela bilang isang natatanging lider na nagtangkang palayain ang limang bansa sa Latin Amerika. Mula sa kanyang bansang Venezuela hanggang sa Bolivia, ang bansang ipinangalan sa kanya, si Simon Bolivar ay tinitingalang personahe sa paglaban para sa kalayaan ng Latin Amerika mula sa Imperyo ng Espanya. Sa buong kasaysayan, kinilala siya ng mga pwersang progresibo at maging ng konserbatibo. Sa ngayon, idineklara ng pamahalaan at kilusang pinamunuan ni Hugo Chavez ang isang rebolusyong Bolivariano na tinitingala si Bolivar bilang isang magiting at kapuri-puring pinuno sa kasaysayan. Ipinagpatuloy nina Chavez ang laban at kaisipan ni Simon Bolivar noong ika-19 na siglo.

Ang rebolusyonaryong Bolivariano ang nangungunang kilusang pulitikal sa Venezuela na nagpapatuloy at tumutupad sa pangarap ni Bolivar na isang nagkakaisa at malayang Latin Amerika mula sa imperyalismo, kung saan pinalitan lamang ng Amerika ang Espanya bilang mga imperyalistang ganid. Isa na rito ang pagkakatatag ng ALBA (Bolivarian Alternative for the Americas) na siyang pantapat at alternatibo nila sa FTAA (Free Trade Area of the Americas) na pinangungunahan ng Estados Unidos). Nariyan din ang Plano Bolivar 2000, kung saan sinabi ni Chavez na ang mga militar ay hindi tagapagtanggol ng naghaharing uri kundi ng mahihirap na mamamayan. Nariyan ang Misson Barrio Adentro na nagbibigay ng libreng pagpapaospital, libreng gamot, at pagpapatupad ng tunay na konsepto ng universal health care, na ang kalusugan ay karapatan ng lahat ng mamamayan, kahit na ng mga pulubi. Nariyan ang Mission Habitat na pabahay sa libu-libong dukha sa Venezuela. Ang Mission Mercal na nagbibigay ng subsidyo sa pagkain at batayang pangangailangan ng mamamayan. At ang Mission Robinson na nagbibigay ng libreng edukasyon mula elementarya, sekundarya, kolehiyo, maging sa mga espesyal na kurso.

Para sa maraming historyador, simpleng mga makabayang lider lamang sina Bonifacio, Marti at Bolivar na naghahangad ng kalayaan ng kanilang bayan. Ngunit kung susuriin ang kanilang mga sulatin at mga ginawang pagkilos, nakipaglaban sila sa mga mananakop upang iwaksi ang pagsasamantala ng tao sa tao, at palitan ang bulok na sistema ng isang lipunang makatao.

Kung hangang-hanga si Fidel Castro ng Cuba sa kabutihang asal o sense of ethics ng kanilang bayaning si Jose Marti, mas kahahangaan natin ang kabutihang asal at pagpapakatao na ipinalaganap ng Katipunan nina Bonifacio sa pamamagitan ng Kartilya. At ang Kartilya ng Katipunan kung pakasusuriin ay higit pa sa simpleng panuntunan ng kasapi ng Katipunan. Ang Kartilya ng Katipunan ay para sa lahat pagkat ang nilalaman nito ay pandaigdigan. Walang hangga na anumang bansa, nasyunalidad, o anumang pagkakahati na nakasulat sa Kartilya. Kaya makikita natin mismo ang pagiging buo ng Kartilya na kahit na ikaw ay Amerikano, Bangladeshi, Mehikano, Arabo, Aprikano, o Pilipino, ito'y katanggap-tanggap sa lahat. Tumpak ang sinabi ni Gat Emilio Jacinto, na matalik na kaibigan at kasangga ni Bonifacio, sa sinulat nitong mahabang sanaysay na Liwanag at Dilim: "Iisa ang pagkatao ng lahat!"

Dalawang araw lamang sa bawat taon na tradisyunal na araw na makikitang nagsasama-sama ang uring manggagawa sa bansa at lumalabas sa kalsada. Ito'y ang Mayo Uno, na siyang pandaigdigang araw ng manggagawa, at ang Nobyembre 30, na siya namang kaarawan ni Gat Andres Bonifacio. Kung may iba mang araw na nagsasama-sama ang manggagawa, tulad ng SONA (State of the Nation Address) at welgang bayan para sa sahod, hindi matatawarang tanging ang Mayo Uno at Nobyembre 30 ang palagian nang pinaghahandaan ng manggagawa upang magsama-sama at magwagayway ng bandila.

Sa muling pagbasa, pananaliksik at pagtugaygay natin sa buhay, akda, at pakikibaka ni Gat Andres Bonifacio, makikita nating karapat-dapat siyang ituring na sosyalista ng mga manggagawang Pilipino. Kung naiangat nina Fidel Castro si Jose Marti, at Pangulong Hugo Chavez si Simon Bolivar, sa mataas na pedestal ng kasaysayan ng pakikibaka para sa sosyalismo, hindi ba't magagawa rin ng manggagawang Pilipino na iangat si Gat Andres Bonifacio, na itinuturing ng marami na unang pangulo ng bansa, bilang isang sosyalista. Hindi pa sa pakahulugan ni James LeRoy, kundi sa pakahulugan ng manggagawang Pilipino. 

Ang artikulong ito'y panimula pa lamang. Hindi pa ito tapos dahil hindi pa tapos ang laban ni Bonifacio. Panahon na upang ipagpatuloy natin ang kanyang nasimulan. Sulong, manggagawa, at itaguyod ang sosyalismo hanggang sa tagumpay!

Si Gat Andres Bonifacio ay manggagawa at bayani ng uring manggagawa. Pinangunahan niya ang pakikibaka laban sa pagsasamantala. Simbolo siya ng paglaban at pagpawi ng tanikala ng kahirapan at pang-aapi. Nararapat lamang siyang tawaging isang sosyalista.

Mabuhay ang sosyalistang si Gat Andres Bonifacio! Mabuhay ang uring manggagawa!

Burador - Mother Nature and Father Labor campaign

Project Title: 10-Days Walk for Mother Nature and Father Labor

Environmental Groups meet Labor Groups

When: April 22, 2015 (Earh Day) to May 1, 2015 (Labor Day)

Where: Sta. Cruz, Zambales to Mendiola, Manila

Rationale:

The 10-Days Walk for Mother Nature and Father Labor is a campaign aiming to unite different environmental groups and labor groups in the issue of environmental protection, anti-mining, climate justice, labor rights, and system change. This also aims to raise awareness on ecology and society and what should be done to change the system, and make this world a better place to live in, today and for the future.

This will start on Earth Day from Sta. Cruz, Zambales, the place where strong successful anti-mining advocates exist. Different environmental groups will be invited to be part of this historic campaign. They will be joined by different labor groups in the walk that will end in the historic Mendiola on Labor Day.

Highlight: There will be signing of a covenant dubbed as "Covenant for Mother Nature and Father Labor" in Mendiola. In the different cities and towns that will become part of the Walk, there should be programs with different workers unions and federations, and environmental groups.

Who will participate:

Environment: Alyansa Tigil Mina (ATM), Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ), diwanglunti blog, other environmental groups that will be invited, such as Greenpeace, Green Collective, etc.

Labor: Labor groups under NAGKAISA coalition, labor groups from MASO, the BMP-bloc (SUPER, MELF, PMT, KPML)

Others: Sanlakas-bloc, Poetry group Maso at Panitik, some participants of the Climate Walk

(itutuloy / tatapusin).....

Liham sa mga kasama, hinggil sa Climate Justice Walk

Sa mga kasama,

Maalab na pagbati!

Mula kahapon, Setyembre 30, hanggang sa Nobyembre 10, ay sarado na ang komunikasyon mula sa akin, sa celfone at facebook, dahil ako'y kasama sa mahabang lakaran mula Luneta hanggang Tacloban City simula Oktubre 2 hanggang Nobyembre 8, ang unang anibersaryo ng Yolanda. Kailangan kong makapagkonsentra sa lakaran at sa paggawa ng mga akda sa pagitan ng pahinga.

Bihira ang nabibigyan ng ganitong pagkakataon, ang makasama sa isang marangal at mapagmulat na layunin, lalo na't ito'y para sa pandaigdigang kampanya para sa Climate Justice, at isa ako sa nabigyan ng ganitong oportunidad na maging bahagi ng isang kasaysayan para sa mga nasalanta ng Yolanda. Pakakawalan ko ba ang ganitong bihirang pagkakataon?

Ako ang napili ng mga kasama, at ikinagagalak kong sabihin na maraming salamat sa inyong pagtitiwala.

Ang bihirang pagkakataong mapasama ka sa makasaysayang pagtitipon tulad nito ay hindi dapat balewalain. Hindi lamang ako maglalakad dito, kundi magsusulat ng kwento at tula bilang bahagi ng aktibidad na ito. Matagal kong hinintay ang ganitong pagkakataon, kaya humihingi ako ng pasensya sa mga kasamang tila ayaw akong pasamahin sa mahabang Climate Walk.

May binubuksan tayong panibagong yugto sa larangan ng panitikang Pilipino, at ito ang journey poems, o tula ng lakbayan. Kaiba ito sa mga tula ng ibang makata na tutula lang sila kung gusto nila. Ang tula ng lakbayan ay hinggil sa mga isyu ng lipunan sa isang takdang panahon ng kampanya sa pamamagitan ng tulang may sukat at tugma. Naumpisahan ko na ang ganitong genre noong mailathala ko ang mga sumusunod na aklat:

(1) Bigas, Hindi Bala: Alay para sa Kapayapaan sa Mindanao - ito'y isang karabana ng Duyog Mindanao mula Baguio City hanggang Cotabato City noong Nobyembre 22-30, 2008.

(2) Ang Mundo sa Kalan - kumbinasyon ng mga karanasan sa mahabang lakarang tinaguriang "Lakad laban sa Laiban Dam" noong 2009 kung saan naglakad kami, kasama ang mga katutubong Dumagat, mula Gen. Nakar sa Quezon province hanggang Caritas sa Maynila; Climate Justice journey sa Thailand noon ding 2009 matapos ang bagyong Ondoy, at iba pang isyung pangkalikasan

(3) Paglalakbay sa Mae Sot - 13 days na paglalakbay mula Pilipinas, Bangkok sa Thailand, Mae Sot (na boundary ng Thailand at Burma), isang oras sa loob ng Burma, hanggang sa pagbalik sa Pilipinas, setyembre 15-27, 2012

Ang pang-apat sa ganitong genre ng tula ay gagawin sa Climate Walk. Ang koleksyon ng mga tulang itong aking isasaaklat ay pansamantala kong pinamagatang "Yolanda: Mga Tula ng Pag-asa at Hustisya".

Gayunman, sarado man ang mundo ko sa labas para makapagkonsentra sa mahabang lakarang ito para sa hustisya, ay tuloy naman ang planong tapusin ang ilang mga nakabinbing mga trabahong propaganda para sa uri.

Ang ilan sa mga planong dapat maisaaklat ay ang mga sumusunod:

(1) Bonifacio Sosyalista - book launch on November 30

(2) Ang Usaping Pabahay ni F. Engels - translation of 68-pages The Housing Question by Friedrich Engels - book launch on December 18, during the KPML anniversary and KPML-NCRR congress

(3) Bolshevismo 2 - translation of Marxists classics on labor - book launch at the BMP Congress on January 2015

(4) Bolshevismo 3 - translation of Marxists classics on women - book launch in time for March 8, International Women's Day

(5) "Yolanda: Mga Tula ng Pag-asa at Hustisya" - book launch on December 19, 2014, at Kamayan Environment Forum in Edsa

Gayundin naman, nais kong ipaalala sa mga kasama ang iba pang aktibidad na dapat paghandaan:

(1) Oktubre 29 - SANLAKAS 21st anniversary

(2) November 14 - International Street Vendors Day c/o Tita Flor and Metro Manila Vendors Alliance (MMVA)

(3) November 16 - 10th year anniversary of Hacienda Luisita massacre, and 10th year anniversary of Workers Occupation of DOLE on November 30, in protest of the said massacre

(4) November 30 - Bonifacio Day, and book launch of Bonifacio Sosyalista

Humihingi ako ng paumanhin sa mga kasamang hindi ko mapagbigyan na iwan ko ang Climate walk, dahil bihira ang ganitong pagkakataon. Bihira ang nabibigyan ng pagkakataong mapili at maisama sa mga makasaysayang aktibidad na tulad nito. Ang makarating kami mula sa mahabang lakarang ito hanggang sa unang anibersaryo ng Yolanda sa Tacloban ay isa nang malaking ambag para sa panawagang Climate Justice.

Kapitalismo ang isa sa pangunahing ugat ng Climate Change, at bilang makata, manunulat, at propagandista, ay dapat kong ihatid sa malawak na masa ang paninindigan ng uring manggagawa hinggil sa usaping Climate Justice, at kung bakit dapat nang baguhin ang sistema.

Maraming salamat sa inyo, mga kasama, sa inyong walang sawang suporta sa mga ganitong gawain, bagamat maliit ay isa na ring ambag para sa pagsusulong ng ating adhikaing pagbabago. Mabuhay kayo!

Kasamang Greg

Lungsod Quezon

Oktubre 1, 2014

PS. Magkita-kita na lang muli tayo pagbalik namin sa Maynila, na sa palagay ko'y sa Nobyembre 11 pa

Ang salin ng "Communism is the doctrine..." ni F. Engels

ANG SALIN NG "COMMUNISM IS THE DOCTRINE..." NI F. ENGELS

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa tanong na "What is communism?", ganito ang isinulat ni Friedrich Engels, "Communism is the doctrine of the conditions of the liberation of the proletariat."

Ang inaasahan kong sagot ay "Communism is the system of society which ...", ngunit ang sinabi ni Engels, "Communism is the doctrine..."

Bagong kahulugan para sa tulad kong lumaki sa turong ang komunismo ay isang sistema ng lipunan, at hindi isang "doctrine" o sa wikang Filipino ay doktrina.

Ang pagkakasalin ko ay ito: "Ang komunismo ang aralin sa kalagayan ng paglaya ng proletaryado."

Ang tanong na iyon ang una sa dalawampu't limang tanong na sinagot at ipinaliwanag ni Engels sa kanyang mahabang artikulong "The Principles of Communism".

Ang buong artikulong "The Principles of Communism" ay isinalin ko sa wikang Filipino at isinama sa 16 na akda ng Bolshevismo, Unang Aklat.

Kailangang isalin kung ano ang angkop, hindi pa kung ano ang eksaktong salin. Ang salin ng doctrine ay doktrina, turo, aral, aralin, paniniwala, atbp.

Sa Wikipedia ay ito ang kahulugan ng doctrine: "Often doctrine specifically suggests a body of religious principles as it is promulgated by a church, but not necessarily; doctrine is also used to refer to a principle of law, in the common law traditions, established through a history of past decisions, such as the doctrine of self-defense, or the principle of fair use, or the more narrowly applicable first-sale doctrine."

Dagdag pa nito: "In some organizations, doctrine is simply defined as "that which is taught", in other words the basis for institutional teaching of its personnel internal ways of doing business."

Sa Merriam-Webster, ang doctrine ay "1. teaching, instruction, 2. something that is taught".

Kailangang pag-aralang mabuti ang tamang salin, dahil iyon ang unang tanong sa artikulo, at nakasalalay doon ang buong artikulo.

Doktrina nga ba ang komunismo? Kung doktrina, tulad ba ito ng gamit ng salitang doktrina sa relihiyon?

Hindi ko isinalin ang doctrine sa doktrina dahil ang salitang "doktrina" ay malimit na nakaugnay sa relihiyon, lalo na sa Pilipinas. Kaya kung gagamitin ko sa pagsasalin ng doctrine ay doktrina, at naging ganito: "Ang komunismo ang doktrina sa kalagayan ng paglaya ng proletaryado", baka mapagkamalang isang relihiyon ang komunismo.

Hindi ko ginamit ang salitang "turo" dahil magiging ganito ang salin: "Ang komunismo ang turo sa kalagayan ng paglaya ng proletaryado." Hindi angkop. Kahit ang salitang "aral" ay hindi angkop.

Mas angkop sa palagay ko ang "aralin" na may bahagyang pagkakapareho sa "aral" bagamat hindi tungkol sa "lesson" ang aralin. "That which is taught" at "1. teaching, instruction, 2. something that is taught".

Tama bang salin ng doctrine ay aralin? Sa pagkakagamit ni Engels sa doctrine at sa napili kong salin, ang salitang aralin ang sa palagay ko'y mas angkop.

"Communism is the doctrine of the conditions of the liberation of the proletariat." "Ang komunismo ang aralin sa kalagayan ng paglaya ng proletaryado."

Nakakabigla sa una pag narinig nating ang komunismo ay isang aralin, kung paanong nakakabigla rin ang sinabi ni Engels na ang komunismo ay "doctrine" at hindi "system".

Ang ibig sabihin ni Engels sa ang komunismo ay aralin, bukod sa hindi pa ito ganap na sistemang umiiral sa panahong isinulat niya iyon, ang pangunahing larangan ng labanan ay nagsisimula sa isipan. Kailangang mabago ang pananaw ng proletaryado mula sa burgis na kaisipan kaya dapat pag-aralan nito ang kanyang kalagayan. Kapag maraming tao ang nag-aral, sinuri at pinag-isipan ang kalagayan ng proletaryado, makikita nilang ang manggagawa'y pinagsasamantalahan kaya dapat palayain.

Dagdag pa rito ang hulaping "ismo" sa komunismo, tulad ng materyalismo, imperyalismo, kapitalismo, sosyalismo, at iba pa. Tumutukoy ang ismo sa namamayaning kaisipan sa isang sistema.

Labanan sa isipan, labanan sa pananaw. Ito ang unang larangan ng tunggalian ng uri. Ito ang unang larangan na dapat maipagwagi ng uring manggagawa. Kailangang maunawaan ng proletaryado ang kanyang kalagayan sa lipunan. Habang maraming manggagawa ang nag-aaral hinggil sa kanilang katayuan, mapapagtanto nilang marami ang dapat mangarap, kumilos, at magkaisa upang ganap na matamo ng uring manggagawa ang inaasam nilang paglaya.

Sa ganitong mga pagmumuni ko napagpasyahang ang doktrinang tinutukoy ni Engels ay isalin ko sa salitang aralin. At sa palagay ko, ito ang mas madaling maunawaan ng manggagawang Pilipino, lalo na't sila'y nagnanais lumaya.

Nawa'y nabigyan ko ng hustisya ang sa palagay ko'y angkop na salin ng "Communism is the doctrine of the conditions of the liberation of the proletariat."

Paunang Salita sa aklat na Bolshevismo 1

Paunang Salita sa aklat na Bolshevismo 1

BOLSHEVISMO BILANG DIWA’T GABAY

NG URING MANGGAGAWA

Bakit Bolshevismo? Marahil ito ang tanong ng marami sa atin kung bakit ito ang napiling katawagan sa aklat na ito. Ano nga ba ang Bolshevismo? Mula ito sa salitang "bolshevik" na sa wikang Ruso'y nangangahulugang "mayorya". Lumitaw ang salitang ito sa panahong nagkaroon ng dalawang paksyon sa ikalawang Kongreso ng Partido ng Russian Social Democratic Labour Party (RSDLP) noong 1903. Ang dalawang paksyong ito ay ang Bolshevik (mayorya) na pinamunuan noon ni Lenin, at Menshevik (minorya) na pinamunuan naman ni Julius Martov. Dahil sa pamumuno ng mga Bolshevik ay nagtagumpay ang Rebolusyong 1917. Dito natin hinalaw ang pangalang Bolshevismo ng aklat na ito, na kung babalikan natin ang kasaysayan ay isang ideya ng sama-samang pagkilos ng manggagawa, at isang sistemang nakabatay sa ideya ni Lenin bilang ating gabay sa pagrerebolusyon at pag-oorganisa ng uring manggagawa, na siyang mayorya sa lipunan.

Narito ang ilang depinisyon ng Bolshevismo mula sa iba't ibang diksyunaryo:

Mula sa dictionary.reverso.net, "Bolshevism is the political system and ideas that Lenin and his supporters introduced in Russia after the Russian Revolution of 1917".

Mula sa www.merriam-webster.com, ang Bolshevismo ay "the doctrine or program of the Bolsheviks advocating violent overthrow of capitalism".

Mula sa freedictionary.com, ang Bolshevismo ay "the strategy developed by the Bolsheviks between 1903 and 1917 with a view to seizing state power and establishing a dictatorship of the proletariat".

Mahaba naman ang pagtalakay sa Bolshevismo sa Oxford Dictionary of Politics, na ang unang talata ay ito: "Political theory and practice of the Bolshevik Party which, under Lenin, came to power during the Russian Revolution of October 1917. The Bolshevik (meaning ‘majority’) radical communist faction within the Russian Social Democratic Labour party emerged during the 1903 Party Congress following the split with the more moderate Mensheviks (meaning ‘minority’). After a period of intermittent collaboration and schism with the latter, the Bolshevik Party was formally constituted in 1912."

Ayon naman sa Gale Encyclopedia of Russian History, "Bolshevism may be characterized by strong organization, a commitment to world revolution, and a political practice guided by what Lenin called democratic centralism."

Ayon naman sa Wikipedia, "The Bolsheviks, founded by Vladimir Lenin and Alexander Bogdanov, were by 1905 a major organization consisting primarily of workers under a democratic internal hierarchy governed by the principle of democratic centralism, who considered themselves the leaders of the revolutionary working class of Russia. Their beliefs and practices were often referred to as Bolshevism."

Sa akdang Left-Wing Communism: an Infantile Disorder, tinalakay ni Lenin sa Paksang "The Principal Stages in the History of Bolshevism" ang kasaysayan ng Bolshevismo, na hinati niya sa iba’t ibang yugto:

The years of preparation for revolution (1903-05). The approach of a great storm was sensed everywhere.

The years of revolution (1905-07). All classes came out into the open. 

The years of reaction (1907-10). Tsarism was victorious.

The years of revival (1910-14). 

The First Imperialist World War (1914-17). 

The second revolution in Russia (February to October 1917).

Adhika ng Bolshevismo, Unang Aklat, at ng mga susunod pang serye nito, na ihatid sa malawak na mambabasa, lalo na sa uring manggagawa, ang mga sulatin ng mga rebolusyonaryong tulad nina Marx, Engels at Lenin, na isinalin sa wikang Filipino upang mas madaling maunawaan ng ating mga kababayan ang mga aral ng mga dakilang gurong ito ng rebolusyon. Sa ngayon ay inihahanda na ang Bolshevismo, Ikalawang Aklat.

Nawa ang proyektong pagsasalin na ito'y makapag-ambag sa muling pagbibigay-sigla sa kilusang paggawa, makapagpalalim ng kaalaman at pag-unawa sa mga teorya ng Marxismo-Leninismo, at makatulong sa mga manggagawa sa kanilang pagyakap at pag-unawa sa kanilang mahalagang papel na ginagampanan sa pagbabago ng lipunan. Halina’t sama-sama nating tahakin ang landas ng Bolshevismo! Marami pong salamat! Mabuhay kayo!

GREGORIO V. BITUIN JR.

Setyembre 6, 2014

Sinulat sa ika-68 kaarawan ng aking ina

Paunang Salita sa aklat na Mga Sanaysay ng Pagbangon

PAGMULAT AT PAGBANGON!

"Hindi ang lahat ay nakatulog sa kapanahunan ng ating mga ninuno!" Ito'y ayon kay Pilosopo Tasyo sa Kabanata 25 ng Noli Me Tangere ni Gat Jose Rizal. Sinabi ito ni Pilosopo Tasyo nang mapuna ni Crisostomo Ibarra ang kanyang isinusulat sa baybayin (o unang sistema ng panulat ng ating mga ninuno), na tinawag na hiyeroglipiko ni Ibarra. Makahulugan ang sinabing ito ng matanda na nauukol pa rin hanggang sa panahong ito.

Siyang tunay. Mahirap matulog sa gitna ng panganib, sa gitna ng pagsasamantala ng naghaharing uri, sa gitna ng pananalasa ng bulok na sistema, sa gitna ng pagyurak sa dangal ng bayan, sa gitna ng kawalan ng paggalang sa karapatang pantao ng bawat isa. Ngunit mas mahirap ang nagtutulug-tulugan. Tulad din ng mahirap ang magbulag-bulagan sa harap ng nagdudumilat na katotohanan ng karukhaan at kawalang katarungan. Tulad din ng mahirap ang magbingi-bingihan sa kabila ng dinig na dinig ang mga bulong ng pasakit, mga hinaing at hikbi ng mga nahihirapan at pinagsasamantalahan. Tanda ng kawalang pakialam sa kapwa ang pagtutulug-tulugan, at mas nais pang kunwari'y umidlip upang hindi mapansin ang mga suliranin sa paligid. Hindi lahat ay natutulog dahil may panahon ng pagbangon kahit sa kailaliman ng gabi upang iligtas ang bayan, ang kapwa, ang uri.

Ngunit sa paghikab, dahil na rin sa pagod sa maghapon, ay natutuluyan na tayong makatulog at managinip.

Pag hindi maganda ang ating panaginip, magmumulat agad tayo upang ang hininga'y habulin. Pagkat ang pangit na panaginip ay maaaring magdulot ng bangungot. Pangit ang ating mga nararanasan sa kasalukuyang sistema ng lipunan, kaya dapat tayong mamulat at magbangon upang palitan ito ng sistemang ang bawat isa'y magbibigayan ng ngiti, upang magkaroon ng sistemang wala nang pagsasamantala ng tao sa tao.

Magmumulat tayo't babangon upang yakapin ang isang magandang adhikain. Ang mabuting layunin para sa mas nakararami ay hindi kinakailangang balutan pa ng baluktot at tiwaling gawain.

Ang mga sanaysay na tinipon sa aklat na ito'y bunga ng mga siphayo, danas at pangarap upang magkaroon ng katiwasayan ang puso't isip, upang magbahagi sa kapwa, upang mamulat at bumangon din ang iba mula sa bangungot ng karukhaan dulot ng kapitalista't elitistang sistema na siyang naghahari sa kasalukuyang lipunan. Ang mga sanaysay na narito'y ambag sa kasalukuyan at mga susunod pang salinlahi, at siyang dahilan upang balikatin natin ang tungkuling baguhin ang lipunan at magkaisa tayo tungo sa tunay na kaunlaran ng lahat tungo sa pagpawi ng mga uri ng tao sa lipunan, upang magkaroon ng pantay na karapatan at mawala na ang pagsasamantala ng isa sa kanyang kapwa. Dapat ay hindi lamang iilan sa lipunan ang nagtatamasa kundi lahat ng mamamayan. Dapat wala nang sanlaksang dukha at iilang nagtatamasa sa yaman ng lipunan.

Nawa'y makatulong munti man ang mga sanaysay na narito sa ating pagbangon mula sa matagal na pagkakaidlip.


GREGORIO V. BITUIN JR.
Agosto 25, 2014

Paunang Salita sa aklat na MASO, Ikaapat na Aklat

TATAGAN ANG PAGTANGAN SA MASO

Matagal nang hindi nakapaglathala ng aklat na MASO: Katipunan ng Panitikan ng Uring Manggagawa. Nalathala ang unang koleksyon noong 2006, ikalawang koleksyon noong 2007, at ikatlong koleksyon noong 2008. Anim na taon ang nakalipas, muli itong nalathala ngayong 2014. Bakit nagtagal nang ganoong panahon bago muling makapaglathala? Maraming salik.

Una, halos kakaunti na lang sa mga manggagawa ang nagsusulat ng panitikan, kaya mahirap silang makumbinsing magpasa ng akda. Marahil din naman, hindi naman ganoong kapopular ang ating aklat na MASO kahit na nakapaglathala na ito ng tatlong koleksyon ng panitikan. Kakaunting bilang ng aklat lamang ang nalalathala dahil na rin pultaym na aktibista ang nagpopondo, na kadalasang kapos din sa pangangailangan.

Ikalawa, hindi ito napagtuunan ng pansin dahil na rin sa bukod sa maraming gawain ay mas inasikaso ang mga blog ng panitikan sa internet, imbes na maglathala.

Ikatlo, nalunod sa bagyong Ondoy ang natitirang kopya ng Maso 1, 2 at 3, at pinatuyo na lamang ang mga iyon kahit hindi na nabubuklat dahil masisira. Pinatuyo at itinago bilang patunay ng nailathalang naunang tatlong isyu, na kung magkakaroon ng panustos na mas maalwan ay ilalathala muli ang tatlong iyon.

Ikaapat, mahirap mag-ipon ng akda ng mga makata't manunulat. Mabuti na lamang at nakumbinsi silang magsulat at naitatabi ko ng maayos ang kanilang mga ipinasang akda.

Mahalaga ang pag-iipon ng mga tula, sanaysay at maikling kwento ng mga aktibista't manggagawang nasa loob mismo ng isang kilusang mapagpalaya at naghahangad ng tunay na pagbabago, sa prinsipyo ng pagpapakatao at pagkakapantay sa lipunan, prinsipyong mawala na ang pagsasamantala ng tao sa tao, at prinsipyong itayo ang isang tunay na lipunang makatao, na iginagalang ang karapatan ng bawat isa, at nabubuhay ng may dangal.

Kaya kailangang magpatuloy. Hindi maaaring hindi malathala ang kanilang ipinasang mga akda. Ang kanilang mga inaambag at isinulat ay malaki nang kontribusyon sa panitikan ng uring manggagawa, hindi lang dito sa bansa, kundi maging sa iba pang panig ng daigdig.

Ang bawat akda’y inipon at pinagtiyagaang i-edit sa mga maling pagtipa sa kompyuter, ngunit hindi halos ginalaw ang buong akda upang kahit papaano’y madama ng mambabasa ang kaseryosohan ng umakda. Nilagay na rin ang petsa sa dulo ng bawat akda upang malaman ng mambabasa kung kailan ba ito nasulat, o naipasa sa inyong lingkod.

Halina't basahin natin at namnamin ang mga sakit at timyas ng panitik ng mga makata't manunulat na naririto. Lasapin natin ang tamis at pait ng kanilang danas, sakripisyo at tuwa. Damhin natin ang higpit ng kanilang panawagang pagkaisahin ang uri bilang malakas na pwersa sa pagbabago. Marahil ay matatagpuan din natin ang ating sarili sa mga sulating ito habang matatag nilang tangan ang maso ng pakikibaka, magtagumpay man sila o mabigo.

Paghandaan na natin ang ikalimang koleksyon ng panitikan - ang MASO 5 - kaya muli tayong kumatha at mag-ipon ng mga panitikang balang araw ay pakikinabangan din ng mga susunod na henerasyon. Mabuhay kayo!

GREGORIO V. BITUIN JR.
Tagatipon at Editor ng MASO 4
Tagapamahala ng Aklatang Obrero Publishing Collective

21 Agosto 2014