“Ang Nagpoprotesta” Bilang 2011 Person of the Year ng Time magazine

“Ang Nagpoprotesta” Bilang 2011 Person of the Year ng Time magazine

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang inspirasyon para sa ating mga nakikibaka, sa parlyamento man ng lansangan o saanmang lugar, ang pagkakadeklara sa bawat nagpoprotesta sa lansangan bilang Person of the Year ng Time magazine ngayong 2011. Isang inspirasyong lalong nagbibigay-sigla sa mga nakikibaka na nagpapatunay na ang tapat na hangarin para sa pagbabago ay wasto at makabuluhan sa kabila ng mga sakripisyong pinagdaanan, sa kabila ng mga nabubong pawis at dugo upang mapalaya ang sambayanan.

Walang indibidwal na mukha ang tinaguriang "Ang Nagpoprotesta (The Protester)" pagkat ito'y nakapatungkol sa mga mamamayang nakibaka para sa paglaya mula sa diktadura at mula sa pagkaganid ng mga korporasyon, paglayang inaasam ng mayorya, lalo na yaong tinaguriang siyamnapu't siyam na bahagdan o ninety nine percent (99%). Bagamat may di kilalang tao na nalathala sa front page ng Time magazine, siya'y simbolo lamang ng libu-libo, kundi man milyun-milyong mga nakikibaka sa iba't ibang bansa laban sa mga mapagsamantala at mapang-api sa kani-kanilang bayan.

Pumangalawa sa "The Protester" si Admiral William McRaven, pinuno ng Special Operations Command Amerika na siyang nakapatay sa pinuno ng Al Qaeda na si Osama bin Laden. Pumangatlo ang magsisining na si Ai Weiwei, kung saan ang 81-araw niyang pagkadetine sa isang lihim na kulungan ay nagpasiklab ng pandaigdigang kilos-protesta. Pang-apat naman ang Chairman ng Komite sa Budget sa Kongreso ng Amerika na si Paul Ryan. Kasama rin sa talaan si Kate Middleton, Dukesa ng Cambridge, na naging asawa ni Prince William ng Great Britain.

Kung babalikan natin ang nakaraang mga pangyayari nitong 2011, napakaraming kilos-protesta ang naganap, na siyang nagpabago at nakaapekto sa takbo ng pulitika at ekonomya ng maraming bansa at ng kanilang mamamayan. Kumbaga'y nagbigay ng bagong direksyon ang pakikibaka ng mamamayan ng mundo nitong taon, nakilala ng masa ang kanilang kapangyarihan. Pinakita ng maraming mamamayan ng mundo hindi lamang ang kanilang boses at panawagan kundi ang kakayahan nilang baguhin ang mundo. Inilabas ng sambayanan ang kanilang galit sa kasakiman ng mga korporasyon at pananatili ng mga diktador sa kani-kanilang bansa. Kumilos ang sambayanan para sa pagbabago. Pinakita ng mamamayan ang kanilang lakas.

Mula sa tinaguriang Arab Spring, kilusang Occupy Wall Street, Spanish Indignados, at ang nangyayari ngayong pagkilos ng mamamayan sa Rusya laban kay Vladimir Putin, ang mukha ng protesta ang nasa pabalat ng Time magazine bilang 2011 Person of theYear. Sumiklab ang mga rebolusyon ng sambayanan sa mga bansang Tunisia at Egypt at pinatalsik ang kanilang pangulo, nagkaroon ng digmaang sibil sa Libya na ikinabagsak ni Moammar Gaddafi; pag-aalsa ng mamamayan sa Bahrain, Syria, at Yemen, na nagresulta sa pagbibitiw ng prime minister ng Yemen; patuloy na malalaking protesta ng mamamayan sa Algeria, Iraq, Jordan, Kuwait, Morocco, Lebanon, Mauritania, Saudi Arabia, Sudan, at Kanluraning Sahara. Sumiklab din ang pag-aalsa ng mamamayan sa pamamagitan ng pag-okupa sa Wall Street, na siyang pangunahing lugar-pinansyal ng Amerika. Sinundan ito ng mga kilos-protesta sa iba't ibang bansa, tulad ng mga Indignados sa bansang Spain, ang protesta ng mamamayan ng Greece, Italy, Germany, United Kingdom, Ireland, Slovenia, Finland, Chile, Portugal, at marami pang iba.

May komon sa bawat protestang ito, at ito'y ang nagkakaisa nilang tinig at pagkilos para sa pagbabago. Nais ng mamamayan ng radikal na pagbabago, bagamat karamihan sa kanila ay di kumakatawan sa anumang tradisyunal na partido. Sadyang galit na ang mamamayan, pagkat ang 1% ng mayayaman ang kumakawawa sa 99% ng naghihirap na mamamayan ng mundo. Anupa't ang taong 2011 ay isang makasaysayang taon na di na makakatkat sa kasaysayan, pagkat ang inspirasyong dinala nito sa puso at isipan ng mga mapagmahal sa kalayaan, ang kanilang galit sa kasakiman sa tubo ng mga korporasyon at sistemang kapitalismo, ang kanilang sakripisyo para sa pagbabago, ay patuloy na nagbubunga at nauunawaan ng maraming mamamayan ng daigdig.

Kaya tama lamang ang pagkakapili ng Time magazine at pagkilala nito sa mga karaniwang masa sa kanilang mahalagang papel sa pagbabago ng lipunan at nakaimpluwensya sa pulitika at ekonomya ng kani-kanilang bansa. Kaiba ito sa ginawa nila noon. Sa unang "people power" na naganap sa Pilipinas noong 1986, si dating Pangulong Cory Aquino ang nalagay sa pabalat ng Time magazine imbes na ang taumbayan. Kahit ang mga historyador noon ay pulos indibidwal na lider, imbes na taumbayan, ang bayani sa kasaysayan, tulad nina Rizal at Bonifacio. Ngayon lang kinilala ang kolektibong papel ng taumbayan sa pagbabago ng lipunan. At sinimulan ito ng Time magazine.

Panukalang Batas sa Diborsyo, Ipasa Na!

Panukalang Batas sa Diborsyo, Ipasa Na!

ni Greg Bituin Jr.

Ang usaping diborsyo ang isa sa pinagdebatehan sa nakaraang Kongreso ng Partido Lakas ng Masa (PLM) noong Nobyembre 29. Sa taasan ng kamay, mayorya ang pumabor sa diborsyo bilang isa sa plataporma ng samahan. Ano nga ba ang diborsyo at bakit dapat itong maging batas sa Pilipinas?

Nang pinagtibayan ng bansang Malta ang diborsyo noong Mayo 28, 2011, ang Pilipinas na lang ang tanging bansa sa mundo na walang diborsyo. 

Marami nang nagaganap na hiwalayan sa bansa, may mga anak na produkto ng broken family dahil nagkahiwalay sina ama at ina. Ngunit ang hiwalayan nila'y sa pamamagitan ng annulment, at hindi diborsyo. Nariyan ang popular na karanasan nina Sharon Cuneta at Gabby Concepcion, Snooky Serna and Niño Mendoza ng bandang Blue Jean Junkies, Ruffa Gutierrez at Yilmaz Bektas, Kris Aquino at Philip Salvador na may asawa na. Nakipaghiwalay naman si Che Tiongson sa asawang si Chavit Singson dahil umano sa pananakit. Meron ding naghihiwalay sa mga mag-asawang maralita. "Til death do us part", ang sabi habang ikinakasal, kaya marahil para mapawalang-bisa ang kasal, pinapatay sa bugbog ang asawa upang tuluyan silang magkahiwalay.

Sa ngayon, naka-file sa Kongreso ang House Bill 1799, na ang awtor ay sina Luz Ilagan at Emy de Jesus ng Gabriela party-list. Iminumungkahi ng nasabing panukalang batas ang limang dahilan para sa diborsyo, tulad ng problema sa kaisipan o psychological incapacity, ang kabiguan ng isa sa mag-asawa na gampanan ang obligasyon bilang mag-asawa, at ang hindi pagkakasundo na sumisira sa kanilang relasyon bilang mag-asawang ikinasal. Tanging ang mga mag-asawang hiwalay na ng limang taon ang pwedeng mag-aplay para sa diborsyo, at dalawang taon para sa mga nasa antas ng legal separation.

Kung hindi na nagkakasundo ang mag-asawa at nais na mag-file ng annulment, mas mura ang pagpa-file ng diborsyo, dahil sa kalakaran sa Pilipinas, tanging mga maypera ang may kakayahang mag-file ng annulment dahil wala ngang diborsyo rito.

Kasama sa panukalang batas ang pag-amyenda sa Artikulo 55 hanggang 66 ng Family Code o EO 209, kung saan kapansin-pansin na ang salitang "legal separation" ay dinugtungan ng salitang "or divorce". Ibig sabihin, nasa batas na ang legal separation o legal na paghihiwalay ng mag-asawa, at ginawa pa uling legal sa paglalagay ng salitang "divorce". Sa biglang tingin ay mukhang termino ang problema. Tulad din ng salitang annulment, na pwede ring ipa-annul ang kasal ng mag-asawa, na tulad din ng divorce, ay legal na paghihiwalay ng mag-asawa. Mukha ring pareho, ngunit malaki ang pagkakaiba sa proseso. Mas masalimuot at mas mahal ang gastos ng pagpapa-annul ng kasal. Mas pinagaan naman sa proseso ang diborsyo, at hindi mahal kung maisasabatas.

Kaya ang nakaka-afford lang o may kakayanang magpa-annul ng kasal, o legal separation, ay yaong may kayang magbayad sa abogado. Kaya yaong mayayaman lamang at yaong mga kilala sa lipunan, tulad ng mga artistang naghihiwalay, ang may kakayahang ipawalang-bisa ang kasal. Yaong mga mahihirap na walang kakayahang magbayad ng abogado na nais nang makipaghiwalay sa kanilang asawa, dahil sa araw-gabing pananakit sa kanila, ay di mapawalang-bisa ang kasal. Isa ang problemang ito sa nais tugunan ng panukalang diborsyo sa Pilipinas. 

Kaya nararapat lang isabatas na ang Divorce Bill! Ngayon!

Editoryal - Bagong Petsa, Lumang Sistema

BAGONG PETSA, LUMANG SISTEMA

Editoryal ng magasing Ang Masa, isyu ng Disyembre 16, 2011 - Enero 15, 2012

Sinulat ni Greg Bituin Jr.

Nitong 2011, malaking pangyayari sa kasaysayan ang nagawa ng karaniwang mamamayan, na nagpakitang kaya nilang gawing payapa ang daigdig na kanilang kinalalagyan. Patay na ang diktador na si Moammar Gaddafi ng Libya at si Osama bin Laden ng teroristang grupong Al Qaeda. Napatalsik na sa pwesto bilang pangulo sina Hosni Mubarak ng Egypt (pangulo ng 30 taon), Zine el-Abidine Ben Ali ng Tunisia (pangulo ng 23 taon), at Laurent Gbagbo ng Ivory Coast (pangulo ng 10 taon). Sunod-sunod ang rebolusyon ng mamamayan sa Bahrain, Yemen, Syria, Libya, Greece, at iba pa. Inokupa ng mamamayan ang Wall Street na siyang sentro ng kalakalan sa Amerika, na nakakaapekto sa iba't ibang bansa sa mundo. Nagprotesta rin sa bansang Espanya ang mga Indignados. Mamamayan na ng iba't ibang bansa ang nagrali sa lansangan upang isigaw na silang 99% ay dapat lumaya sa kuko ng mga nagpapasasang 1% ng populasyon. Patuloy pa rin ang protesta ng mamamayan laban kina Vladimir Putin ng Russia at Bashar al-Assad ng Syria. 

Ang mga pangyayaring ito'y nagpapakita na ayaw na ng mamamayan sa kasalukuyang sistema, diskontento na sila sa diktadurya at kapitalismo, at nais na nila itong mapalitan.

Sa ating bansa, dapat ding magprotesta ang masa upang isulong ang karapatan ng mga maliliit at mahihirap sa lipunan, upang baguhin ang kanilang abang kalagayan, upang wakasan ang kasakiman sa tubo ng mga kapitalista't korporasyon, upang baguhin ang sistema at palitan ang kapitalismong pahirap sa sambayanan. 

Kahirapan, kagutuman, kawalan ng hustisyang panlipunan, kawalan ng direksyon ng pamahalaan, baluktot na "daang matuwid", mga pangakong ilusyon sa dukha, salot na kontraktwalisasyon na pahirap sa manggagawa, patuloy na demolisyon sa mga maralitang iiwan na lang sa kalsada matapos tanggalan ng bahay, mga kababaihang basta hinihipuan at itinuturing na kalakal, mga batang biktima ng child labor - maraming isyung dapat bigyang pansin, lalo na ang ekonomya, pulitika, karapatan at dignidad ng bawat mamamayan. 

Bagong petsa, lumang sistema. Parang lumang patis sa bagong bote. Napalitan lang ng petsa ngunit di pa rin nagbabago ang kalagayan, mistulang pampamanhid lamang sa mahihirap ang kapaskuhan at bagong taon. Gayunpaman, dapat salubungin natin ang bagong taon ng panibagong hamon. Isang hamon ng pag-aalsa laban sa bulok na sistemang nagsadlak at patuloy na nagsasadlak sa atin sa dusa't karalitaan. Itransporma natin ang ating galit sa sistema sa aktwal na pagkilos.

Hindi tayo dapat tumigil hangga't di nagwawagi. Palitan na ang bulok na sistema! Isulong ang sosyalismo! Kaya nating gawin ito pagkat tayo ang 99% na dapat magkaisa upang magapi ang 1% na siyang pahirap sa sambayanan.

Lakbay Klima: Pagkilos Tungo sa Hustisya sa Klima

Kung Sinong Dapat Magbayad sa Krisis sa Klima

ni Greg Bituin Jr.

Kasama ang inyong lingkod sa inilunsad na Climate Justice Tour ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) nitong Disyembre 4-9, 2011. Sa temang “Lakbay Klima: Pagkilos Tungo sa Hustisya sa Klima,” tumungo kami at nakipagtalakayan sa ilang mamamayan sa Isabela, Nueva Viscaya, Nueva Ecija, Zambales, Subic at Angeles City, Pampanga, Bulacan, at nagdulo sa Quezon City. Ikinampanya namin ang pagbabago sa klima at ang panawagang hustisya sa klima o climate justice.

Ayon sa 2011 world Risk Index ng United Nations, pangatlong pinakaapektado ang Pilipinas sa pagbabago ng klima, at pinakaapektado sa Asya. Bakit nagkaganito at bakit pangatlo ang Pilipinas? Anong ginawa ng mga Pilipino upang magkaganito? O ibang bansa ang nagdulot nito sa Pilipinas? Sino ang dapat sisihin? Sino ang dapat magbayad? Ang ating bansa ang tinatamaan gayong kakaunting usok lamang kumpara sa mayayamang bansa ang ating ibinubuga.

Ayon sa PMCJ, kapitalismo ang pangunahing dahilan ng pagbabago sa klima. Ang kapitalismo'y isang pandaigdigang sistemang pang-ekonomya't pulitika na kinatatangian ng tuluy-tuloy at walang patumanggang produksyon at pagpapalawak ng pamilihan para magkamal ng impak-limpak na tubo. Dahil sa paghahabol sa tubo, unti-unting winasak ng sistemang ito ang likas-yaman ng maraming bansa tulad ng Pilipinas, upang patuloy na umandar ang produksyon at tuluy-tuloy din ang pasok ng malawakang tubo. Kinakalbo ang kabundukan upang pagkunan ng mina, kinakalbo ang mga kagubatan upang pagtubuan ang mga punong ginagawang troso, patuloy ang pagbuga ng mga pabrika ng mga nakalalasong usok sa himpapawid tulad ng greenhouse gas (GHG) na unti-unting bumutas sa ozone layer ng mundo, hanggang sa tumaas ang temperatura ng daigdig. At ang matindi, walang ginagawa ang sistemang ito upang mapigilan ang pagkasira ng kalikasan. Wala dahil nagsisilbing gastos sa malalaking kumpanya ang pagsasaayos ng kalikasan, at malaking kabawasan sa kanilang tubo. Sadyang malupit ang sistemang kapitalismo dahil ang sinasanto lang nito'y tubo at salapi.

Nagsimula ang pagtaas ng temperatura ng mundo mula sa pag-usbong ng Rebolusyong Industriya at kapitalismo sa Europa. Mula noon, patuloy na ang malawakang pagwasak sa likas-yaman ng mga bansang naghihirap ngunit mayaman sa likas-yaman. Patuloy din ang pagsasamantala at pambabarat sa lakas-paggawa ng mga manggagawa upang lalong tumambok ang bulsa ng mga ganid na kumpanya. Sa madaling salita, ang pagkahayok sa tubo ng sistemang kapital ang nagdulot ng pagkawasak ng ating daigdig. Ibig sabihin, ang kahayukang ito na dulot ng sistema ay dapat mawala, dapat mapalitan.

Dahil dito, nagkaroon ng utang ang mga mayayamang bansa (na kasama sa tinaguriang Annex 1 countries) sa mga mahihirap na bansa, pagkat ang pagwasak ng mga ito sa likas-yaman ng mahihirap na bansa ang nagbigay-daan upang lamunin ng mga bagyo't delubyo ang mga bansang tuad ng Pilipinas. Nariyan ang pagkitid ng espasyo sa kalawakan, na nakapatungkol sa kabuuang hangganan ng pwedeng ibugang GHG ng bawat bansa. Halimbawa nito, ang parte ng kalawakan ng Pilipinas ay di nito nagamit dahil ginamit na ng mga mauunlad na bansa na siyang nagbuga ng usok sa kalawakan, lagpas-lagpasan sa dapat na parte nila ng espasyo sa kalawakan. At ang labis na ito ang itinuturing na Utang sa Klima ng mga mauunlad na bansa sa mga bansang mahihirap at papaunlad pa lamang.

Kaya kailangang magpasya ng sangkatauhan kung nais pa nitong mabuhay ng matagal. Patuloy pa ba tayo sa pagtahak sa kapitalistang sistemang mapangwasak o tatahak tayo sa panibagong landas ng pagsulong na isinasaalang-alang natin ang kalikasan at karapatang mabuhay ng lahat batay sa prinsipyo ng pagkakapantay-pantay. Upang patuloy na umiral ang mundo, dapat bawasan ng mga mayayamang bansa ang kanilang pagbuga ng usok sa kalawakan upang mabawasan ang konsentrasyon ng greenhouse gas at mabawasan ang pagtaas ng daigdigang temperatura sa mapaminsalang antas nitong higit 2 degrees Celsius. Dapat kilalanin ng mga mauunlad na bansa ang kanilang pananagutang ibalik ang integridad ng ating kapaligiran at tulungan ang mga bansang papaunlad pa lang at naghihirap na tinatamaan ng epekto ng nagbabagong klima.

Kaya ang panawagan ng PMCJ batay sa mga kahilingang nakasaad sa Cochabamba (Bolivia) People's Accord ay ang sumusunod:

Una, ibalik ang pangkalawakang espasyo ng mga mahihirap na bansa na ngayon ay kinukuha at inookupa ng mauunlad na bansa sa pamamagitan ng pagbabawas ng kanilang ibinubugang GHG sa kalawakan.

Ikalawa, sagutin ng mauunlad na bansa ang halaga at gastusin sa teknolohiyang kailangan ng mga mahihirap na bansa dahil sa nawalang oportunidad nito sa pag-unlad bunga ng nilikhang limitasyon ng mauunlad na bansa sa kanilang pangkalawakang espasyo.

Ikatlo, magbayad ng danyos perwisyos ang mga Annex 1 countries, sa pangunguna ng Estados Unidos, sa kanilang mga paglabag sa karapatang pantao sa paninirahan, tubig, pagkain, trabaho, kalusugan, at pag-unlad bunga ng patuloy na pagbubuga ng mga Annex 1 countries ng sobra-sobrang GHG sa kalawakan.

Kung nais nating di na lumala pa ang nararanasang dahas ng kalikasan, panahon na para palitan ang mapangwasak na kapitalistang sistema ng isang sistemang tunay na makatao at lilikha lamang ng produksyon batay sa pangangailangan ng sangkatauhan, at hindi batay sa tubo. Kung hindi ngayon, kailan pa tayo kikilos? Kung hindi tayo, sino? Halina't mag-organisa para sa kinabukasan.

Hustisya sa Klima, Ngayon Na!

Sanggunian: Mga polyeto ng Philipine Movement for Climate Justice (PMCJ)

- 4 pahinang polyetong "Magbayad na kayo ng inyong pagkakautang"

- 6 pahinang "Pahayag ng Pagkakaisa Hinggil sa Nagbabagong Klima"

Hacienda Luisita: Tagumpay ng magsasaka, lupang dapat isosyalisa

Hacienda Luisita: Tagumpay ng magsasaka, lupang dapat isosyalisa

ni Greg Bituin Jr.

Sa panahong naggigirian ang Ehekutibo at ang Korte Suprema, ipinag-utos ng Kataas-taasang Hukuman nitong Nobyembre 22, 2011 na ipamahagi na sa mga magsasaka ang lupain ng Hacienda Luisita. Bumoto ang 14 na mahistrado pabor sa mga magsasaka. Sa 56-pahinang desisyong sinulat ni Associate Justice Presbitero Velaso, pinagbabayad ang Hacienda Luisita ng P1.3 billion sa mahigit 6,000 manggagawang bukid.

Sa panahong nagtutunggalian ang dalawang paksyon ng naghaharing uri, nanalo ang mga magsasaka at napasakanila ang lupa. Binago ng Korte Suprema ang nauna nitong desisyon noong Hulyo na pinapipili ang mga magsasaka kung gusto nila ng lupa o shares of stocks. Ibinasura ng Korte Suprema ang "stock option" na siyang mungkahi ng mga may-ari ng lupain.

Sa panahong nagrarambulan ang magkakalabang paksyon ng mga elitista, ang lupaing ikinabuwis ng buhay ng maraming manggagawang bukid sa tinaguriang Hacienda Luisita massacre noong Nobyembre 2004, nakamit ng mga magsasaka ang minimithi nilang lupang dinilig ng dugo.

Mula sa sistemang pyudalismo sa kanayunan, ang makauring tunggalian at pakikibaka ng mga manggagawang bukid ay nalalapit na sa katapusan.

Ang Hacienda Luisita sa Tarlac, na pagmamay-ari ng pamilya ni Pangulong Benigno "Noynoy" Aquino III. sa kasalukuyan ay may lawak na 4,334.55 ektarya. Umabot ito noon sa 6,435 ektarya ngunit sa pagdaan ng mga panahon, ang ilang bahagi nito'y naibenta sa mga industryalisadong kumpanya.

Ang planong pamamahagi ng mga stock ay naisagawa noon pang 1989, nang makipagkasundo ang libu-libong magsasaka na makakuha ng stock imbes na lupa.

Sa nararanasang matinding kahirapan at kagutuman ng mga magsasaka, patuloy silang nakibaka para mapasakanila ang lupa. Alam nilang hindi basta bibitiwan ng pamilyang Cojuangco ang Hacienda Luisita. Kaya nga kahit sinabi pa ni Pangulong Noynoy na ayos lamang ipamahagi ang Hacienda Luisita basta't babayaran sila ng mga magsasaka. Anong kabalintunaan ito? Ang pamilya Cojuangco at Aqunio na ang nagsamantala sa mga magsasaka ng kung ilang dekada, sila pa ang babayaran ng mga magsasakang naghihirap. Sila na nga ang nagpakasasa at yumaman sa pawis, dugo at lakas-paggawang di nabayarang tama ng mga manggagawang bukid, ang mga elitistang ito pa ang babayaran ng mga naghihirap at nagugutom na mga magsasaka! Aba'y sobra na sila! Napunta lamang sa mga magsasaka ang para sa mga ito - ang lupang matagal na nilang sinasaka.

Batid ng masang magsasaka at mga manggagawang bukid na hindi basta bibitiwan ng pamilyang Cojuangco ang malawak na asyenda. Mula nang manahin ang asyenda sa mga kolonyalistang Espanyol at palawakin pa ito sa mga sumunod na dekada, nagpakasasa ang pamilyang Cojuangco sa pawis at dugo ng mga magsasaka at manggagawang bukid. Lalong walang balak ang mga Cojuangco na bitiwan ang asyenda ngayong bilyun-bilyong piso na ang kinikita nila sa operasyong komersyal at mala-industriyal doon. Samantala, patuloy na ipinagkakait ang katarungang panlipunan sa mga tagabungkal ng lupa at lumikha ng yaman ng mga Cojuangco. Iginigiit pa ni Pangulong Aquino na marapat umanong makatanggap ng "just compensation" ang mga kamag-anak niya sa Hacienda Luisita, gayong ilang dekada na ang mga Cojuangco ritong pinagsamantalahan ang lakas-paggawa, pawis at dugo ng mga magsasaka't manggagawang bukid sa asyenda.

Natanggal na ang pag-aari ng lupa sa kamay ng mga asendero't panginoong maylupa, ngunit ito'y dapat isosyalisa sa lahat upang magamit ng tama, na ang bawat ani rito ay pakikinabangan ng mga nagpakahirap, nagsaka at nag-ani rito.

Ang nakamit ng mga magsasaka't manggagawang bukid ng Hacienda Luisita ay dapat makamit din ng iba pang magsasaka't manggagawang bukid sa iba't ibang panig ng kapuluan. Dapat matanggal na sa kamay ng iilang panginoong maylupa't asendero ang mga lupang nilinang, sinaka, at pinagyaman ng mga magsasaka. Dapat maging sosyalisado na ang pag-aari ng lupa kung saan walang isang indibidwal ang magmamay-ari nito kundi ang buong uring patuloy na nagsisikhay upang mapakain ang sangkatauhan, upang makinabang ang lahat nang walang pagsasamantala ng tao sa tao. At upang mangyari ito’y nangangailangan ng pagbabago ng sistema upang maitayo ang isang lipunang tunay na makikinabang ang tao nang walang itinatangi.

Bakit Sandakot na Lupa

BAKIT SANDAKOT NA LUPA?

Pambungad sa aklat na "Sandakot na Lupa: Mga Sanaysay at Tula"

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sandakot na lupa. Mula sa salitang "isang dakot" na pinaigsi sa "sandakot". Mistula raw lupa ang mga dukha, madaling apak-apakan ng mga naghahari-harian sa lipunan. Sandakot na lupa raw ang maralita dahil wala raw silang magawa sa kanilang buhay upang sila'y umunlad. Mga iskwater ang buhay. Pawang mga buhay-lasenggo, di kayang sikmurain ng mga nasa alta-sosyedad. Mga patay-gutom kaya mahilig daw mang-umit, o kaya naman ay pawang mga pagpag ang kinakain. Mga pagpag na tira-tirahan ng mga kostumer sa mga kilalang kainan, tulad ng Jollibee at McDo, na ang mga natirang pagkain mula sa basurahan ay kukunin, huhugasan at muling lulutuin upang kainin.

Sandakot na lupa ang mga dukha dahil walang kapangyarihan, di nagkakaisa. Gayong napakarami ng bilang, di lamang daan-daan, di lamang libu-libo, kundi milyon-milyon. Mas ang sandakot sa bilang ay ang mga naghaharing iilan. Ngunit dahil ang iilang ito ang mga nagmamay-ari ng mga kagamitan sa produksyon ng mga kalakal sa lipunan, ang kakarampot na ito ang nagpapaikot sa maraming nagdaralita sa kanilang palad. Ang mga manggagawang gumagawa ng yaman ng lipunan ang patuloy na naghihirap habang ang iilang nagmamay-ri ng mga kagamitan sa produksyon ang siyang nagpapasasa sa yamang likha ng nakararaming manggagawa. Bahaw pa ang mga tinig na di pa makaririndi sa sistemang mapagsamantala, bagamat may mga palahaw na ng protesta sa mga lansangan sa iba't ibang panig ng mundo. Kailangan pa ng totoong pag-aalsa ng uring manggagawa upang ang mga dukhang itinuturing na sandakot na lupa sa lipunang ito'y bumangon at makibaka upang lumaya sa tanikalang ipinulupot sa kanila ng bulok na kapitalistang sistema.

Ang pamagat ng aklat na ito, ang "Sandakot na Lupa", ay mula sa ikatlong taludtod, ikalawang sesura, ng ikaanim na saknong ng 12-saknong na tulang "Bayani" ng pambansang alagad ng sining na si Gat Amado V. Hernandez, kung saan ganito ang nakasaad:

Ang luha ko’t dugo’y ibinubong pawa

sa lupang sarili, ngunit nang lumaya,

ako’y wala kahit sandakot na lupa!

Kung may tao’t bayang nangaging dakila,

karaniwang hagda’y akong Manggagawa,

nasa putik ako’t sila’y sa dambana!

Ang tulang "Bayani" ay nagwagi sa 30 kalaban sa timpalak-panitik sa Malolos, Bulakan, sa pagdiriwang ng Unang Araw ng Mayo noong 1928, kung saan ang mga inampalan ay sina Lope K. Santos, Julian Cruz Balmaceda at Iñigo Ed. Regalado. Ayon kay Senador Recto, ito ang “pinakamahusay na tulang Tagalog sa paksang paggawa.”

Kay Gat Amado, wala siyang kahit sandakot na lupa sa kanyang bayang pinaghaharian ng dayuhan, tulad din ng mga nangyayari ngayon sa mga maralitang lungsod na pawang "iskwater sa sariling bayan" ang turing. Imbes na mga kababayang isinilang dito sa Pilipinas ang may tirahan sa sariling bayan, sila pa ang itinataboy na parang mga daga para pagbigyan lamang ang mga kapritso ng mga dayuhang mayayaman. Wala na nga, wala, sadyang salat na ang mga maralita. Salat na sa buhay, salat na sa pang-araw-araw, salat pa sa karapatang manirahan sa sariling bayang tinubuan. 

Ngunit sadya yatang ganito sa kapitalistang lipunan. Kung sino ang may salapi, kung sino ang may milyones sa bangko, sila ang mga naghahari. SIla ang mga kinikilala sa bayang ito. Kung sino pa ang nakararami sa lipunan, sila ang tinuturing na sandakot dahil minamaliit ng iilang akala mo'y malalaki.

Sa bilang, ang mga maralita'y di sandakot lamang, kundi milyun-milyon sa Pilipinas, ngunit kung tingnan sila'y sandakot lamang, dahil walang nagkakaisang tinig na kumakatawan sa kanila. Wala pa silang pagkakaisa. Patuloy pa silang nagpapabola sa mga pulitikong pinahahalagahan lang sila sa panahon ng halalan. Ang totoong sandakot ay ang mga naghaharing iilan, na kung mag-alsa ang mga maralitang sadyang nakararami sa lipunan sa usapin ng pagpapalit ng bulok na sistema, tiyak na mag-aalsa balutan ang mga mapang-aping iilan. Lupa man ang turing sa mga dukha, hindi nangangahulugang patuloy na tatapak-tapakan at yuyurakan ang dangal ng dukha, pagkat sila'y mga tao ring may karapatang mabuhay ng may dignidad.

Panahon na ng pagkilos. Panahon na upang baguhin ang sistemang nagtanikala sa dukha. Itanim natin kahit na sa sandakot na lupa ang binhi ng paglayang inaasam, alagaan ito at diligan araw-araw, upang kung ito'y lumago ay maging matatag na punong magbibigay ng masarap na bunga sa mga nagpapakahirap, lalo na sa mga dukha't manggagawang patuloy na nagpapatulo ng pawis para makakain ang lipunan. Panahon na upang ibaon sa lupa ang sandakot na iilang naghahari sa lipunan.

Mabuhay ang mga dukha't ang uring manggagawa!

Tayo ang 99.999%

TAYO ANG 99.999%

ni Greg Bituin Jr.

Simboliko ang katawagang 99%. Tumutukoy ito sa mga mayorya ng naghihirap na mamamayan sa buong mundo. Sila ang pinahihirapan ng 1% ng bilyonaryo at milyonaryo sa daigdig. 

Ayon sa United Nations, umabot na sa 7 Bilyon ang tao sa buong mundo. Ang 99% ng 7B ay 6,930,000,000, at ang 1% ay 70,000,000. Ibig sabihin, 70 Milyon ang mayayamang kumokontrol sa buong mundo. Napakalaki ng bilang nila, 70M. Baka nga mas maliit pa ang bilang nito dahil sa kanilang kumpetisyon ay tiyak nagkakainan sila. Marahil 0.01% o 700,000 lang sila, at tayo naman ay nasa 99.99% o 6,999,300,000. O kaya sila'y 0.001% o 70,000 milyonaryo sa buong mundo, at tayo naman ay 99.999% = 6,999,930,000. 

Gayunpaman, dahil ipinanawagan na sa buong mundo ang 99%, na hindi naman ito round-off, ito na rin ang tinanggap natin, dahil mas madaling maunawaan ng simpleng masa. Naghihirap ang 99%. Ang damuhong 1% ang dahilan ng patuloy na kahirapan at pagdurusa ng sambayanan.

Dito sa Pilipinas, sa populasyon nating 94 Milyon, tayong nasa 99% ay bumibilang ng 93,060,000, habang silang 1% ay 940,000 milyonaryo lamang, o marahil ay napakababa pa ng bilang nito. Marahil sila'y 0.001% o 940 lamang, habang tayo'y 99.999% o 93,999,060 katao. Ang bilang ng bilyonaryo'y tiyak na mabibilang sa daliri.

Ngunit sa ating kabilang sa 99%, ilan dito ang organisado? Wala pa bang 1% ng 99%, o 930,600? May 1,500 na unyon na nakatala sa DOLE, kung saan nasa 8 milyon ang organisado. Pero ang may CBA lamang ay nasa 200,000 indibidwal. Ibig sabihin 8.5% lamang manggagawa ang organisado, ngunit 0.2% lamang ang may CBA. 

Nakararami ang mga mahihirap sa bansa. Nariyan ang nasa sektor ng maralita, magsasaka, mangingisda, at iba pa. Kaunti na lang ang mga regular na manggagawa, at karamihan ay mga kontraktwal na. Dapat silang maorganisa bilang kasama sa 99% upang baguhin ang kalagayang ang kumokontrol lamang sa buhay ng mayorya sa Pilipinas ay ang 1%. Isama na rin natin dito ang ispesyal na sektor ng kababaihan at kabataan upang mas tumaginting ang tinig ng protesta laban sa mga naghaharing uri.

Kabilang sa nasa 1% ang mga nakaupo sa kongreso at senado, mga nasa ekekutibo at hudikatura, mga malalaking negosyante, anupa't nakapwesto sila sa matataas na posisyon sa pamahalaan at mayhawak ng malalaking negosyo sa bansa. Sila ang mga bilyonaryo't milyonaryong dahilan ng kahirapan ng higit na nakararami. Sila ang may-ari ng mga pabrika, makina, at malalawak na lupain, na kahit yata dagat at hangin ay gusto ring ariin at pagtubuan. Sila ang gumagawa ng batas, na dapat sana'y para sa lahat ng mamamayan, ngunit laging pabor sa kanilang uri. Sila ang nagpauso ng salot na kontraktwalisasyon na pahirap sa manggagawa. Sila ang madalas magpademolis ng bahay ng maralita. Sila ang mga kapitalistang mahilig magpunta sa simbahan, magdasal, at laging nagbibigay ng malaking donasyon sa simbahan, ngunit hindi maitaas ang sahod ng kanilang manggagawa. Silang 1% ang dahilan ng malaking agwat ng mahirap at mayaman.

Sa buong mundo, ang 1% ang kumokontrol sa ekonomya ng daigdig. Sila ang nagsasagawa ng polisiya sa World Bank, International Monetary Fund, World Trade Organization, at iba pang mga financial institution. Sila ang nagpapautang sa maraming mahihirap na bansa, ngunit may malaking interes, na dahilan upang lalo pang maghirap ang mga mahihirap.

Silang mga nasa 1% ang pahirap sa bayan, pahirap sa buong mundo. Hangga't pag-aari nila ang malalawak na lupain, makina't pabrika, paiikutin lang nila tayo sa kanilang mga maninipis na palad, habang ang mga manggagawa't iba pang aping sektor ng lipunan ay pulos lipak at kalyo na ang palad ngunit nananatiling mahirap. Silang mga nasa 1% ang dapat nating patalsikin. 

Tayong nasa 99% ay dapat maorganisa sa adhikaing baguhin ang lipunang ito tungo sa pagtatayo ng isang lipunang makatao kung saan wala nang 1% na nagpapahirap sa sambayanan. Dapat tayo na'y maging 100% na nakakakain ng sapat sa bawat araw, at nakakamtan ang ating mga batayang karapatan, kabilang na ang karapatan sa paninirahan, trabaho, kalusugan, edukasyon, at iba pa. 

Ngunit hindi natin ito makakamtan kung hindi tayo kikilos. Kung hindi tayo, sino ang kikilos? Kung hindi ngayon, kailan pa? Halina’t mag-organisa! Baguhin ang sistema!

Nobyembre 23, Pandaigdigang Araw upang Wakasan ang Impunidad

Nobyembre 23, Pandaigdigang Araw upang Wakasan ang Impunidad

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kasabay ng ikalawang anibersaryo ng pinakamatinding atake sa mga mamamahayag sa kasaysayan, ang Maguindanao massacre sa Mindanao, ilulunsad ng iba’t ibang grupo sa buong mundo ang kauna-unahang pagkilala sa International Day to End Impunity (IDEI) sa Nobyembre 23, 2011 bilang bahagi ng pandaigdigang panawagan ng hustisya para sa lahat ng mga pinaslang dahil sa kanilang karapatang magpahayag.

Matatandaang noong Nobyembre 23, 2009, walang awang pinaslang ang 57 katao, kabilang na ang 32 mamamahayag at manggagawa sa media, sa Maguindanao, habang ang mga ito’y papunta upang samahan ang pamilya Mangudadatu at mga tagasuporta nito sa pagpa-file ng kandidatura sa pagka-gobernador ni Esmael Mangudadatu.

Noong Hunyo 2, 2011, inulat ng Committee to Protect Journalists (CPJ) ang 2011 special report na pinamagatang “Getting Away with Murder” sa pandaigdigang pulong ng International Freedom of Expression eXchange (IFEX) sa Beirut, Lebanon, kung saan tinalakay ang impunidad sa buong mundo. Doon idineklara ng mga mamamahayag ang Nobyembre 23 bilang Pandaigdigang Araw Upang Wakasan ang Kultura ng Impunidad (International Day to End Impunity) bilang pag-alala sa kamatayan ng 32 Pilipinong mamamahayag na napatay sa Maguindanao massacre. Nasa 2011 impunity index ng CPJ ang mga bansang Pilipinas, Russia, Mexico, Bangladesh, Iraq, Somalia, Colombia, Pakistan, Brazil, Sri Lanka, Afghanistan at India. Ayon pa sa CPJ, 882 mamamahayag sa buong mundo ang pinatay mula 1992, at 36 na nitong 2011.

Ang pandaigdigang aktibidad sa Nobyembre 23 ay pinangungunahan ng International Freedom of Expression eXchange (IFEX), na nakabase sa Toronto, Canada, at isang network ng 95 na organisasyon ng mga mamamahayag sa buong mundo. Sa Pilipinas naman, ito’y pinangungunahan ng Center for Media Freedom and Responsibility (CMFR).

Ano nga ba ang impunidad? Ayon sa international law of human rights, ito’y tumutukoy sa kabiguang dalhin sa hustisya ang mga lumabag sa mga karapatang pantao, at kung gayon ay pagkakait na mabigyan ng katarungan ang mga biktima ng karapatang pantao. Ang impunidad ay isang kultura ng pagpatay at kawalang hustisya. Nariyan ang kaso ng pagpatay at pagdukot sa mga aktibista, o desaparesidos, na hanggang ngayon ay di pa nakikita.

Ang Pilipinas ang itinuturing na isa sa mga delikadong lugar sa mga mamamahayag sa buong mundo. Ayon sa CMFR, may 121 mamamahayag na ang pinaslang sa Pilipinas pagkatapos ng pag-aalsang Edsa noong 1986. Sa mga kasong ito, nasa 8% pa lamang ang mga kasong nareresolba.

Dapat mawakasan na ang ganitong mga karahasan at kultura ng kamatayan.

Wakasan na ang impunidad! End Impunity, Now!

Karahasan sa Kababaihan, Tigilan Na!

KARAHASAN SA KABABAIHAN, TIGILAN NA!

ni Greg Bituin Jr.

Kamakailan ay nabalita sa telebisyon ang pagdukot, panggagahasa't pagpatay noong Setyembre 23 sa estudyante ng University of the Philippines Los Baños (UPLB) na si Given Grace Cebanico, 19 na taong gulang. Kasunod nito'y nabalita sa pahayagang Remate ang panggagahasa at pagpatay sa isang 9-anyos na batang babaeng natagpuang patay sa loob ng isang simbahan sa Muntinlupa noong Oktubre 27. Kahindik-hindik at nakagagalit ang mga balitang ito. Wala silang kalaban-laban at kinitlan pa ng buhay. Anong uri ng mga halimaw ang may kagagawan ng mga ito?

Napakarami nang karahasan sa mga kababaihan. Nariyan ang pisikal na karahasan, tulad ng pananakit at pagpatay; sekswal na karahasan, tulad ng panghihipo lalo na pag nalalasing, panggagahasa, pagtrato sa babae bilang sekswal na bagay o sex object, paggamit ng malalaswang salita; sikolohikal na karahasan, tulad ng pangangaliwa at pagmamanman (stalking); at pinansyal na pang-aabuso, tulad ng pagbawi ng sustentong pinansyal.

Dahil sa ganitong mga karahasan sa kababaihan, may dalawa nang pandaigdigang araw ng kababaihan na ginugunita sa buong mundo bilang paalala na ang mga kababaihan ay taong may dangal at hindi dapat dinadahas. Ang una at mas kilala ay ang International Women's Day tuwing Marso 8, at ang ikalawa'y ang International Day for the Elimination of Violence Against Women tuwing Nobyembre 25. Sa dalawang ito'y mas madugo ang kasaysayan ng Nobyembre 25.

Ang Pandaigdigang Araw ng Kababaihan o International Women’s Day tuwing Marso 8 ay unang idineklara sa ikalawang Pandaigdigang Kumperensya ng Manggagawang Kababaihan sa Copenhagen na dinaluhan ng 100 kababaihan mula sa labimpitong bansa. Ipinanukala ito ni Clara Zetkin ng Social Democratic Party sa Alemanya na magkaroon ng ispesyal na araw para idulog ng kababaihan sa buong mundo ang kanilang mga karapatan.

Ang Nobyembre 25 naman ay idineklara ng United Nations (UN) noong 1999 bilang paggunita sa tatlong pinaslang na magkakapatid na babaeng Mirabal. Noong Nobyembre 25, 1960, sa utos ng diktador na si Rafael Trujillo ng Dominican Republic ay pinaslang sina Patria Mercedes Mirabal, María Argentina Minerva Mirabal at Antonia María Teresa Mirabal. Ang magkakapatid na babaeng ito'y nakibaka upang wakasan ang diktadurya ni Trujillo. Mula 1981 ay ginugunita ng mga aktibista para sa karapatan ng kababaihan ang Nobyembre 25 bilang paggunita sa tatlong babaeng ito. At noong Disyembre 17, 1999, idineklara ng UN General Assembly ang Nobyembre 25 ng bawat taon bilang International Day for the Elimination of Violence Against Women.

Mula rito'y itinatag na rin ng mga kababaihan ang 16 Days of Activism Against Gender Violence mula Nobyembre 25 (International Day for the Elimination of Violence Against Women) hanggang Disyembre 10 (International Human Rights Day) upang simbolikong idiin na ang mga karahasan sa kababaihan ay paglabag sa karapatang pantao.

Matatamaan na rin sa 16 na araw na ito ang Nobyembre 29 na kilalang International Women Human Rights Defenders Day, at Disyembre 6 na anibersaryo naman ng Montreal Massacre, kung saan pinaslang noong Disyembre 6, 1989 ang labing-apat na kababaihan sa Engineering Building ng École Polytechnique sa Montreal sa Canada.

Ang mga makasaysayang araw na ito ng mga kababaihan ay hindi dapat kababaihan lamang ang gumugunita kundi ang mga kalalakihan din. Pagkat meron din silang inang pinagkautangan ng buhay, asawang nagbigay ng kanilang mga anak, mga kapatid na babae, anak na babae, at mga kaibigang babae. Anupa't kalahati ng buong mundo'y pawang kababaihan.

Kaya hindi lamang tuwing Marso 8 dapat maging aktibo sa pakikibaka ang mga kababaihan kundi sa Nobyembre 25 din, at sa 16 na araw mula rito hanggang Disyembre 10, upang igiit, kilalanin at respetuhin ang kanilang mga karapatan. Sana, sa pagsasagawa ng mga aktibidad sa mga araw na ito’y mabawasan na ang mga karahasan sa kababaihan, lalo na sa mga bata. Ang pagsasabatas ng Republic Act No. 9262 (2004) o ang Anti-Violence Against Women and Their Children Act ay isa nang malaking hakbang upang bigyang proteksyon ang mga kababaihan at kanilang mga anak na nakararanas ng pang-aabuso o karahasan. Kailangang tumungo sa karapatang pantao at pagrespeto sa kapwa ang oryentasyon ng lahat sa kababaihan. At higit sa lahat, hindi dapat masayang ang mga araw ng paggunitang ito sa mga kababaihan sa buong mundo at sa pagsasagawa ng mga aktibidad sa mga araw na ito upang kilalanin ang karapatan ng kababaihan sa buhay, dignidad, at pantay na pagtrato. Itigil na ang mga karahasan sa kababaihan!

Hustisya kay Given Grace at sa lahat ng mga babaeng biktima ng karahasan!

Mabuhay ang ating mga ina, asawa, kapatid at anak na babae! Mabuhay ang mga kababaihan!

Mga Agos sa Disyerto: Isang Pagsusuri

MGA AGOS SA DISYERTO: ISANG PAGSUSURI

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ang pag-alon ng Mga Agos sa Disyerto ang nagbukas ng bagong yugto ng panitikang Pilipino na nakabatay sa totoong kalagayan ng nakararami sa lipunan - ang mga manggagawa, magsasaka, maralita, kababaihan at kabataan. Ang mga maiikling kwento sa Mga Agos sa Disyerto ay inakda nina Efren Abueg, Dominador Mirasol, Rogelio Ordoñez, Edgardo Reyes at Rogelio Sikat. Sa mga manunulat na ito'y tanging si Ordoñez pa lang ang aking nakadaupang-palad at nagbigay sa akin ng huli niyang libro ng mga tula sa launching nito.

Binago ng grupong Mga Agos sa Disyerto ang panitikang Pilipino nang pinaksa nila sa kanilang mga akda ang buhay ng karaniwang tao, lalo na ang mga manggagawa, magsasaka, maralita, kababaihan, at kabataan. Sa usapin ng uring manggagawa, nariyan ang mga kwentong "Mga Aso sa Lagarian" at "Makina" ni Dominador Mirasol, "Dugo ni Juan Lazaro" at "Buhawi" ni Rogelio Ordoñez, at “Daang Bakal” ni Edgardo M. Reyes. Sa paksa ng magsasaka, nariyan ang kwentong "Tata Selo" ni Rogelio Sikat, "Lugmok na ang Nayon" ni Edgardo Reyes, at "Inuuod na Bisig sa Tiyan ng Buwaya" ni Rogelio Ordoñez. Sa paksang maralita, nariyan ang "Impeng Negro" ni Rogelio Sikat, na siyang una kong nabasa nang ako'y nasa high school pa. Sa usaping kababaihan, nariyan ang "Ang Lungsod ay Isang Dagat" ni Efren Abueg, "Isang Ina sa Panahon ng Trahedya" ni Dominador Mirasol, at "Ang Gilingang-Bato" ni Edgardo Reyes. At sa usaping kabataan ay ang "Mabangis na Lungsod" ni Efren Abueg at "Di Maabot ng Kawalang Malay" ni Edgardo Reyes.

Mabisa ang mga paglalarawan sabuhay ng karaniwang tao. Lumitaw ang grupong Mga Agos sa Disyerto sa panahong tigang ang panitikang Pilipino sa mga agos ng totoong nangyayari sa lipunan, sa panahong pulos pag-iibigan at romansa ang nangingibabaw na panitikan, dahil ito ang nais ng komersyal. Binali nila ito at sinundan nila ang yapak ng mga nauna sa kanila, tulad ni Rizal na may-akda ng Noli at Fili, ni Amado V. Hernandez na may-akda ng marami ring maiikling kwento at kilalang nobelang "Mga Ibong Mandaragit" (na dumugtong sa El Fili ni Rizal) at "Luha ng Buwaya", ni Lazaro Francisco na may-akda ng nobelang satire na "Maganda pa ang Daigdig" at "Daluyong", at marami pang iba.

Batay sa mga totoong pangyayari at may mabisang paglalarawan ng tunggalian ng uri, ang mga akda sa aklat na Mga Agos sa Disyerto ay sadyang taga sa panahon, mga paglalarawan ng mga pangyayaring hanggang ngayon ay umiiral pa, lalo na ang kahirapan at pagmamalupit ng mga kapitalista sa mga manggagawa. Mga kwentong hindi pumasa sa magasing Liwayway ngunit nanalo ng Palanca, at nailathala sa magasin ng kolehiyo, tulad ng The Quezonian ng MLQU.

Gayunpaman, bagamat mabisa ang mga paglalarawan, kulang upang kumbinsihin ang mambabasa upang baguhin nila ang api nilang kalagayan, baguhin ang bulok na sistema, baguhin ang mapagsamantalang lipunan. Marahil, hindi sakop ng panitikan ang ideyolohikal na pakikibaka. Ngunit may pangangailangang gamitin ang panitikan upang ilarawan ang masahol na kalagayan ng mahihirap sa ilalim ng kapitalistang sistema, at kasabay nito’y makapangumbinsi at manawagan ang panitikan ng pagwasak sa pribadong pag-aari ng mga kagamitan sa produksyon dahil ito ang ugat ng kahirapan, paksain kahit pampulitikang ekonomya, kung bakit sosyalismo at di unyonismo ang landas ng paglaya, bakit walang dapat magmay-ari ng lupa’t pabrika, bakit kailangan ng sosyalistang rebolusyon, atbp.

Ang panitikan ay nagbabago, umuunlad. At ang mga kwentista'y mas nagiging matalas na rin sa pagsusuri sa lipunan. Kung noon ay palasak sa mga kwento ang malapyudal at malakolonyal na lipunan, ngayon naman ay naging tungkulin na ng mga manunulat na ilagay sa kwento ang mga pagsusuri ngayon batay sa kongkretong kalagayan ng kapitalistang lipunan. Nasapol ito mismo ni Rogelio Ordonez sa kanyang maikling kathang "Inuuod na Bisig sa Tiyan ng Buwaya" nang kanyang tinalakay dito kung paanong ang isang bukirin ay naging pabrika, ang mga magsasaka'y naging manggagawa, pati na mga problema sa pabrika tulad ng kawalan ng umento sa sahod at ang pangamba sa pag-uunyon.

Sa ngayon, may panibagong hamon sa mga seryosong manunulat, ang ilarawan sa kanilang mga maikling kwento ang tunay na kalagayan ng mga aping sektor ng lipunan, laluna ang uring manggagawa, sa ilalim ng kapitalistang lipunang umiiral ngayon, at ang pangangailangan ng isang bagong sistemang ipapalit sa kapitalismo - ang sosyalismo. At ang mahalaga, mailathala ito sa mga magasin, at sa kalaunan ay maisalibro ito sa darating na panahon upang magamit din ng mga mag-aaral sa sekundarya at sa kolehiyo. Sa ngayon, tanging ang nobelang Banaag at Sikat (1906) ni Lope K. Santos ang tumatalakay sa sosyalismo. Nasundan ito ng mahabang tulang Pasion Ding Talapagobra (Pasyon ng Manggagawa) (1936) ni Lino Gopez Dizon. Ngunit sa pagsingit ng kaisipang pambansang demokratiko sa panitikan ay hindi na nasundan ang mga akdang may sosyalistang adhikain, na batay sa pagkakaisa ng uring proletaryado.

Ito ang kailangan ngayon ng bayan upang makatulong sa pagmumulat tungo sa sosyalismo. Mula sa Mga Agos sa Disyerto ay durugtungan natin ito ng mga kwentong magmumulat sa masa patungo sa ating sosyalistang adhikain.

Sa panahong disyerto pa ang panitikan, unti-unti natin itong tatamnan at didiligan upang maging lupaing masasaka, na mapapayabong ang mga tanim upang balang araw ay maani natin ang isang totoong lipunang makatao. Hanggang sa ito’y di na disyerto kundi isa nang lupaing sagana dahil wala nang panginoong maylupa't kapitalistang nag-aangkin ng likas yaman at huhuthot sa lakas-paggawa ng manggagawa. At sinisimulan na ito ngayon.

Siyanga pala, maraming salamat sa isang kasamang nagbigay ng aklat na Mga Agos sa Disyerto na kabilang sa mga binigay niyang halos dalawampung aklat pampanitikan, na pawang nasa sariling wika. Mabuhay ka, kasama!

Kabaliwan ng Sistemang Demolisyon at Kabalintunaan ng Relokasyon

KABALIWAN NG SISTEMANG DEMOLISYON AT KABALINTUNAAN NG RELOKASYON

ni Greg Bituin Jr.

Ilang beses na nating napanood sa telebisyon ang pakikipagbatuhan ng mga maralita sa mga demolition team. Sa Mariana at North Triangle sa QC, sa Laperal Compound sa Makati, sa R10 sa Navotas, at sa marami pang lugar sa kalunsuran. Nagkakabatuhan. Bato na ang naging sandata ng maralita upang ipagtanggol ang kanilang tahanan, upang depensahan ang kanilang karapatan sa paninirahan. Bato, imbes na M16, AK-47 o kalibre 45. Batong pananggalang nila sa kanilang karapatan. Batong pandepensa sa niyuyurakan nilang pagkatao at dignidad. Batong pamukpok sa ulo ng gobyerno para magising ito sa tungkulin nitong bigyan ng maayos na tahanan ang bawat mamamayan, kasama ang maralita.

Mararahas daw ang mga maralita. Dahas daw ang pambabato ng mga ito sa mga nagdedemomolis. Ulol talaga ang mga nagkokomentong iyon. Sila kaya ang tanggalan ng tahanan ng mga maralita kung hindi rin nila ipagtanggol ang kanilang tahanan. Alangan namang di lumaban ang maralita, at sabihan nila ang mga nagdedemolis ng "Sige po, wasakin nyo na po ang bahay namin, sirain nyo na po ang kinabukasan ng aming mga anak, at titira na lang po kami sa kalsada."

Di kasalanan ng maralita kung mambato sila. Sagad na nga sila sa sakripisyo at paghihikahos, tatanggalan pa sila ng bahay. Kahit sino ang tanggalan mo ng tahanan, tiyak na lalaban, tulad ng mga maralitang nakikipagbatuhan. Depensa nila ang mga bato, ekspresyon nila ng galit ang pakikipagbatuhan sa demolition team. Dahil karahasan din ang ginagawa sa kanila - ang karahasang idemolis ang kanilang bahay at kinabukasan.

Bakit kailangang umabot pa sa batuhan?

Una, dahil sa kabaliwan ng sistemang demolisyon. Wala itong pagsasaalang-alang sa buhay at dignidad ng maralita. Ang alam lang ng nagdedemolis ay mapalayas ang maralita at bahala na ang mga ito sa buhay nila, tutal masakit sila sa mata ng mga mayayaman.

Ikalawa, dahil di nagsusuri ang mga matatalino sa gobyerno. Basta nakitang barungbarong ang tahanan ng maralita, ang problema agad nila ay bahay, kaya ang solusyon ay palayasin o kaya naman ay bibigyan ng bahay na malayo sa hanapbuhay ng maralita. Kung magsusuri lang sana ang gobyerno, matatanto nilang nagtitirik ng bahay ang maralita kung saan malapit sa pinagkukunan nila ng ikinabubuhay, malapit sa trabaho, malapit sa pagkukunan ng ilalaman sa tiyan ng pamilya. Umalis sila ng probinsya dahil walang trabaho roon at dito sa lungsod nakahanap ng ikinabubuhay nila.

Ikatlo, dahil hindi kinakausap nang maayos ang mga maralita nang may pagsasaalang-alang sa kanilang buhay at kinabukasan. Ni hindi man lamang inunawa na ang kanilang kailangan ay hindi lang bahay, kundi trabaho at serbisyong panlipunan. Dapat unawain na hindi lang bahay ang problema ng maralita kundi ang kahirapan. Kaya sa bawat usapin ng maralita, dapat tandaang magkasama lagi ang kanilang tatlong mahahalagang usapin - ang pabahay, hanapbuhay at serbisyong panlipunan. Dahil isa lang diyan ang mawala ay problema na sa maralita.

Kabalintunaan din ang relokasyon sa malalayong lugar.

Una, ineengganyo ang mga maralita na magpa-relocate na dahil mas maganda raw ang buhay ng maralita pagdating sa relokasyon. Ngunit kabaligtaran ang nangyayari, mas naghihirap ang maralita sa relokasyon. Patunay dito ang naganap sa relokasyon sa Pandakaqui, Pampanga at sa Calauan, Laguna, na ayon sa ilang saksi ay nagaganap, halimbawa, ang bentahan ng puri kapalit ng kilong bigas.

Ikalawa, bibigyan ng bahay ngunit inilayo sa trabaho. Dahil di nila makain ang bahay, ang tendensiya, marami sa maralita ang nagbebenta ng ibinigay na bahay na malayo sa kanilang trabaho, upang magtirik muli ng bahay at muling maging iskwater sa lugar na malapit sa kanilang trabaho o pinagkukunan ng ikinabubuhay. Dapat maunawaan ninuman, lalo na ng mga taong gobyerno, na kaya nagtayo ng bahay ang maralita sa kinatitirikan nila ngayon ay dahil malapit ito sa kanilang trabaho. Ang ilayo sila sa kanilang trabaho upang i-relocate sa malayo ay talagang nakakagalit at hindi katanggap-tanggap.

Ikatlo, ang ibinigay na bahay ay pababayaran ng mahal sa maralitang katiting na nga lang ang kinikita, ang bahay pa'y batay sa market value at escalating scheme (itinakdang pagtaas ng presyo sa takdang panahon), at hindi batay sa kakayahan ng maralita.

Ikaapat, ang totoong kahulugan ng relokasyon ay dislokasyon. Giniba na ang bahay, pinalayas pa, inilayo pa sa trabaho o pinagkukunan ng ikinabubuhay, kaya tiyak na lalong gutom at kahirapan ang inaabot ng mga maralitang pamilya.

Kaya makatarungan ang panawagan ng maralita na in-city housing dahil malapit sa kanilang trabaho, at onsite development dahil dapat kasama ang maralita sa pag-unlad, hindi lang pag-unlad ng kalsada at mga negosyo. Panawagan ng maralita na imbes na sa market value nakabatay ang halaga ng pabahay, dapat ibatay ito sa kakayahan ng maralitang magbayad. Mungkahi nga'y sampung bahagdan (10%) lamang ng kita isang buwan ng maralita ang dapat ilaan sa pabahay, at hindi batay sa presyong nais ng kapitalista, o market value, dahil nga walang kakayahang magbayad ang maralita, kulang pa sa pagkain ang kanilang kinikita'y pagbabayarin pa sa pabahay. Halimbawa, dalawang libong piso (P2,000.00) ang buwanang kita ng isang mahirap na pamilya, P200 lang ang dapat ibayad nila sa bahay, at hindi dapat maipambayad ang salaping nakalaan na sa edukasyon, pagkain, kuryente, tubig at iba pang bayarin. Hindi dapat batay sa market value ang bahay, dahil karapatan ang pabahay at hindi negosyo.

Kinikilala pa ba ng kasalukuyang lipunan na ang mga maralita’y mga tao ring tulad nila? Kung laging etsapwera ang maralita, nararapat lamang magkaisa sila’t lumaban at tuluyan nang baguhin ang mapang-aping lipunang ito. Dapat magkaisa ang lahat ng maralita bilang iisang uri at lusawin na ang konseptong demolisyon at relokasyon!

Hangga't nagaganap ang batuhan sa demolisyon, hangga't inilalayo ang maralita sa pinagkukunan nila ng ikinabubuhay, masasabi nga nating sadyang baliw ang sistemang demolisyon at sadyang balintuna ang iskemang relokasyon, dahil wala na ito sa katwiran at walang paggalang sa karapatang pantao at dignidad ng maralita. Hangga't may marahas na demolisyon at sapilitang relokasyon, magkakaroon muli ng batuhan bilang depensa ng maralita sa kanilang karapatan sa paninirahan. At marahil hindi lang mga demolition team at mga kalalakihan ang magkakasakitan, masasaktan din ang mga kababaihan at kabataang sapilitang inaagawan ng karapatang mabuhay ng may dignidad.

Ang FASAP at ang Baligtaring Hukuman

ANG FASAP AT ANG BALIGTARING HUKUMAN

ni Greg Bituin Jr.

Nanalo na sa korte nitong Setyembre 7, 2011 ang 1,400 myembro ng Flight Attendants and Stewards Association of the Philippines (FASAP) ang labintatlong taon ng pakikibaka at paghahanap ng katarungan. Ilegal ang pagsibak sa trabaho ng 1,400 manggagawa ng PAL at dapat silang i-reinstate at mabayaran. Pabor sa FASAP ang desisyon, at ito'y "final and executory", pinal na at hindi na pakikinggan pa ang anumang apela dito. Ngunit sa isang iglap lamang, sa pamamagitan ng isang liham ng abogado ng Philippine Airlines (PAL) na si Atty. Estelito Mendoza sa Korte Suprema, ang desisyong "final and executory" ay biglang nabalewala. Binawi agad ng Supreme Court en banc ang naunang desisyon ng Second Division ng Korte Suprema na nagdedeklarang ilegal ang pagsibak ng PAL sa 1,400 flight attendants noong 1998.

Huling balwarte ng demokrasya ang turing sa Korte Suprema, ngunit sa pagbawi nito sa desisyon ng 2nd Division, tunay na nabahiran ang pangalan at dangal ng Korte Suprema. Nang dahil sa sulat ng abogado ng ikalawang pinakamayamang tao sa bansa, kaybilis magpasiya ng Korte Suprema. Sa napakabagal na hustisya sa mga mahihirap sa Pilipinas, napakabilis ng hustisya kay Lucio Tan. Hindi maiiwasang magduda kung may umikot ngang milyong-milyong pisong salapi sa kasong ito. Aba'y pag mahirap, kaybagal ng hustisya. Magbibilang pa ng ilang taon sa kulungan bago mapalaya sa isang kasong di pala nila nagawa.

Tagapagtanggol nga ba talaga ng naghaharing uri, ng mga elitista't mayayaman ang hukuman? Nakapagtataka bang laksa-laksang mahihirap ang nakakulong kaysa mayayaman?

Sa liham ni Estelito Mendoza, kinwestyon nito ang komposisyon ng Second Division na naglabas ng resolusyon. Wala na raw kasi ang lahat ng myembro ng Third Division na unang humawak at nagdesisyon sa kaso. Ikinagalit ito ng mga kasapi ng FASAP, kaya agad silang nagsagawa ng kilos-protesta sa harap ng Korte Suprema noong Oktubre 12 upang kondenahin ang pagbawi ng Supreme Court en banc sa naunang desisyon ng Supreme Court Second Division. Ngunit dahil napakahaba ng pisi ng mga kasapi nito, nakapag-file pa rin sila ng Motion for Reconsideration. Sa inihaing petisyon ng FASAP, hiniling nila na ibasura ang SC en banc resolution na may petsang October 4, 2011.

Ang desisyong pabor sa mga manggagawa ng PAL ay naging bato pa. Nakapagdududa pa bang kampi sa kapitalista maging ang hudikatura? Iisa lang sila ng uri. Nagpapatunay lang itong sa ilalim ng kapitalistang sistema ng lipunan, hindi pagkamakatao ang umiiral kundi ang kaganiran ng kapitalista sa tubo. Umiikot ang salapi. At ito ang masakit. Gaano man katindi at kahaba ng pasensya ng manggagawa upang ipaglaban ang kanilang karapatan, nanalo na sila, pabor na sa kanila, “final and executory” na ang desisyon sa kanila, ngunit nababaligtad pa. Napakayamang kapitalista kasi ang kanilang kalaban. Ikalawang pinakamayaman sa buong Pilipinas.

Kung nangyayari ito sa mga manggagawa ng PAL, na nakibaka talaga sa labanan sa korte, paano pa ang mga mahihirap na naghahanap ng hustisya, ngunit walang pambayad sa korte? Hindi ito makataong lipunan. Walang hustisya para sa manggagawa hangga’t itong mga kapitalista ang nakapangyayari sa ating lipunan. Walang hustisya sa mga maralita hangga’t kapitalismo ang sistema. Parang Divisoria na pati ang Korte, kung sino ang may pambayad, sila ang nananalo. Kung sino ang mas malaki ang bayad, sila ang nagwawagi. Nakapagtataka pa bang mas marami ang mahihirap na nakakulong, at ang mga mayayamang nakulong ay nakalalaya na. Hindi ito makatarungan. Dapat mabago mismo ang sistema. Dapat itayo ang totoong lipunang makatao na magtitiyak na walang maiitsapwera, na ang hustisya ay para sa lahat.

Ang nangyari sa FASAP ay eye-opener para sa marami na wala tayong maaasahan sa ilalim ng kapitalistang lipunan kundi lalo’t lalong kahirapan at pagdurusa. Panahon na para wakasan ang ganitong klase ng sistema, at itayo na ang isang lipunang makatao.

Delubyo sa Pagitan ng Kalikasan at Lipunan

DELUBYO SA PAGITAN NG KALIKASAN AT LIPUNAN

ni Greg Bituin Jr.

(Editoryal ng Oktubre 2011 issue ng magasing ANG MASA.)

Nanalasa ang bagyong Pedring, kasunod ang bagyong Quiel. Katulad ng bagyong Ondoy noong 2009, maraming lugar ang lumubog sa baha, maraming nawalan ng tahanan, maraming nalunod at namatay. 

Ayon sa GMA 7 sa ulat nito nuong Oktubre 4, iniulat ng National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) na umabot na ng 66 ang namatay dahil sa bagyong Pedring. Kay Pedring pa lang, apektado ang 610,742 pamilya o 2,841,419 katao sa 3,316 barangay sa 302 bayan at 41 lungsod sa 34 lalawigan. Sa mga ito, 46,495 pamilya o 210,242 katao ang pinagsisilbihan sa 499 evacuation centers. Ang pagkawasak ng mga ari-arian ay tinatayang umabot sa P8,898,950,081, kasama na ang P1,344,198,382.81 sa imprastruktura at P7,554,751,698.19 sa agrikultura. Nasa 6,298 kabahayan ang nawasak habang 37,774 bahay naman ang may pinsala. Ayon naman sa Kagawaran ng Edukasyon, 315 school buildings ang nasira, na tinatayang umabot ang halaga ng nasira sa P146.7 milyon. Sa kabilang banda, 66 na tulay at road sections ang nasira kasama ang 6 sa Ilocos, 31 sa Cagayan Valley, 18 sa Gitnang Luzon at 11 sa Cordillera. Unos, bagyo, pagbaha, pagkawala ng tahanan at buhay. Delubyong gawa ng kalikasan. Ngitngit ng Inang Kalikasan.

Ngunit may mas matitinding delubyo pa tayong kinakaharap, na tinitingnan na lang ng karamihan na ganyan talaga ang lipunan. Patuloy na yumayaman ang mga mayayaman, patuloy namang naghihirap ang mga mahihirap. Isa itong masakit na katotohanan sa kabila ng patuloy na pag-unlad ng lipunan, at pagsulong ng agham at teknolohiya. Kung kailan walang kaparis ang itinaas ng produksyon ng pagkain, saka milyun-milyon ang namamatay sa gutom at nagkakasakit sa malnutrisyon. Naglalakihan ang mga gusali at mansyon sa syudad. Pero walang disenteng matirhan ang daan-daang milyon sa mundo. Walang kapantay ang pag-unlad ng industriya at teknolohiya. Pero tatlong bilyon ang walang sapat at tiyak ng trabaho. Ang kalusugan ay para lamang sa may pambayad sa duktor at pambili ng gamot. Mga hayop, inaalagaan at inililigtas sa anumang sakit. Pero libu-libong tao ang namamatay sa sakit at napapabayaan taon-taon. Ang produksyon ng batayang pangangailangan ng tao ay halos walang kaparis ang inunlad sa kasaysayan. Sa inabot ng pag-unlad ng siyensya at teknolohiya ay kaya ng lumikha ng malakihang produksyon ng mga pangangailangan para mabuhay.

Suriin natin ang mga datos na ito. Ayon sa United Nations Development Program (UNDP), $40 Billion ang kailangan ng sangkatauhan sa isang taon para sa pangunahing pangangailangan o basic services: Edukasyon = $6 Billion; Tubig = $9 Billion; Pabahay = $12 Billion at Kalusugan = $13 Billion. Pero saan inilalagay ang Kapital (Pera)? Suriin natin ang mga ito: $170 Billion para sa kosmetiko at pabango (wikipedia.org,2007); $45.12 Billion para sa Pet Foods (petfoodindustry.com,2007); $900 Billion para sa alak (www.accenture.com,2010); $614 Billion para sa Tobacco (www.tobaccopub.com,2009); $400 Billion para sa Illegal Drugs (Worldometers,2011); $944 Billion para sa Tourism (wikipedia.org,2010); at $70.155 Trillion para sa mga armas-pandigma (globalsecurity.org, 2011). Ipinahahayag ng mga datos na ito ang kawalang hustisya at hindi pagkakapantay ng tao sa lipunan. 

Paano ba tayo naghahanda para labanan ang mga unos na ito? Ano nga ba ang sanhi ng mga ito? Ang isa'y gawa ng kalikasan, ang isa'y gawa ng tao. Babaguhin ba natin ang sistema?

Ang naganap na delubyong sanhi sina Pedring at Quiel ay di karaniwan. Oo't karaniwan na ang mga bagyo sa Pilipinas, na umaabot ng 20 bagyo kada taon, ngunit mas matindi ang mga naganap nitong mga nakaraang taon. Dahil umano ito sa climate change o pabagu-bago ng klima. Ayon sa internasyunal na grupong Jubillee South (JS), ang mayor na dahilan nito ay ang sistemang kapitalismo. Ang unti-unting pagkawasak ng kalikasan, lalo na ng atmospera ay naganap kasabay ng Rebolusyong Industriyal, sa pagsilang ng kapitalismo. At sa nakaraang apat na dekada, mas tumindi ang pagsusunog ng mga fossil fuels, tulad ng langis at carbon, upang mapaandar ng mabilis ang mga industriya, ngunit nakaapekto naman ng malaki sa kalikasan, lalo na sa atmospera ng mundo, at pagkatunaw ng maraming mga tipak ng yelo sa malalamig na lugar na siyang nagpataas ng lebel ng tubig ng dagat, na ikinalulubog naman ng mabababang bansa at isla. Dapat singilin ang mga bansang kabilang sa Annex 1 countries (mga pangunahing industriyalisadong bansa) sa kanilang kagagawan.

Sa nakalipas na apat na dekada'y mas bumilis ang pag-unlad ng industriya, mas dumami ang kailangang pagsusunog ng mga fossil fuels, mas lumaki ang agwat ng mahihirap at mayayaman. Kasabay nito'y papatindi rin ng papatindi ang kahirapang nararanasan ng milyun-milyong tao sa mundo sa kabila ng patuloy na kaunlaran. Dahil sa patuloy na pagkakamal ng tubo, winawasak ang kalikasan, at ang buhay at dangal ng maraming mamamayan. Dapat baguhin ang sistema, dahil hangga't kapitalismo pa ang sistema, patuloy nitong wawasakin ang kalikasan, pati na ang buhay ng maraming mamamayan. Halina’t magkaisa tayo’t makibaka upang baguhin ang sistemang ito.

Pag Kumalam ang Isipan

PAG KUMALAM ANG ISIPAN

ni Greg Bituin Jr.

Kumakalam na ang sikmura dahil sa kahirapan, pati ba naman utak natin, kakalam na rin? Aba'y dahil bukod sa pagmahal na ng presyo ng edukasyon, babawasan pa ng gobyerno ang badyet sa edukasyon. Palasak ngang sinasabi ng magulang sa kanilang anak, "“Mahirap lang tayo, mga anak. Wala kaming maipapamana sa inyo kundi ang edukasyon, kaya mag-aral kayong mabuti.” Pero paano kung ang edukasyon ay di na karapatan, kundi pribilehiyo na lang ng iilan, iilang maykayang makapagbayad ng mahal na presyo ng edukasyon? Hindi ba't ang edukasyon ang daan ng bawat mag-aaral tungo sa landas na matuwid. Ngunit sa "Daang Matuwid" ni Pangulong Noynoy, bakit ang edukasyon ay tinitipid? Parang tula, ah, "Ang edukasyon ay tinitipid, sa Daang Matuwid". May isa pa, "Ang kanyang matuwid na daan ay pagkakait ng karapatan."

Upang di kumalam ang isipan, at kahit kumakalam ang sikmura, nagprotesta nitong Setyembre 23, 2011 ang mga guro at mag-aaral ng mga pampublikong pamantasan at kolehiyo (state universities and colleges o SUCs) sa iba't ibang lugar sa bansa dahil sa pagputol ng malaking alokasyon ng badyet para sa kanila. Ang mga raliyista'y nagmula sa Unibersidad ng Pilipinas (UP) sa Diliman, Baguio at Los Banos, Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas (PUP), Pamantasang Normal ng Pilipinas (PNU), Eulogio Amang Rodriguez Institute of Science and Technology (EARIST), sa Luzon; at sa Visayas naman ay UP Visayas, Western Visayas Colleges of Science and Technology. Kinundena ng mga guro at estudyante ang budget cut sa edukasyon.

Pinanukala ng pamahalaan ang badyet na P23.4 Bilyon para sa 112 SUCs para sa taong 2012, na mas mababa ng 1.7 bahagdan (o percent) na badyet na P23.8 Bilyon sa kasalukuyan. Mula 2001 hanggang 2010, ang pagpopondo ng gobyerno sa kabuuang badyet ng SUCs ay bumaba mula 87.74 bahagdan hanggang sa 66.31 bahagdan. Kung titingnan ay malaki ang badyet, bilyon, eh. Pero pag hinati iyan sa 112 SUCs, at hinati muli iyan para sa bayad sa guro, at para sa mga mag-aaral sa mga SUCs, napakaliit niyan. Buti pa sa pagbabayad ng utang panlabas, malaki ang badyet. Syempre, may automatic appropriations law ba naman.

Ang badyet cut na ang epekto ng private-public partnership (PPP) ni Noynoy. Ang pagbabawas ng pondo'y patakaran na ng gubyerno upang higit na ikomersyalisa ang edukasyon. Ibig sabihin, unti-unti nang inaabandona ng pamahalaan ang pananagutan nito sa kanyang mamamayan, at ipinapapasan na sa mga estudyante't kanilang magulang ang pagbabayad ng mataas na matrikula at iba pang bayarin. Tiyak na dadami ang mga di na makapag-aaral o di na makakatuntong sa kolehiyo dahil sa taas ng presyo ng edukasyon.

Dagdag pa riyan ang kakulangan ng gobyernong gampanan ang kanilang tungkulin sa mga pampublikong guro. Ayon kay G. Benjo Basas, pambansang pangulo ng Teachers’ Dignity Coalition (TDC), "Higit sa papuri ay hinahamon natin ang ating pamahalaan na gawin ang kanyang obligasyon sa mga guro at sa pampublikong edukasyon. Batid ni P-Noy at ng DepEd ang malawak na kakulangan sa ating mga paaralan, lalo na sa classroom at sa mga guro. Bagkus, itinulak ng gobyerno ang K-12 program na walang kaukulang paghahanda at lubos na kapos sa budget. Hanggang ngayon ay hindi pa natatanggap ng mga guro sa Kindergarten ang P3000 kabayaran para sa kanila mula noong Hunyo. Muli na namang isinakripisyo ang kapakanan ng mga guro."

Ang edukasyon ay karapatan ng lahat, para sa mag-aaral at lalo na sa  mga gurong siyang tagapagdala ng edukasyon sa sambayanan. Karapatan ng mga gurong matanggap ang nararapat na sahod na nararapat sa kanila, at karapatan ng mga estudyanteng mag-aral, nang hindi binabawasan ang badyet para sa kanila.

Ang edukasyon ay karapatan, hindi pribilehiyo ng iilan, ayon sa Saligang Batas. Isa itong pangangailangan ng bawat tao, hindi luho para sa iilang kayang magbayad nito. Ngunit sa ngayon, binibili ang karapatan sa edukasyon. May presyo. Kasabay ng pagtaas ng presyo ng langis at ng iba pang batayang pangangailangan tulad ng bigas at kilo ng galunggong, taun-taon ang pagtaas ng matrikula. Karapatan natin ang edukasyon, ngunit dapat ito'y libre at hindi kalakal na may presyo. Kung karapatan ang pag-aaral, lahat ng kabataang gusto mag-aral, makakapag-aral. Pero bakit may di nakakapag-aral? At ngayon, babawasan pa ang badyet para sa mga mag-aaral.

Dapat magkaisa ang mga estudyante at magulang, kasama na ang mga out-of-school-youth upang ipaglaban ang karapatan sa edukasyon. Nariyan ang mga grupong tulad ng Piglas-Kabataan (PK) at ang Partido Lakas ng Masa-Kabataan (PLM Youth) upang ipaglaban ito. Pangunahan nila ang pakikibaka para sa karapatan sa edukasyon, nang sa gayon, hindi lang ang kumakalam na sikmura ang matugunan, kundi higit sa lahat, ang kumakalam na isipan.

Di Dapat Magpatalo ang Manggagawa kina Noynoy at Lucio Tan

DI DAPAT MAGPATALO ANG MANGGAGAWA KINA NOYNOY AT LUCIO TAN

ni Greg Bituin Jr.

“Sa Mendiola, sa Mendiola, sisingilin natin sila. Sa Mendiola, sa Mendiola, sisingilin natin sila.”- mula sa isang awitin

Kontraktwalisasyon. Outsourcing. Illegal Lock-out. 10-taon ng moratoryum ng CBA. Ano pa? Harap-harapang niyurakan ang karapatan ng mga manggagawa. Mula kay Pangulong Noynoy Aquino, hanggang sa kanyang mga kagawaran sa pangunguna ng Department of Labor and Employment, Philippine National Police, hanggang sa masmidya ay nagtulung-tulong na ipinatupad ang kagustuhan ni Lucio Tan, ang may-ari ng Philippine Airlines (PAL) at pangalawang pinakamayamang tao sa Pilipinas. Sabi ni Noynoy, dapat silang kasuhan ng economic sabotage. Kung si Lucio Tan ay anti-manggagawa, si Noynoy Aquino naman ang numero unong kaaway ng uring manggagawa.

Habang nakikinig ako sa mga talumpati ng mga galit na galit na kasapi ng unyon, na itinuring silang mga hayop nang pilit silang pinagdadampot sa kanilang mga opisina ng mga gwardya, katulong ang mga pulis. Ang mga kababaihan ay nanggagalaiti sa galit habang nagsasalita dahil sila mismo’y hindi na iginalang ng mga pulis, na para silang hayop na pinaghihila sa kanilang mga opisina. Sabi nga ng isang babaeng unyunista, ano ba ang ibig sabihin ng “serve and protect”? “Serve and protect who?” dahil di raw marunong gumalang ang mga pulis sa kababaihang manggagawa. Sige lang, Ate, ilabas mo ang galit mo. Ipanawagan mo ang hustisya. Tama iyan.

Noong Setyembre 27, 2011, kasagsagan ng bagyong Pedring, nagprotesta ang mga manggagawa ng PAL sa pangunguna ng PALEA (Philippine Airlines Employees Association). Hindi umano ito welga, kundi pansamantalang pagtigil sa trabaho upang ipakita sa PAL ang kanilang solidong pagtutol sa napipintong tanggalan at pilitin ang PAL na makipagkasundo. Matapos ang protesta, imbis na makipag-ayos ang PAL, dine-code ng kumpanya ang mga computer systems kaya’t di na makapagtrabaho ang mga manggagawa. Matapos ang ilang oras ay pwersahan na silang pinalayas sa airport at sa kani-kanilang opisina at sa airport. Kaya lock-out at hindi strike ang naganap. 

Naka-lock-out ang mga kasapi ng PALEA, dahil ayaw na silang papasukin ng PAL sa airport at sa mga opisina. Nang magprotesta sa airport ang PALEA, sa halip na makipag-ayos ng PAL, nag-cancel agad ito ng flights. Mula nang pwersahang pinalayas ang mga manggagawa ng PAL noong Setyembre 27 ng gabi hanggang madaling araw, pawang mga replacement workers o iskirol na ang nagtatrabaho sa PAL. Hindi kaya ng mga iskirol na palitan ang trabaho ng mga tinanggal kaya’t disrupted at cancelled ang mga flights. Ang kabiguan ng planong outsourcing ang dahilan ng patuloy na kanselasyon ng mga flight at pagka-delay.

Ayon kay Gerry Rivera, pangulo ng PALEA, plano ng PAL na tanggalin ang 2,600 manggagawa nila mula sa tatlong kagawaran nito — ang airport services, ang inflight catering at ang call center reservations. Ililipat sila sa tatlong service providers—ang Sky Logistics, Sky Kitchen at SPI Global. Kumbaga, magiging kontraktwal na ang mga regular na manggagawa ng PAL sa ilalim ng mga service providers (na pinagandang tawag sa contractual agencies).

Matindi ang epekto sa manggagawa nitong outsourcing at kontraktwalisasyon, dahil babagsak na ang sweldo, mawawalan pa ng benepisyo, wala na silang kasiguraduhan sa trabaho, at wala na ring unyon na siyang proteksyon at boses ng manggagawa.

Isang halimbawa nito, ang isang PAL senior reservations agent na kasalukuyang tumatanggap ng P22,400 in salaries at allowances, ay tatanggap na lang ng sweldong P10,000 kapag napalipat na siya sa SPI Global, habang ang isang master mechanic ng PAL, kapag lumipat sa Sky Logistics ay papaswelduhin na lang ng P11,111.50.

Magtratrabaho na sila ng mas mahaba, pero sasahod ng mas mababa, dahil sa service provider, 8 oras kada araw at 6 na arawa kada linggo ang trabaho, di tulad ngayon na 7.5 oras ang trabaho at 5 limang araw kada linggo sa PAL. 

Ayon pa kay Rivera, sandal na sila sa pader. “Sandal na sa pader ang PALEA. Dalawang taon na kaming nananawagan sa PAL at lumalaban sa iba’t ibang paraan para mapigilan ang tanggalan at kontraktwalisasyon. Ang protesta ang nalalabing paraan para i-defend ng PALEA ang regular na trabaho.” 

Dagdag pa niya, hindi nila sinadyang magprotesta kasabay ng bagyong Pedring dahil hindi naman nila kayang hulaan kung kailan darating ang bagyo. Kailangan na nilang magprotesta dahil wala pa man ang effectivity date ng termination ay pinapalitan na ang mga regular na manggagawa at pumapasok na ang mga replacement workers. Inamin na rin ng PAL, sa isang memo na binigay sa DOLE, na Setyembre 19 pa lang ay nagsimula na sila ng implementasyon ng outsourcing sa halip na Octubre 1. Ito ang dahilan kung bakit kinailangang magprotesta ang PALEA noong Setyembre 27.

Nais ng PALEA na manatili ang kanilang regular na trabaho na magtitiyak ng kinabukasan ng kanilang pamilya, kaya panawagan nila’y itigil ang planong outsourcing at kontraktwalisasyon habang hinihintay ang pinal na desisyon ng korte. Sa ngayon ay nasa Court of Appeals ang kaso. 

Sa kaso ng 1,400 flight attendants noong Setyembre, pinal na pinagpasyahan ng Korte Suprema na ilegal ang pagkatanggal sa kanila ng PAL noong 1998. Marahil dahil dito’y ayaw ng PAL na ganito rin ang mangyari sa PALEA.

Mula nang pairalin noong 1998 ang 10-taon ng moratoryum sa collective bargaining agreement (CBA) na siyang kapritso ni Lucio Tan na may-ari ng PAL, hindi pa muling nagkakaroon ng bagong CBA negotiation kahit na natapos na ang moratorium noong 2008. Ang pagsuspideng ito ng CBA ay ginaya ng iba pang kumpanya. Tinawag nga ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP) ang iskemang ito noon ni Lucio Tan na ito’y “holocaust of unionism”.

Kaugnay nito, nagpahayag si Pangulong Noynoy Aquino na kakasuhan ng economic sabotage ang mga manggagawa. Pero ayon sa PALEA, ang saklaw ng economic sabotage ay mga kaso ng illegal recruitment, syndicated estafa, at black market operation. Hindi kasama sa economic sabotage ang labor disputes. Kahit ang sinasabing CAAP Law (Civil Aviations Act of the Philippines) ay nagbabawal sa disruption ng airport services at facilities pero hindi paralisasyon ng operasyon ng airline. Dahil magkaibang bagay ang airport at airline. Pinapayagan ng Labor Code ang protests at strikes ng private sector workers kahit pa public utilities. Pinapayagan ito ng batas sapagkat kinikilalang karapatan at lehitimo ang mass action bilang paraan para pwersahin ang kompanyang makipag-ayos kung may problema o reklamo. Ang sinabing iyon ni Noynoy ay patunay na ang kanyang Boss ay si Lucio Tan, taliwas sa kanyang sinabi noon sa taumbayan, “Kayo ang Boss ko!”

Ang laban ng PALEA ay laban ng buong uring manggagawa. Hindi dapat matalo ang manggagawa sa tulad ni Lucio Tan. Dapat magkaisang tuluyan ang uring manggagawa laban sa patuloy na pananalasa ng mga tulad ni Lucio Tan sa karapatan, kabuhayan, at dangal ng manggagawa. Dagdag pa rito, di dapat humantong hanggang unyonismo lamang ang labanang ito, sa pagtatagumpay nilang makabalik sa trabaho. Dapat mas maikintal sa isip ng mga manggagawa ng PAL na kailangan nilang maging mulat sa uri. Ibig sabihin, mabalik man sila sa trabaho, hindi ito ang totoong tagumpay, dahil manggagawa pa rin sila at sila’y sahurang alipin pa rin ng kumpanya. Dapat na maging bahagi sila ng pagpapalit mismo ng sistemang kapitalismo na patuloy na yumuyurak sa dangal at pagkatao ng manggagawa. Dahil hindi hanggang unyonismo lamang ang pakikibaka ng manggagawa kundi ang pangarapin at aktibo silang kumilos upang itayo ang isang lipunan ng uring manggagawa, kung saan papawiin ang pagsasamantala ng tao sa tao dahil sa pribadong pagmamay-ari ng mga kasangkapan sa produksyon, na siyang ugat ng kahirapan, pagyurak sa karapatan at dignidad, kasakiman, at kawalan ng pagkakapantay-pantay. Sa kaso ng PAL, hangga’t inaari ito ng mga kapitalistang tulad ni Lucio Tan, patuloy silang paiikutin ni Lucio sa kanyang mga palad. 

Tiyak, hindi lang tayo makikiisa sa PALEA sa pakikibaka nito laban sa outsourcing at kontraktwalisasyon, at sa adhikain nilang makabalik sa trabaho bilang regular, dahil marami pang laban. Tiyak babalik at babalik tayo sa Mendiola, na siyang pambansang lugar ng protesta, para singilin ang mga mapagsamantala sa pamahalaan, kasama ang mga kapitalista. Dapat maningil ang mga manggagawa, kasabay ng iba pang aping sektor ng lipunan. May panahon ng paniningil. Sabi nga sa isang awitin, “Sa Mendiola, sa Mendiola, sisingilin natin sila. Sa Mendiola, sa Mendiola, sisingilin natin sila.”

Magagawa natin ito kung susundin natin ang sinabi noon nina Kasamang Karl at Fred, “Manggagawa sa lahat ng bansa, magkaisa! Walang mawawala sa inyo kundi ang tanikala ng pagkaalipin.”

Hustisya sa Klima, Ngayon Na!

HUSTISYA SA KLIMA, NGAYON NA!

ni Greg Bituin Jr.

Noon, Ondoy. Ngayon, Pedring. Malalang sitwasyon dahil sa pabagu-bago ng klima. Bakit nangyayari ito? Bakit may tinatawag na climate change o pabagu-bago ng klima? Natural nga bang nagaganap ito sa kalikasan, o may kontribusyon dito ang tao? O ang sistema ng lipunan?

Dapat nating alamin at maunawaan kung bakit nagaganap ang climate change. Anu-ano ang mga epekto ng climate change sa buhay ng tao, sa bansa, sa buong mundo? May magagawa ba tayo? May magagawa pa ba?

May mga paraan, tulad ng tinatawag na adaptation at mitigation. Ang adaptasyon (o pakikibagay) ang kakayahan ng isang sistema upang makibagay sa pabagu-bagong panahon upang mapangasiwaan ang maaaring maidulot na pinsala, at kayanin ang anumang kahihinatnan ng pabagu-bagong klima. Ang mitigasyon naman ang anumang aksyon upang tuluyang tanggalin o bawasan ang pangmatagalang panganib ng pabagu-bagong klima sa buhay ng tao at mga bagay sa mundo.

Ang global warming ang pagtindi ng init ng temperatura ng mundo kaysa karaniwan dahil sa mga aktibidad na kagagawan ng tao (anthropogenic), tulad ng pagdami ng pagbuga (emission) ng greenhouse gas (GHG) o yaong nakakulob na init sa mundo.

Ano ang greenhouse gas? Alamin muna natin kung ano ang greenhouse. Sa malalamig na bansa, may tinatawag silang greenhouse, isang istruktura ito kung saan nakatanim ang mga halamang nangangailangan ng init upang tumubo. Palibhasa, malamig ang lugar nila kaya di basta tutubo ang halaman. aya kinakailangan ng isang kulob na lugar, tulad ng greenhouse, para doon palakihin ang mga halaman, na pinapainitan nila upang lumago. Kumbaga, imbes na araw, artipisyal na init ang pinagagana nila rito. Ito ang greenhouse. Itinayo ito upang protektahan ang halaman sa tindi ng lamig o init, sa ipuipong alikabok (dust storms) at niyebe, at mailayo sa peste. Dapat tama ang timpla ng temperatura ng init, dahil pag sumobra ang init, tiyak na masisira ang mga halaman. Dito kinuha ang salitang greenhouse effect. Itinulad ang buong mundo sa greenhouse at ang init ng araw ang batayan ng greenhouse effect. 

Syempre, may atmospera sa mundo na nagtitiyak ng balanse ng init ng araw. Nakadisenyo ang atmospera para maging lagusan ng tamang timpla ng init ng araw sa mundo. Kaya pag nabutas ang atmospera (o yung ozone layer), tiyak na iinit lalo ang mundo, dahil sa tindi ng radyasyon ng araw. Kumbaga, sobrang init kaya nakakasira ng natural na takbo ng klima. Ang dahilan ng pagkabutas na ito ng atmospera ay ang tinatawag na greenhouse gas (GHG) mula sa aktibidad ng tao. Ang GHG ang gas sa atmospera na sumasagap at nagbibigay ng radyasyon. Nagmula ito sa transportasyon (13.5%), kuryente at init (24.6%), pagsusunog ng langis (9%), industriya (10.4%), mga tagas na emisyon (3.9%, prosesong industriyal (3.4%), pagbabago sa paggamit ng lupa (18.2%), at lupaing agrikultural (6%). Meron namang mga GHG na may kakayahang muling magbuga ng init mula sa araw na lalong nagpapainit sa atmospera.

Ang batayang mga GHG sa atmospera ng mundo ay ang alimuom ng tubig (water vapor), carbon dioxide, methane, nitrous oxide, at ozone. Ayon sa agham, matindi ang epekto ng GHG sa temperatura ng mundo; dahil kung wala ito, ang ibabaw ng daigdig ay nasa 33 °C (59 °F) na mas malamig kaysa kasalukuyang temperatura. Di kakayanin ng mundo ang labis-labis na konsentrasyon ng GHG sa atmospera, kaya dapat tayong kumilos upang mabawasan ang GHG na ito.

Paano ba sinusukat ang GHG na ito? Nakabuo ang mga aghamanon (scientist) ng isang sistema ng pagsukat ng mga emisyon ng bawat bansa, pagsusuma (aggregate) nito at bawat kapita, gamit ang gigaton (isang bilyong tonelada). Sinusukat din ito sa pamamagitan ng konsentrasyon ng GHG sa atmospera batay sa PPM o parts per million.

Ang kasaysayan ng matinding paglago ng emisyon ng GHG ay kaalinsabay ng paglitaw at paglago ng kapitalismo. Naganap ang mabilis na paglago nito sa nakalipas na apat na dekada, ang panahon ng neoliberal na globalisasyon at ang di-mahadlangang paglago ng malayang pamilihan. Malaki ang kaugnayan ng industriyalisasyon sa matinding pagsusunog ng mga fossil fuel.

Mula nang maganap ang Rebolusyong Industriyal, nagsimula na ang pagsusunog ng mga fossil fuel, tulad ng langis, karbon, at natural na gas, na nag-ambag sa pagdami ng carbon dioxide sa atmospera, na siyang dahilan ng unti-unting pagkabutas ng atmospera. Sa ngayon, konsentrado na ang GHG sa atmospera ng daigdig, na nakaapekto ng malaki sa padron at haba ng pabagu-bagong lagay ng panahon, temperatura, dalas at tindi ng pagbabago ng panahon. Nariyan ang pagtaas ng lebel ng tubig sa karagatan na tiyak na nakaapekto sa maliliit na pulo; pagkatunaw ng mga malalaking tipak ng yelo (glaciers) sa malalamig na lugar; pagbabago ng alat ng tubig sa dagat na nakaapekto sa mga nabubuhay na nilalang sa tubig, tulad ng isda at pugita; at pagkatuyo ng mapagkukunan ng dalisay na tubig (fresh water). Ibig sabihin, apektado ang buhay ng mamamayan, dahil apektado ang mapagkukunan ng pagkain, pagbaha sa kaunting ulan, bagyo sa tag-araw, mainit na ang Disyembre, tuluy-tuloy na pabagu-bagong klima, tindi ng nararanasang kalamidad, tulad ng bagyo at tagtuyot.

Matindi ang epekto nito sa buhay ng tao, dahil sa pagdami ng mga sakit, kalamidad, pagkawala ng mga maliliit na pulo, paglikas ng mga tao sa lugar, pagkawasak ng mga tahanan at imprastruktura, pagkasira ng mapagkukunan ng pagkain tulad ng bukid at dagat, paiba-iba ng klase ng pagkain, apektado ang kondisyonng lupang dapat pagtamnan ng pagkain, pagbaha, pagkatuyot ng tubig-inuman, pagbabago sa buhay ng mga hayop at halaman.

Kaya malalim ang mga epekto't implikasyon nito. Napakaliit na panahon na lamang ang nalalabi upang magsagawa ng matitinding pagbabago sa mga aktibidad ng tao upang maiwasan ang panganib ng pabagu-bagong klima. Gayunpaman, hindi dapat sisihin ang pagkakagamit lamang ng fossil fuel; hindi ang tipo ng pagkukunan ng enerhiya kundi ang malawakan at matinding paggamit ng enerhiyang batay sa fossil fuel na nagmula sa isang ekonomikong sistemang pangunahing itinulak ng pagkakamal ng limpak-limpak na tubo. Sa ganitong lohika, may katangian ang sistemang kapitalismo na nagreresulta sa matinding pagbabago ng klima dahil sa emisyon ng GHG at pagkawasak ng natural na likas-yaman: Ang likas-yaman at ang mga karaniwang ginagamit sa araw-araw, tulad ng lupa, ay nagiging pribadong pag-aari ng iilan sa kapinsalaan ng marami; ang patuloy at labis-labis na pagpiga sa kalikasan; at sobra-sobrang produksyon na lampas-lampas sa pangangailangan ng tao; ang maaksayang paggamit; paglawak ng pamilihan at pagkuha ng mga materyales; malawakang produksyon para sa pandaigdigang pamilihan na nangangailangan ng enerhiya para sa pagluluwas ng mga produkto. Kaya dapat ang sistemang kapitalismo'y palitan ng mas maunlad na sistemang di makasisira sa kalikasan at di yuyurak sa dangal ng kapwa tao nang dahil lang sa tubo.

Ang mga mayayaman at industriyalisadong bansa ang may malaking ambag sa emisyon ng konsentrasyon ng GHG sa kalawakan; malaki ang pananagutan ng kanilang mga gobyerno dahil sa mga patakaran nilang lalong nagpapalago sa sistemang kapitalismo; kasama na ang mga malalaking korporasyon at pandaigdigang institusyon sa pinansya. Ang mga mahihirap ang labis-labis na naapektuhan nito.

Ano ang mga dapat nating gawin? Dapat baguhin ang sistema, kabilang ang enerhiya at teknolohiya, tungo sa paggamit ng mas kaunting karbon, makakalikasang sistemang nakagiya sa pagtugon sa batayang pangangailangan ng tao, at hindi para pagtubuan ng iilan. At agarang pagputol sa emisyon ng GHG sa atmospera ng mundo, upang sa taong 2050 ay maibaba ito sa lebel ng taong 1990, at ang konsentrasyon ng GHG ay di dapat tumaas ng 350 ppm. Pagbayarin ang mga mandarambong at sumira sa mga likas-yaman ng mahihirap na bansa. Magbayad-pinsala ang mga industriyalisadong bansa. Paglaban sa mga patakaran at programa ng gobyernong di makakalikasan at yumuyurak sa dangal at karapatan ng tao. Kahit noon pa, sinakop ng mga mayayamang bansa ang mga mahihirap na bansa upang dambungin at wasakin ang mga likas-yaman nito. Dapat pagbayaran nila ito. Bayaran nila ang kanilang utang sa klima (climate debt).

Mula nang mabalangkas noong 1992 United Nation Framework Convention on Climate Change na isang tratado ng United Nations (UN), patuloy na ang pagpupulong ng iba't ibang bansa upang tugunan ang problemang ito. Isa sa pinananawagan ng mga mahihirap na bansa na magbayad-pinsala ang mga Annex 1 countries (ang talaan ng mga industriyalisadong bansang malaki ang naiambag na pinsala sa mahihirap na bansa), matiyak ang tuluyang pagputol ng emisyon, at pagkakaroon ng green climate fund para pondohan ang pagsasaayos ng pinsalang natamo ng mga mahihirap na bansa. 

Dapat baguhin na ng mayayamang bansa ang kanilang paraan ng pamumuhay (lifestyle), gumamit sila ng renewable energies, at tigilan na ang masyadong paggamit ng fossil fuels. Dapat patuloy tayong makibaka upang tiyaking ang mga susunod na henerasyon ay may maayos na mundo pang magigisnan. Kahit sa maliit nating pamamaraan ay makatulong tayo, tulad ng pagtitipid ng paggamit ng kuryente, di pagsakay ng sasakyan kung malapit lang naman ang pupuntahan, pagtatanim ng puno, tamang paggamit ng enerhiya (renewable energy), paggamit ng niresiklong mga papel, at marami pang iba. Dapat maging aktibo tayong kalahok sa anumang aktibidad hinggil sa pagprotekta sa kalikasan, at pagtitiyak na magbayad-pinsala sa mahihirap na bansa ang mga Annex I countries. Tuloy ang laban para sa hustisya sa lahat ng mamamayan ng mundo. Hustisya sa klima, ngayon na!